Του Οδυσσέα Γραμματικάκη,
Μια συγκέντρωση ξεχασμένη στον χρόνο της ιστορίας, η οποία θα άλλαζε για πάντα την ιστορία των εργατών και της πολιτικής εκπροσώπησης στην Αγγλία του 19ου αιώνα. Μια συγκέντρωση που κατέληξε σε ένα μακελειό, το οποίο έμεινε γνωστό ως «Η σφαγή του Πίτερλου».
Πριν από το γεγονός αυτό, όμως, πρέπει να ανατρέξουμε λίγο πίσω, εκεί που όλες οι ευρωπαϊκές επαναστάσεις πηγάζουν. Η Γαλλική Επανάσταση του 1789 άλλαξε για πάντα την Ευρωπαϊκή ιστορία. Επηρεασμένη από την Αμερικανική, η Γαλλική Επανάσταση με το τρίπτυχο «Ελευθερία-Ισότητα-Αδελφότητα» κατάφερε να φέρει τα πάνω-κάτω στην Ευρώπη. Οι φεουδάρχες έπεσαν από το βάθρο τους και οι βασιλιάδες έχασαν τα κεφάλια τους, δημιουργώντας έτσι το πρώτο αντιμοναρχικό και εθνικιστικό κύμα στην Ευρώπη. Ο λαός στη Γαλλία πήρε πρωταγωνιστικό ρόλο για πρώτη φορά στην ιστορία της χώρας αλλά και στην ιστορία της νεότερης Ευρώπης. Αλλά αυτό δεν κράτησε πολύ, καθώς η αστάθεια και η «Τρομοκρατία» που έπληξε τη Γαλλία μετά την επανάσταση, έδωσαν βήμα στον Ναπολέοντα να επιχειρήσει να αναδιαμορφώσει τη Γαλλία, ξεκινώντας τους Ναπολεόντειους Πολέμους και χάνοντας τον πόλεμο με την Αγγλία το 1815.
Στην Αγγλία τώρα, οι Ναπολεόντειοι πόλεμοι είχαν «γονατίσει» την οικονομία της χώρας που πέρναγε την πρώτη φάση της εκβιομηχάνισής της. Τα προηγούμενα χρόνια και με την άνοδο της αστικής τάξης, οι κολίγοι απέκτησαν την ελευθερία τους από τους φεουδάρχες μετά τις λεγόμενες «Περιφράξεις», αλλά η ελευθερία τους δεν ήταν τόσο γλυκιά όσο θεωρούμε. Εκατοντάδες χιλιάδες «άνεργοι» και εξαθλιωμένοι άνθρωποι κατέκλυσαν τις μεγάλες βιομηχανικές πόλεις της Αγγλίας, ζητώντας απλά δουλειά για ένα κομμάτι ψωμί. Την ίδια περίοδο, οι πρώτες σουφραζέτες κάνανε την εμφάνισή τους στην κοινωνική και πολιτική σκηνή της Αγγλίας, ζητώντας εργατικά και πολιτικά δικαιώματα για τις γυναίκες, καθώς η βιομηχανική επανάσταση δεν ήταν μονάχα μια οικονομική αλλαγή αλλά ήταν μια βίαιη αλλαγή σε όλες τις κοινωνικές, πολιτικές και οικονομικές δομές της χώρας.
Η εργατική ριζοσπαστικοποίηση και τα αιτήματά της ήταν ποικίλα και το αίτημα που ήταν η αφορμή για τη «σφαγή του Πίτερλου» ήταν η πολιτική εκπροσώπηση. Εκείνη την εποχή μόνο το 3% είχαν δικαίωμα ψήφου σε όλη την επικράτεια της Αγγλίας.
Στις 16 Αυγούστου του 1819 η φιλελεύθερη εφημερίδα του Μάντσεστερ «Manchester Observer» κάλεσε σε συγκέντρωση στην St. Peter’s Square, με κύριο αίτημα την πολιτική εκπροσώπηση των εργατών και τις κοινοβουλευτικές μεταρρυθμίσεις. Οι διοργανωτές είχαν καλέσει για «ακεραιότητα, νηφαλιότητα, τάξη και ειρήνη», δηλώνοντας ανοιχτά ότι δεν πρόκειται για μια βίαιη συγκέντρωση. Από το πρωί χιλιάδες άνθρωποι κατέφθαναν στο Μάντσεστερ από τις γύρω πόλεις για να δώσουν ένα ηχηρό παρόν στη συγκέντρωση. Μέχρι το μεσημέρι η συγκέντρωση ήταν η μεγαλύτερη που είχε γνωρίσει μέχρι τότε η Αγγλία, αριθμώντας 60.000-100.000 άτομα. Κύριος ομιλητής την ημέρα αυτήν ήταν ο αγορητής και ριζοσπάστης Χένρι Χάντ, ο οποίος ζητούσε την επέκταση του δικαιώματος ψήφου στους εργάτες.
Οι τοπικοί άρχοντες, όμως, είχαν άλλη εντύπωση. Έβλεπαν τη συγκέντρωση ως μια απειλή για τη δική τους εξουσία, έτσι ζήτησαν στρατιωτική βοήθεια ώστε να καταστείλουν τη συγκέντρωση. Από την αρχή οι στρατιώτες έδειξαν τις ορέξεις τους, παρασέρνοντας μια γυναίκα με ένα άλογο και σκοτώνοντας τον δίχρονο γιο της. Όταν ο στρατός έφτασε στη συγκέντρωση, ο κόσμος εκεί προσπάθησε να τους αποτρέψει· έτσι δημιούργησαν δύο γραμμές επίθεσης, μια από τα ανατολικά και μια από τα δυτικά. Ίππευαν τα άλογα και στο πέρασμά τους τραυμάτιζαν και σκότωναν άμαχους πολίτες.
Μέχρι να διαλυθεί η συγκέντρωση οι έφιπποι είχαν καταφέρει να δολοφονήσουν 18 άνδρες, γυναίκες και παιδιά και να τραυματίσουν αρκετά σοβαρά 400-700 συγκεντρωμένους.
Οι εφημερίδες την επόμενη μέρα, τόσο στο Λονδίνο όσο και στο Μάντσεστερ έκαναν πρωτοσέλιδο τη σφαγή. Ο δημοσιογράφος Ρίτσαρντ Καρλάιλ, εξαιτίας της δημοσιοποίησης του γεγονότος, οι αρχές του κατέσχεσαν όλα τα αντίτυπα του άρθρου του και τον φυλάκισαν. Ο δημοσιογράφος Τζέιμς Ρο, που εμπνεύστηκε την ονομασία «Σφαγή του Πίτερλου» από τη «Μάχη του Βατερλώ» για να δείξει την αγριότητα του στρατού, φυλακίστηκε επίσης. Ο Χένρι Χαντ, ο κεντρικός ομιλητής, δικάστηκε και φυλακίστηκε δυόμιση χρόνια. Η κυβέρνηση, αφού ευχαρίστησε τους τοπικούς άρχοντες για τον χειρισμό της κατάστασης, έφερε προς ψήφιση στο κοινοβούλιο τους «Έξι Νόμους», μέτρα που περιόριζαν την ελευθερία του τύπου και των συναθροίσεων.
Παρ’ όλα αυτά, η σφαγή του Πίτερλου θεωρείται ως έναυσμα της περαιτέρω διεκδίκησης των πολιτικών δικαιωμάτων από τους εργάτες. Τον Ιούνιο του 1832 ψηφίζεται ο «Νόμος περί Εκπροσώπησης» που διεύρυνε το εκλογικό δικαίωμα, αλλά όχι σε άνδρες που ανήκαν στην εργατική τάξη. Τελικά, θα αποκτήσουν το δικαίωμα ψήφου 100 χρόνια σχεδόν από τη σφαγή του Πίτερλου το 1918 και οι γυναίκες το 1928.
Βιβλιογραφία
- Robert Reid, The Peterloo Massacre, 1989, εκδ. William Heinemann Ltd
- Ian Whitelaw, Τα μεγαλύτερα λάθη της ιστορίας, 2014, εκδ. Κλειδάριθμος
- All About History, Τεύχος 16, 2020
