Του Αναστάση Μπάρλα,
Πριν το 1917 η Ρωσία ήταν μια ημιφεουδαρχική χώρα με μηδαμινή βιομηχανική δύναμη. Το 80% των 150 εκατομμυρίων κατοίκων της ζούσε στην ύπαιθρο και ήταν αναλφάβητοι σε ποσοστό που ξεπερνούσε το 70%. Οι σχέσεις παραγωγής βρισκόντουσαν σε τέτοια καθυστέρηση, ώστε το προϊόν ανά αγρότη έφτανε μόλις το 80.9% του αντίστοιχου προϊόντος στην Αγγλία το 1688, χρονιά που σηματοδοτεί τη μεγάλη Βιομηχανική Επανάσταση στη Δύση. Όταν ξέσπασε ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος, το κατά κεφαλήν εισόδημα της Ρωσίας ήταν μόλις το 1/10 αυτού των ΗΠΑ.
Πώς μια τόσο καθυστερημένη χώρα κατάφερε να φέρει σε πέρας μια σοσιαλιστική επανάσταση; Η απάντηση βρίσκεται στο γεγονός ότι ενώ η ίδια η Ρωσία βρισκόταν πολύ πίσω κοινωνικά σε σχέση με την ανεπτυγμένη Δύση, ο καπιταλισμός σαν σύστημα είχε μετατραπεί σιγά σιγά σε ένα παγκόσμιο οικονομικό σύστημα και όπως είχε αναφέρει ο Λένιν στην ίδια ερώτηση, η αλυσίδα έσπασε στον πιο αδύνατό της κρίκο.
Μέσα σ’ αυτές τις συνθήκες αναπτύχθηκε το ρωσικό εργατικό κίνημα με κύριους εκπροσώπους του τον Πλεχάνοβ αρχικά και τον Λένιν αργότερα. Η επανάσταση του 1905 ήταν η “πρόβα τζενεράλε” για το 1917. Σ’ αυτή έκαναν για πρώτη φορά την εμφάνισή τους τα Σοβιέτ, επιτροπές των εξεγερμένων εργατών που διεκδίκησαν άμεσα την εξουσία. Μετά την αποτυχημένη επανάσταση του 1905 το εργατικό κίνημα της Ρωσίας βρέθηκε σε κακή κατάσταση για αρκετά χρόνια. Ωστόσο, η μεγάλη οικονομική ανάπτυξη που ακολούθησε, έδωσε νέα ώθηση στους αγώνες των εργατών και τα ερείσματα προς τη νέα γενιά που τώρα θα έβγαινε στην παραγωγή, έκαναν το επαναστικό κίνημα να ωριμάσει αρκετά γρήγορα.
Τον Γενάρη του 1916 ξέσπασε ένα κύμα απεργιών ενάντια στις περικοπές των τροφίμων. Νιώθοντας την επανάσταση να έρχεται, ένα τμήμα των «κρατούντων» προσπάθησε να προχωρήσει σε κάποιες μεταρρυθμίσεις. Στα τέλη του 1916 δολοφονήθηκε ο Ρασπούτιν και άρχισαν να διαδίδονται φήμες για ένα «παλατιανό πραξικόπημα» με στόχο την εκθρόνιση του Τσάρου. Η οργή για τα 5 εκ. των νεκρών και τραυματιών, για την περικοπή της μερίδας του ψωμιού στο στράτευμα κατά το 1/3 τους δυο πρώτους μήνες του ’17 και για τις ελλείψεις σε βασικά είδη διατροφής στις πόλεις βγήκε στην επιφάνεια.
Στις 23 του Φλεβάρη από το πρωί και παρά τις συστάσεις ακόμα και των πιο δυναμικών εργατικών οργανώσεων για αυτοσυγκράτηση, 90.000 εργάτριες της κλωστοϋφαντουργίας στην Πετρούπολη κατέβηκαν σε απεργία και κινήθηκαν προς τη Δούμα, το Ρωσικό Κοινοβούλιο, ζητώντας ψωμί.
Την επομένη το κίνημα όχι μόνο δεν κόπασε αλλά φούντωσε ακόμη περισσότερο: οι μισοί βιομηχανικοί εργάτες ενώθηκαν με τους απεργούς. Καινούργιες συνοικίες, καινούργιες ομάδες έμπαιναν στο επαναστικό κίνημα. Το σύνθημα «Ψωμί» σκεπάζεται από άλλα συνθήματα: «κάτω η απολυταρχία»,«κάτω ο πόλεμος». Οι αρχές αυτές τις πρώτες ημέρες στηρίζονται κυρίως στην αστυνομία για να καταστείλουν το εξεγερμένο πλήθος, ενώ τα τμήματα ιππικού των Κοζάκων που στέλνονται κρατούν μια ουδέτερη στάση. Στις 25 κι ενώ ολόκληρη η Πετρούπολη συμμετέχει πια στην εξέγερση, ο στρατός εγκαταλείπει τον Τσάρο, τον Νικόλαο τον Β’ και μπαίνει στην επανάσταση.
Προς το βράδυ της 27ης όλα είχαν τελειώσει στην πρωτεύουσα, ενώ την επομένη με τη σύλληψη του Τσάρου μέσα στο τρένο του από τους εργάτες των σιδηροδρόμων, έμπαινε και τυπικά τέλος στη χιλιόχρονη μοναρχία, στην οποία άρκεσαν πέντε μόνο ημέρες εξέγερσης για να «πέσει».
Πηγές
- Ένας Οκτώβρης 72 Χρονών (μέρος 1ο), Αρχείο ΕΡΤ
- Ένας Οκτώβρης 72 Χρονών (μέρος 2ο), Αρχείο ΕΡΤ
- Ένας Οκτώβρης 72 Χρονών (μέρος 3ο), Αρχείο ΕΡΤ
- Paul Bushkovitch, (2016), ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΡΩΣΙΑΣ, Αθήνα, εκδ. ΑΙΩΡΑ
- Robert Service, (2017), Ρώσικη Επανάσταση 1900-1927, εκδ. Οκτώ
Είναι γεννημένος το 2000 και σπουδάζει στο τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Φέρει ιδιαίτερο ενδιαφέρον στην νεότερη και σύγχρονη ιστορία.
