Είναι άραγε συνταγματική η πριμοδότηση αθλητών κατά την εισαγωγή στην τριτοβάθμια εκπαίδευση;

Της Αλεξάνδρας Οικονόμου,

Την απάντηση στο κρίσιμο ερώτημα της συνταγματικότητας ή μη της πρόβλεψης με νόμο της πριμοδότησης αθλητών στις πανελλαδικές εξετάσεις έδωσε το ανώτατο ακυρωτικό δικαστήριο της χώρας με την απόφαση 686/2018. Στη συγκεκριμένη υπόθεση, ανέκυψε το ζήτημα αυτό ως εξής: Κατόπιν άσκησης αίτησης ακύρωσης κατά του πίνακα επιτυχόντων εισαγωγής στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, από τους οποίους αποκλείστηκε μαθητής από κάθε Ιατρική Σχολή της χώρας λόγω μη συγκέντρωσης των απαιτούμενων μορίων και κατάληψης της θέσης (που βαθμολογικά αντιστοιχούσε στον αιτούντα) από αθλητή, προβλήθηκε ισχυρισμός περί αντισυνταγματικότητας της διάταξης του νόμου αυτού.

Η αίτηση, αν και ασκήθηκε ενώπιον του Διοικητικού Εφετείου Αθηνών, κατά άρθρο 3 περ. 1 ν. 702/1977, παραπέμφθηκε το ζήτημα αυτό κατόπιν αίτησης του διαδίκου στο ΣτΕ, στο πλαίσιο της πρότυπης δίκης που καθιερώνει ο ν .3900/2010 προς επίλυση του κρίσιμου θέματος.

Το ΣτΕ επικαλέστηκε κατά το σχηματισμό της μείζονος πρότασης το αρ.16 παρ. 9, 4 και 5 παρ. 1 Συντάγματος. Κατά τη θέσπιση νομοθετικών διατάξεων, ο νομοθέτης στο πλαίσιο οργάνωσης του συστήματος εκπαίδευσης και δη προώθησης του αθλητισμού, έχει την ευχέρεια να θεσπίζει ελεύθερα διατάξεις, υπό την προϋπόθεση σεβασμού άλλων αρχών, όπως η αρχή της ισότητας και της αξιοκρατίας, που κατοχυρώνονται στα άρθρα 4 και 5 παρ. 1 του Συντάγματος. Τονίζει το Συμβούλιο ότι πάντα το δικαστήριο πρέπει να προβαίνει σε έναν έλεγχο ακραίων ορίων, μη δυνάμενο να κρίνει τις νομοθετικές επιλογές με τέτοιο τρόπο, ώστε  να καταλήγει σε έλεγχο σκοπιμότητας. Το σύστημα διαρθρώνεται ελεύθερα από το νομοθέτη και το δικαστήριο ελέγχει μόνο, υπερβαίνει ακραία όρια, δηλαδή, αν προσβάλει άλλα συνταγματικά δικαιώματα (26Σ).

Εν προκειμένω, φαίνεται να συγκρούεται η προστασία του αθλητισμού με την αρχή της ισότητας και της αξιοκρατίας που απορρέουν από τη δημοκρατική αρχή. Οι εν λόγω αρχές απαιτούν καθένας να έχει τη δυνατότητα ισότιμης συμμετοχής στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, κατά το μέτρο της προσωπικής του αξίας και πάντα με κριτήρια αντικειμενικά και προσφορά σε σχέση με το σκοπό της εκπαίδευσης (καλλιέργεια πνευματικών δυνατότητων, κατάρτιση, εξειδίκευση σε ορισμένο επιστημονικό πεδίο).

Στην περίπτωση της πριμοδότησης των αθλητών, το δικαστήριο έκρινε ως αντίθετη αυτή στην αρχή της ισότητας και αξιοκρατίας, δεδομένου:

1. Ότι η πριμοδότηση δίνεται ακόμα και για ήσσονος σημασίας διακρίσεις σε αθλητικούς αγώνες
2. Του υψηλού ποσοστού κατάληψης των θέσεων από αθλητές σε βάρος των υπολοίπων υποψηφίων που δεν είναι αθλητές
3. Ότι η είσοδος των αθλητών γίνεται επί συγκέντρωσης αντίστοιχης βαθμολογίας κατά 90% του τελευταίου υποψηφίου εισαχθέντος κατά το γενικό σύστημα, κατόπιν προσαύξησης των μορίων (όχι αποκλειστικά βάσει των επιδόσεων στα εξεταζόμενα μαθήματα)
4. Ότι αντίκειται στο δημόσιο συμφέρον, καθώς η είσοδος προσώπων σε όλες τις ακαδημαϊκές σχολές, χωρίς τα απαιτούμενα πνευματικά προσόντα μειώνει το επίπεδο σπουδών σε όλη την επικράτεια.

Η υποχώρηση των ακαδημαϊκών κριτηρίων δεν βοηθάει στην καλή λειτουργία και οργάνωση των πανεπιστημίων. Ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα παρουσιάζεται κι η άποψη της μειοψηφίας στο κομμάτι της αιτιολογίας της αντισυνταγματικότητας. Κατά τη γνώμη αυτή, η εισαγωγή κατά τον προβλεπόμενο τρόπο της πριμοδότησης θα κρινόταν θεμιτή μόνο κατά την εισαγωγή σε σχολές αθλητισμού (ΤΕΦΑΑ), λόγω του χαρακτήρα και της αποστολής των σχολών αυτών. Μόνο με αυτό τον τρόπο, θα μπορούσε να επιτευχθεί από τη μια, σωστή προώθηση του αθλητισμού και απ’ την άλλη μη προσβολή της αρχής της ισότητας και της αξιοκρατίας .

Διαφαίνεται, λοιπόν, μέσα από το σκεπτικό της απόφασης ότι ο έλεγχος των νομοθετικών επιλογών περνάει από το φίλτρο της βασικής αρχής της ααναλογικότητας, που κατοχυρώνεται στο άρθρο 25 παρ. 1 Συντάγματος. Ο έλεγχος της αναγκαιότητας και της προσφορότητας του μέτρου αυτού είναι ιδιαίτερα αυστηρός κι επιβαλλόμενος, όταν τίθεται ζήτημα παράβασης αρχών-πυλώνων της δημοκρατικής αρχής.

Εν προκειμένω, έστω κι αργά κατά τη γνώμη μου, το Συμβούλιο της Επικρατείας αποκατέστησε στη συγκεκριμένη περίπτωση μια έκδηλη παράβαση της αρχής της ισότητας, που οδήγησε στον αποκλεισμό ενός μαθητή με όλα τα προσόντα από την εισαγωγή του στην Ιατρική Σχολή.

Πηγές

• Απόφαση ΣτΕ 686/2018
• Χρυσογονος-Βλαχόπουλος, Ατομικά και Κοινωνικά δικαιώματα (σελ. 126-130, 157-177, 211-218, 367-380)
• Δαγτόγλου Πρόδρομος, Ατομικά δικαιώματα, Συνταγματικό δίκαιο

Αλεξάνδρα Οικονόμου

Γεννήθηκε και μεγάλωσε στην πόλη της Πρέβεζας, όπου ολοκλήρωσε την δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Πλέον σπουδάζει στη Νομική του Αριστοτέλειου Πανεπιστήμιου Θεσσαλονίκης. Γνωρίζει αγγλικά και γερμανικά.