Της Αθηνάς Μηνά,
Η γνωστή αυτή διαταραχή με το όνομα διαταραχή μετατραυματικού στρες εμφανίζεται, όπως μας προϊδεάζει και η πρόθεση –μετά- ύστερα από ένα στρεσογόνο γεγονός. Το γεγονός αυτό χαρακτηρίζεται ιδιαίτερα απειλητικό ή καταστροφικό για το ίδιο το άτομο, το οποίο δυνητικά, βέβαια, θα μπορούσε να καταστεί στρεσογόνο σε κάθε άλλο άτομο που ερχόταν αντιμέτωπο με τις ίδιες ή παρόμοιες συνθήκες. Παρότι οι άνθρωποι γνώριζαν από πριν ποιες επιπτώσεις έχει ένα τραύμα στην ψυχική υγεία, ο όρος «Διαταραχή Μετατραυματικού Στρες» ή ”Post-Traumatic Stress Disorder – PTSD” επινοήθηκε μόλις το 1980.
Με τον όρο τραύμα, δηλαδή, ορίζουμε ένα ψυχοπιεστικό γεγονός. Αυτό μπορεί να είναι κάποιο ατύχημα (π.χ. τροχαίο), μια φυσική καταστροφή (π.χ. πλημμύρα, σεισμός, πυρκαγιά), ένας πόλεμος, το να είναι κάποιος θύμα κάποιου εγκλήματος (π.χ. βιασμού, τρομοκρατικής ενέργειας, ή αυτόπτης μάρτυρας βίαιου θανάτου άλλων) και η λίστα των βάναυσων ψυχοπιεστικών γεγονότων συνεχίζεται…
Αυτού του είδους τα γεγονότα αποκαλούνται κρίσεις και τα βιώνει κάποιος μόνος ή μέσα σε ομάδα. Όμως πώς και πότε δημιουργείται η διαταραχή αυτή; Τη στιγμή που κάποιος βιώνει ένα τέτοιο τραύμα, οι αναμνήσεις του αναφορικά με αυτό εμφανίζονται στο μυαλό του, στον δικό του εσωτερικό κόσμο, με τις αισθήσεις και τα συναισθήματα που εκδηλώθηκαν τη στιγμή εκείνη. Πρόκειται για όλα αυτά που αντίκρισε, άκουσε, μύρισε, ένιωσε. Επομένως, ύστερα απ’ το τραυματικό γεγονός οποιαδήποτε ερεθίσματα βοηθάνε στη θύμηση του τραύματος φέρνουν στην επιφάνεια αυτόματα μνήμες ανάλογες που προκαλούν στο άτομο διακριτά δυσφορικά συναισθήματα. Επιπλέον, ένας άλλος λόγος έγκειται στην ανάγκη του ατόμου να νοηματοδοτήσει και να κατανοήσει τι του έχει συμβεί. Τα τραυματικά γεγονότα προκαλούν συχνά αμφιβολίες στους παθόντες. Για να κατανοήσει κάποιος τι του έχει συμβεί πρέπει να φέρει στη μνήμη του το γεγονός. Η διαδικασία αυτή επιφέρει δυσάρεστες μνήμες και έτσι το άτομο προσπαθεί να την απωθήσει όσο μπορεί. Το αποτέλεσμα είναι να εγκλωβίζεται σε αυτόν τον φαύλο κύκλο «του θέλω να θυμηθώ και να καταλάβω περισσότερα αλλά είναι πέρα από τις δυνατότητές μου».
Οι περισσότεροι άνθρωποι εμφανίζουν συμπτώματα μετατραυματικού στρες αμέσως μετά το γεγονός. Άλλοι τα ξεπερνούν ενώ άλλους τους συνοδεύουν για χρόνια. Ενδέχεται, βέβαια, η εμφάνιση της συμπτωματολογίας να γίνει αρκετά χρόνια ύστερα από το τραύμα.
Κάποια απ’ τα πιο συχνά συμπτώματα της διαταραχής είναι τα όνειρα ή οι εφιάλτες σχετικά με το τραυματικό γεγονός, τα επεισόδια αναβίωσης των τραυματικών γεγονότων (flashbacks), κάποιο αίσθημα συναισθηματικού μουδιάσματος, απομάκρυνση από οικεία άτομα, άμβλυνση απαντητικότητας στην αλληλεπίδραση με το περιβάλλον, αδυναμία βίωσης ευχαρίστησης, αποφυγή δραστηριοτήτων και καταστάσεων σχετικών με το τραύμα, επίμονα συμπτώματα υπερεγρήγορσης (π.χ. υπεραγρύπνιση) και οι διαταραχές ύπνου. Πέρα απ’ τα συμπτώματα αυτά είναι αναμενόμενα τα ξεσπάσματα θυμού, η επιθετικότητα, ο φόβος ή ο πανικός. Σε ειδικές περιπτώσεις μπορεί να γίνει λόγος ακόμη και για αυτοκτονικό ιδεασμό. Πολλές φορές η διαταραχή μετατραυματικού στρες συνυπάρχει με άλλες αγχώδεις διαταραχές ή με κατάθλιψη. Ακόμη, δεν είναι λίγες οι φορές που τα άτομα αυτά καταφεύγουν στο αλκοόλ ή στη χρήση παραισθησιογόνων ουσιών.
Ωστόσο, υπάρχουν περιπτώσεις που ενώ τα συμπτώματα μετατραυματικού στρες είναι εμφανή υφίστανται δυσκολίες στη διάγνωση της διαταραχής. Αυτό μπορεί να συμβεί για δύο λόγους. Το ελλιπές ψυχιατρικό ιστορικό είναι ο ένας λόγος. Και αυτό γιατί ενδεχομένως κατά τις συνεδρίες να δοθεί περισσότερη έμφαση στο ιστορικό των συμπτωμάτων του ασθενή παρά στις ψυχοκοινωνικές συνθήκες που πιθανώς να συνέβαλαν στην εμφάνιση των συμπτωμάτων. Ο άλλος λόγος είναι η διαγνωστική επικάλυψη. Πολλές φορές, μπορεί να παρουσιάζονται παραπάνω από μία διαταραχές, με αποτέλεσμα οι ειδικοί να βρεθούν σε διαγνωστικά διλήμματα. Γι’ αυτό καθίσταται αναγκαία η επίγνωση απ’ τον ειδικό, πως διαφορετικές διαταραχές μπορεί να συνυπάρχουν.
Ποια, λοιπόν, θα μπορούσαν να αποτελέσουν τα πρώτα βήματα της χάραξης του δρόμου προς την αντιμετώπιση των συμπτωμάτων του μετατραυματικού στρες; Αρχικά, θα πρέπει να γνωρίζουμε ότι απαιτείται χρόνος και ότι κάθε άνθρωπος είναι διαφορετικός, συνεπώς φέρει και διαφορετική συμπτωματολογία, οπότε ο καθένας αντιμετωπίζεται ως ξεχωριστή περίπτωση. Ένα μεγάλο βήμα προς την αντιμετώπισή του αποτελεί η γνωστοποίηση των σκέψεων και των συναισθημάτων μας στους άλλους, καθώς η σιωπή οδηγεί στην επιδείνωση της συμπτωματολογίας. Ωστόσο, η αποκλειστική αναφορά στο τραυματικό γεγονός δε βοηθάει. Είναι σημαντικό τα άτομα αυτά να έχουν και άλλες ασχολίες και να ενημερώνονται για νέα θέματα.
Στην περίπτωση, λοιπόν, που αντιμετωπίζει κανείς ένα τέτοιο πρόβλημα, η καταφυγή στην οικογένεια, σε φίλους, αλλά και φυσικά σε έναν ειδικό είναι απαραίτητη. Μάλιστα, στην περίπτωση της επίσκεψης σε ειδικό, η γνωσιακή-συμπεριφοριστική ψυχοθεραπεία ενδείκνυται για την άμβλυνση των δυσφορικών αναμνήσεων και συναισθημάτων σχετικών με το τραύμα. Σκοπός της είναι η δυνατότητα του ατόμου της νοηματοδότησης και της αφομοίωσης της τραυματικής εμπειρίας, επιτρέποντάς του παράλληλα να συνεχίσει τη ζωή του δίχως περισπασμούς και πισωγυρίσματα.
Γεννήθηκε τον Σεπτέμβριο του 1999 στην Αθήνα. Από το 2017 σπουδάζει στο τμήμα Ψυχολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Παράλληλα, παρακολουθεί διάφορα σεμινάρια ψυχολογίας και ψυχικής υγείας. Στα ενδιαφέροντά της επίσης συγκαταλέγονται η μουσική και ο αθλητισμός.
