Του Κωνσταντίνου Πίχλιαβα,
Η περίοδος της αβεβαιότητας που ακολούθησε τον θάνατο του Αλέξανδρου Σεβήρου, γνωστού και ως Σύρου Αλεξάνδρου (σε αντιδιαστολή με τον Μέγα) και το τέλος της δυναστείας των Σεβήρων διήρκησε πενήντα χρόνια (235-284 μ.Χ.) και είναι γνωστή στη βιβλιογραφία ως «Πεντηκονταετία» ή «Περίοδος της στρατιωτικής αναρχίας». Γνωρίσματά της είναι η αστάθεια στο εσωτερικό της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας με συχνή εναλλαγή Αυτοκρατόρων, πράγμα που απείλησε και αυτήν την ακεραιότητά της με απόσχιση περιοχών όπως η Γαλατία, η Ισπανία και η αναδυόμενη «Αυτοκρατορία» της Παλμύρας. Στα σύνορα οι Βάρβαροι εμφανίζονταν συχνότερα από τις προηγούμενες περιόδους.
Κατά τη διάρκεια της περιόδου αυτής ανέλαβε την Αρχή και ο «πρωταγωνιστής» του σημερινού μας άρθρου Κλαύδιος ο Γοτθικός. Ο Μάρκος Αυρήλιος Βαλέριος Κλαύδιος (Marcus Aurelius Valerius Claudius) ή απλά Κλαύδιος ο Γοτθικός γεννήθηκε στην επαρχία της Δαρδανίας το 213/4, παρά την άσημη καταγωγή του ακολούθησε στρατιωτική καριέρα και όντας ικανότατος αναδείχθηκε γρήγορα στρατιωτικός διοικητής. Σύμφωνα με ένα ιστορικό έργο των μέσων του 4ου αιώνα, την Historia Augusta («Ιστορία Σεβαστή» στα ελληνικά), σώμα βιογραφιών Ρωμαίων αυτοκρατόρων από τον Αδριανό μέχρι τον Νουμεριανό (προκάτοχος του Διοκλητιανού), τον καιρό του Τραϊανού Δέκιου ο Κλαύδιος απέκρουσε επιδρομή των Γότθων στην περιοχή των Θερμοπυλών· σε σχετική μάχη (σε ένα αποσπασματικά σωζόμενο κείμενο) αναφέρεται και ο αθηναίος ιστορικός Ερρένιος Δέξιππος.
Κατά τη διάρκεια της αρχής του Βαλεριανού και του υιού του Γαλλιηνού προβιβάζεται σε στρατηγό. Ο Γαλλιηνός δολοφονείται ως αποτέλεσμα συνομωσίας ανώτατων αξιωματικών (στρατηγών) στην οποία μετείχαν και οι μελλοντικοί αυτοκράτορες Αυρηλιανός και Πρόβος. Αυτοκράτορας αναλαμβάνει ο Κλαύδιος ο οποίος έχει να αντιμετωπίσει τη δύσκολη κατάσταση που άφησε πεθαίνοντας ο Γαλλιηνός. Στο σημείο αυτό πρέπει να τονίσουμε πως η εν γένει δύσκολη κατάσταση αυτήν την περίοδο ήταν αποτέλεσμα της ήττας του πατέρα και συναυτοκράτορα του Γαλλιηνού Βαλεριανού από τον σάχη των Σασσανιδών Σαπώρ, των γοτθικών επιδρομών και της διάσπασης των εδαφών της Αυτοκρατορίας με τη δημιουργία της λεγόμενης «Γαλατικής Αυτοκρατορίας» από τη μία και της «Αυτοκρατορίας της Παλμύρας» από την άλλη.
Αμέσως μετά την ανακήρυξή του σε αυτοκράτορα το 268 μ.Χ., ο Κλαύδιος μεταβαίνει στον Δούναβη για να αντιμετωπίσει νέα γοτθική εισβολή. Κοντά στην πόλη της Ναϊσού ο στρατός των εισβολέων Γότθων εξολοθρεύεται, η σύγκλητος για να τιμήσει τον αυτοκράτορα του δίνει το επίθετο Γοτθικός λόγω της νίκης του κατά των Γότθων και για να ξεχωρίζει από τον συνονόματο προκάτοχό του Κλαύδιο, που ανήκε στην οικογένεια των Ιουλίων-Κλαυδίων. Ο Κλαύδιος αποστέλλει στρατό εναντίον των «Γαλατών», ενώ η Ισπανία τον αναγνωρίζει ως νόμιμο αυτοκράτορα. Οι επιχειρήσεις στη Γαλατία δεν προχωρούν, ο Κλαύδιος το 270 μεταβαίνει εκ νέου στα Βαλκάνια προκειμένου να αποκρούσει νέα εισβολή των Γότθων. Πέθανε από λοιμική ασθένεια στην πόλη του Σιρμίου της Παννονίας το ίδιο έτος. Τον διαδέχτηκε ο αδερφός του Κοΐντιλλος που σε σύντομο διάστημα ανατρέπεται από τον στρατηγό του αδερφού του Αυρηλιανό.
Ο Κλαύδιος βασίλεψε για σύντομο χρονικό διάστημα, μόλις τρία χρόνια, και έθεσε τη βάση για την αποκατάσταση της ισχύος της Αυτοκρατορίας. Το έργο του ολοκλήρωσε ο διάδοχός του Αυρηλιανός, υποτάσσοντας τη «Γαλατική Αυτοκρατορία» και το κράτος της Παλμύρας και νικώντας τη βασίλισσά της Ζηνοβία. Κατόπιν αιτήματος του Αυρηλιανού και με απόφαση της Συγκλήτου, ο Κλαύδιος Γοτθικός ανακηρύσσεται θεός με την προσωνυμία «divus Claudius» (Θεός Κλαύδιος). Η μνήμη του επιβιώνει και διατρανώνεται από τη μετέπειτα δυναστεία του Κωνσταντίνου, η οποία εμφανίζεται να έλκει την καταγωγή της από αυτόν δια του (τρίτου) αδερφού του Κρίσπου, του οποίου η κόρη φέρεται να είναι η μητέρα του κατοπινού αυτοκράτορα Κωνσταντίνου του Χλωρού. Πολλοί ιστορικοί θεωρούν αυτήν τη σύνδεση κατασκεύασμα του Κωνσταντίνου προκειμένου να αυξήσει το κύρος του, συνδεόμενος με έναν ένδοξο αυτοκράτορα του παρελθόντος. Ακόμα και ο Ιουλιανός, όμως, στο έργο του Κρόνια με το οποίο ασχοληθήκαμε στο προηγούμενό μας άρθρο, παρά την αντιπάθεια που εκφράζει για τον θείο και τα ξαδέρφια του μεταφέρει ακριβώς την ίδια άποψη, γεγονός που πρέπει να μας βάλει σε σκέψεις σχετικά με τη σύγχρονη ιστοριογραφική προσέγγιση.
Εν κατακλείδι, ο Κλαύδιος αποτελεί ένα χαρακτηριστικό δείγμα αυτοκράτορα της λεγόμενης περιόδου της «Πεντηκονταετίας» που από τα κατώτερα κοινωνικά στρώματα έφτασε να γίνει αυτοκράτορας (έστω και για σύντομο χρονικό διάστημα). Όσο για τη συγγένειά του με τον Κωνσταντίνο δε φαντάζει ολωσδιόλου απίθανη δεδομένων των συνθηκών της εποχής.
Βιβλιογραφία
- Κραλίδης Απόστολος, Η αυτοκρατορική λατρεία στην περίοδο της τετραρχίας (285-313 μ.Χ), Βάνιας, Θεσσαλονίκη, 2010
- Πωλ Βεν, Όταν ο κόσμος μας έγινε χριστιανικός (312-394 μ.Χ.), Βιβλιοπολείον της Εστίας, Αθήνα, 2012
- Mackay Christopher, Αρχαία Ρώμη Στρατιωτική και πολιτική Ιστορία, Παπαδήμας, Αθήνα, 2014
