Του Γιώργου Σαλπιγγίδη,
Η βυζαντινή αυτοκρατορία μέσα από τη μακρόχρονη πορεία της ήρθε σε επαφή με τους περισσότερους λαούς του μεσαιωνικού κόσμου, επηρεάζοντας πολλούς από αυτούς τόσο πνευματικά όσο και θρησκευτικά. Με αυτόν τον τρόπο οι βυζαντινοί αυτοκράτορες προσπαθούσαν να γεφυρώσουν την απόσταση που υπήρχε με αυτούς τους λαούς, θέτοντάς τους κάτω από την «πνευματική τους κηδεμονία». Αυτήν την επίδραση δέχτηκαν και οι Ρως (μια μείξη Σκανδιναβικών και Σλαβικών φύλων) που ήρθαν σε επαφή με το Βυζάντιο στα μέσα του 9ου αιώνα και ιδίως όταν επιτέθηκαν δια θαλάσσης στην Κωνσταντινούπολη (860). Αυτή η επίθεση αποτέλεσε την αρχή των σχέσεων των δύο λαών.
Μετά από αυτήν την πρώτη επαφή οι σχέσεις των δύο λαών άρχισαν να εντείνονται και μέσα από την υπογραφή συνθηκών ειρήνης (τουλάχιστον τρεις το 911, 944 και 971) βοηθήθηκε τόσο η ανάπτυξη των εμπορικών σχέσεων όσο και η ανάπτυξη του χριστιανισμού στα ρωσικά εδάφη. Ο χριστιανισμός πέρασε αρχικά στον απλό κόσμο που επηρεαζόταν από τους βυζαντινούς εμπόρους. Το πρώτο δείγμα εισχώρησης του χριστιανισμού στις ηγετικές τάξεις του ρωσικού κράτους (που είχε την έδρα του στο Κίεβο) είναι το βάπτισμα της αρχόντισσας Όλγας (συζύγου του ηγεμόνα του Κιέβου Ιγγόρ) που έγινε κατά την επίσκεψή της στην Κωνσταντινούπολη το 957. Με αυτόν τον τρόπο άρχισε σταδιακά να εξαπλώνεται ο χριστιανισμός, όμως ακόμα δεν είχε πολλά ερείσματα. Ο γιος έπειτα της Όλγας, Σβιατοσλάβ Ιγγόρεβιτς, δεν ασπάστηκε τη νέα θρησκεία, αλλά διατήρησε τις παγανιστικές του πεποιθήσεις. Ο εγγονός όμως της Όλγας και γιος του Σβιατοσλάβ Βλαδίμηρος αφού κατάφερε να σκοτώσει τον αδελφό του Γιαροπόλκ, ανέλαβε την ηγεμονία του Κιέβου (972) και από αυτήν τη θέση θα έρθει σε επαφή με τους βυζαντινούς και με τη θρησκεία τους.
Για να πάρουμε, όμως, τα πράγματα από την αρχή η πρώτη σημαντική επαφή του Βλαδίμηρου με το Βυζάντιο έρχεται όταν ο Βασίλειος Β’ του ζητά στρατό για να αντιμετωπίσει την επανάσταση του Βάρδα Φωκά (987). Ο Βλαδίμηρος θα ανταποκριθεί στο αίτημα αυτό και θα στείλει στον Βασίλειο Β’ περί τους 6.000 άνδρες, ζητώντας όμως ως αντάλλαγμα να νυμφευθεί την αδελφή του Βασιλείου, την Άννα Πορφυρογέννητη. Ο Βασίλειος δέχτηκε να του δώσει την αδελφή του με την προϋπόθεση όμως ο Βλαδίμηρος και ο λαός του να ασπαστούν τον χριστιανισμό, όπως και έγινε. Έτσι το 989 ο Βλαδίμηρος βαπτίζεται στη Χερσώνα (περιοχή κοντά στη σημερινή Κριμαία), ενώ επέβαλλε και στους υπηκόους του να βαπτιστούν στον ποταμό Δνείπερο. Αυτή η κίνηση εξάπλωσε τον χριστιανισμό βορειότερα και μαζί με αυτόν εξαπλώθηκε και η επίδραση των Βυζαντινών στα ρωσικά εδάφη δημιουργώντας έναν νέο σύμμαχο.
Αυτή η προσχώρηση των Ρώσων στον χριστιανισμό δημιούργησε την ανάγκη ίδρυσης μιας κεντρικής εκκλησίας. Έτσι δημιουργείται η μητρόπολη του Κιέβου που υπάγονταν στο Πατριαρχείο Κωνσταντινούπολης, ενώ και οι μητροπολίτες που διορίζονταν ήταν για ένα μεγάλο διάστημα (μέχρι τον 13ο αιώνα) στη συντριπτική τους πλειοψηφία Έλληνες. Πρώτος μητροπολίτης φέρεται ο Θεοφύλακτος. Η εκκλησία της Ρωσίας θα μείνει υπό τη σκέπη του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως έως το 1448, έτος ανακήρυξης της αυτοκεφαλίας της, ενώ αρκετά χρόνια μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης (1453) ιδρύεται το Πατριαρχείο Μόσχας (1589).
Ο εκχριστιανισμός των Ρώσων ήταν για το Βυζάντιο μια πρώτης τάξεως ευκαιρία για την εξάπλωση της δυναμικής του. Πέραν όμως από τις εμπορικές, οικονομικές, πολιτικές και θρησκευτικές επιδράσεις έχουμε και τις πολιτισμικές επιρροές με τη ρωσική φιλολογία, ζωγραφική, αρχιτεκτονική και γενικά την τέχνη να έχουν ως πρότυπο τον βυζαντινό τρόπο.
Βιβλιογραφία
- Γιάννης Καραγιαννόπουλος, Το Βυζαντινό Κράτος Α’, Εκδόσεις Ερμής, Αθήνα 1988
- Διονύσιος Ζακυθηνός, Βυζαντινή Ιστορία 324-1071, Εκδόσεις Δωδώνη, 1989
- Συλλογικό έργο, Ιστορία των Ελλήνων τόμος 7, Εκδόσεις Δομή, 2006
