Της Μάγδας Τσόχα,
Ο Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς ήταν Γιουγκοσλάβος πρόεδρος της Σερβίας, αρχικά δηλαδή της Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας της Σερβίας, από το 1989 έως και το 1997. Η προεδρία του στη Σερβία αλλά και στην Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γιουγκοσλαβίας έφερε αρκετές σημαντικές μεταρρυθμίσεις στο σερβικό σύνταγμα κατά τις δεκαετίες 1980 και 1990, περιορίζοντας τις εξουσίες των αυτόνομων επαρχιών της Σερβίας. Αρκετά χρόνια αργότερα, τον Μάιο του 2006 ο Μιλόσεβιτς ήταν πλέον νεκρός στο κελί της φυλακής του στο κέντρο κράτησης του δικαστηρίου των Ηνωμένων Εθνών, στο οποίο βρέθηκε με τις κατηγορίες να τον βαραίνουν για εγκλήματα πολέμου. Οι αντιδράσεις στο θάνατό του ήταν ανάμεικτες. Τι μεσολάβησε ωστόσο μεταξύ των δύο αυτών γεγονότων;
Ως προς τις ιστορικές αναφορές· Ο Μιλόσεβιτς εξ αρχής ξεχώρισε δυναμικά το 1987 ως «κινητήρια» δύναμη στη Σερβική πολιτική όταν διακήρυξε την υποστήριξή του στους Σέρβους στη Σερβική αυτόνομη επαρχία του Κοσόβου, οι οποίοι ισχυρίζονταν σθεναρά ότι υφίσταντο την απόλυτη καταπίεση από την επαρχιακή κυβέρνηση, στην οποία κυριαρχούσε η πλειοψηφική εθνότητα ομάδα του Κοσόβου, δηλαδή οι Αλβανοί. Ο Μιλόσεβιτς παγίωσε τις πολιτικές του θέσεις ισχυριζόμενος ότι οι εθνικές Αλβανικές αρχές είχαν καταχραστεί τις εξουσίες τους, ότι ακόμη η αυτονομία του Κοσόβου επέτρεπε την εδραίωση εκεί του αποσχιστικού κινήματος και ότι, τέλος, τα δικαιώματα των Σέρβων στην επαρχία παραβιάζονταν όχι μόνο κατάφωρα αλλά και συστηματικά. Οι πολιτικές αλλαγές τις οποίες ζήτησε για να μειώσει την αυτονομία, να προστατεύσει τα δικαιώματα της Σερβικής μειονότητας και να επιφέρει έντονη καταστολή του αποσχιστικού κινήματος στο Κόσοβο, ήταν ταυτόχρονα και η σταθερή πολιτική θέση του και προεκλογικά, η οποία οδήγησε στην άνοδό του στην εξουσία.
Ως προς το κατηγορητήριο της Χάγης· Αυτό ισχυρίζεται πως από το 1987 κιόλας ο Μιλόσεβιτς «ενέκρινε μια σερβική εθνικιστική ατζέντα» και «εκμεταλλεύτηκε ένα αυξανόμενο κύμα Σερβικού εθνικισμού προκειμένου να ενισχύσει τη συγκεντρωτική εξουσία στη Σοσιαλιστική Ομοσπονδία της Δημοκρατίας της Γιουγκοσλαβίας». Ως προς την επιστήμη της πολιτικής ανάλυσης, η προσωπικότητα του Μιλόσεβιτς έχει χαρακτηριστεί ως καιροσκοπική, φύσει πολιτικά. Ως προς τις απόψεις, τέλος, του Μιλόσεβιτς αυτές θα μπορούσαν να συμπυκνωθούν στις εξής τρεις: α) ο Μιλόσεβιτς αρνήθηκε κατηγορηματικά ότι η Σερβία βρισκόταν όντως σε πόλεμο, παρά την εμφανή στρατιωτική εμπλοκή της χώρας κατά τους πολέμους στη Σλοβενία, την Κροατία και ακόμη περισσότερο τη Βοσνία, β) ο Μιλόσεβιτς ήταν Πρόεδρος της Σερβίας και όχι Γιουγκοσλαβίας και ισχυρίστηκε ότι η κυβέρνησή του είχε μόνο εμμέσως ενδεχομένως εμπλακεί μέσω της υποστήριξης των Σέρβων της Κροατίας και της Βοσνίας σε κάποια ορισμένα σημεία.
Aκόμη, άλλοι από τον χώρο της πολιτικής παραδέχθηκαν ότι ο Μιλόσεβιτς μολονότι δεν ήταν αρχηγός κράτους της Γιουγκοσλαβίας στις αρχές της δεκαετίας του 1990, διαδραμάτισε πολύ ουσιαστικό ρόλο στις στρατιωτικές επιχειρήσεις στη Σλοβενία, την Κροατία και τη Βοσνία και γ) ο Μιλόσεβιτς αρνήθηκε έως τέλους ότι έδωσε διαταγές για σφαγή Αλβανών το 1998, ενώ συγχρόνως ισχυρίστηκε ότι οι θάνατοι ήταν σποραδικά και ασύνδετα γεγονότα, περιορισμένα στις αγροτικές περιοχές του Δυτικού Κοσόβου, όπου και διαπράχθηκαν από παραστρατιωτικούς και από στασιαστές των ενόπλων δυνάμεων. Αξίζει να σημειωθεί πως όλοι οι εμπλεκόμενοι από το Σερβικό στρατό ή την αστυνομία αλλά και πολλοί άλλοι καταδικάστηκαν σε μακροχρόνιες ποινές φυλάκισης.
Ως προς την πτώση του Μιλόσεβιτς· Στις 24 Μαΐου του 1999 κατηγορήθηκε για εγκλήματα πολέμου και εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας που έλαβαν χώρα στο Κόσοβο και καταδικάστηκε από το Δικαστήριο της Χάγης για την πρώην Γιουγκοσλαβία έως το τέλος της ζωής του. Από τις γιουγκοσλαβικές αρχές συνελήφθη την 1η Απριλίου του 2001 στη βίλα του στο Βελιγράδι. Οι κατηγορίες για τις οποίες παραπέμφθηκε ο Μιλόσεβιτς ήταν η γενοκτονία, η συνενοχή σε γενοκτονία, οι εκτοπίσεις, οι δολοφονίες, οι διώξεις για πολιτικούς, φυλετικούς ή θρησκευτικούς λόγους, οι απάνθρωπες πράξεις, η βίαιη μεταφορά, η εξόντωση, η φυλάκιση, τα βασανιστήρια, οι σκόπιμες δολοφονίες, ο παράνομος περιορισμός, η εσκεμμένη πρόκληση μεγάλης ταλαιπωρίας, η παράνομη απέλαση και μεταφορά, οι εκτεταμένες καταστροφές και ο σφετερισμός περιουσιών, μη δικαιολογούμενες από στρατιωτική αναγκαιότητα και εκτελεσθείσες παράνομα και κακόβουλα, η απάνθρωπη μεταχείριση, η λεηλασία δημόσιας και ιδιωτικής ιδιοκτησίας, επιθέσεις εναντίον πολιτών, η καταστροφή και σκόπιμη βλάβη προκληθείσα σε ιστορικά μνημεία και ιδρύματα εκπαιδευτικά αλλά και θρησκευτικά, οι παράνομες επιθέσεις με πολιτικά κίνητρα.
Το κατηγορητήριο του αναφέρει επίσης, πως ο Μιλόσεβιτς ήταν υπεύθυνος για τη βίαιη εκτόπιση 800.000 Αλβανών από το Κόσοβο και τη δολοφονία εκατοντάδων Αλβανών του Κοσόβου αλλά και εκατοντάδων μη Σέρβων στην Κροατία και τη Βοσνία. Ο Μιλόσεβιτς πέθανε πριν ολοκληρωθεί η δίκη, επομένως δεν κρίθηκε ποτέ ένοχος για τις κατηγορίες που του αποδόθηκαν. Ένα από τα πιο σημαντικά κληροδοτήματα που άφησε πίσω του, πέραν της οργής των αδικηθέντων, ήταν φυσικά η Συμφωνία του Ντέιτον, η ειρηνευτική συμφωνία που επιτεύχθηκε στην βάση της πολεμικής αεροπορίας Ράιτ-Πάτερσον του Ντέιτον, στο Οχάιο των Ηνωμένων Πολιτειών, εξ ού και η ονομασία, την 1η Νοεμβρίου 1995, και υπογράφηκε επίσημα στο Παρίσι την 14η Δεκεμβρίου 1995. Με τη συμφωνία αυτή έληξε ο Πόλεμος της Βοσνίας.
Ήταν η χειρότερη σύγκρουση στην Ευρώπη μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, μιλώντας και με νούμερα. Την ίδια όμως στιγμή που υπογράφτηκε πριν από 20 χρόνια η ειρηνευτική συμφωνία του Ντέιτον, η οποία έβαλε ένα τέλος στις αιματηρές εχθροπραξίες, ξεκινούσε το κυνήγι για την διεθνή δικαιοσύνη. Μια δικαιοσύνη που έχει ως βασικό της σκοπό να τιμωρήσει εκείνους που ευθύνονται για εγκλήματα πολέμου και εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, όπως αυτά του Μιλόσεβιτς. «Οι Σέρβοι πολιτικοί δεν θέλουν ακόμα και τώρα να καταλάβουν ότι η ευθύνη για την απώλεια του Κοσόβου οφείλεται στον Μιλόσεβιτς και το καθεστώς του», πρόσθεσε ο κύριος Μάικο, μέλος του Ευρωσοσιαλιστικού Φόρουμ της Νεολαίας της Αλβανίας.
Στις 15 Ιουλίου του 1997 ακόμη, διαβάσαμε πως το κλίμα έντασης πυροδοτήθηκε στη Βοσνία με την καταδίκη του Σέρβο-Βόσνιου Ντούσαν Τάντιτς σε 20ετή κάθειρξη από το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο της Χάγης για «εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας». Το Διεθνές δηλαδή Ποινικό Δικαστήριο του ΟΗΕ, όπου εκδικάζονται υποθέσεις ατόμων που κατηγορούνται για τη διάπραξη εγκλημάτων πολέμου στη Γιουγκοσλαβία, έκρινε και τον Τάντιτς ένοχο συμμετοχής σε επιχειρήσεις εθνοκάθαρσης κατά των Μουσουλμάνων της Βοσνίας, το 1992. Ο Τάντιτς, που είχε συλληφθεί το 1994 στη Γερμανία, αρνήθηκε τις κατηγορίες και υποστήριξε ότι είναι θύμα της προσπάθειας των Μουσουλμάνων να βρουν εξιλαστήρια θύματα για όσα υπέφεραν στη διάρκεια του πολέμου στη Βοσνία.
