Της Ανθής Αγγελοπούλου,
Η παρένθετη μητρότητα προκύπτει όταν μία γυναίκα δε μπορεί να κάνει παιδί και ζητά από μία άλλη να αναλάβει την εγκυμοσύνη και να κυοφορήσει το παιδί. Στην περίπτωση αυτή που το ζευγάρι καταφύγει στη λύση της παρένθετης μητέρας, τότε η λέξη μητέρα διακρίνεται εννοιολογικά σε τρεις έννοιες. Για τη γυναίκα που δίνει το ωάριο, υφίσταται ο όρος της γενετικής μητέρας. Για τη γυναίκα που κυοφορεί και γεννά το έμβρυο, δίδεται ο όρος της φυσικής μητέρας. Τέλος, για τη γυναίκα που φροντίζει και μεγαλώνει το μωρό, δίδεται ο όρος της κοινωνικής μητέρας. Παρ’ όλο, που μπορεί για αρκετά ζευγάρια που θέλουν να αποκτήσουν παιδί, να είναι λυτρωτική η λύση της παρένθετης μητέρας, αλλά στην πορεία προκύπτουν μεγάλα και σημαντικά ηθικά ζητήματα.
Εφόσον αναφερθήκαμε σε ηθικούς προβληματισμούς, το άμεσο ηθικό θέμα είναι ότι η δυνατότητα κυοφορίας από τη μητέρα[1] μπορεί να κλονίσει τη συζυγική σχέση. Η παρένθετη μητέρα παρεμβάλλεται ανάμεσα στο ανδρόγυνο και αυτού του είδους η παρέμβαση μπορεί να οδηγήσει σε τεταμένες σχέσεις το ζευγάρι, ακόμη και τη λήξη του γάμου, καθώς η εύθραυστη συζυγική σχέση μεταξύ των συζύγων μπορεί να διαρκέσει για μεγάλο χρονικό διάστημα, όχι μόνο κατά τη διάρκεια της κύησης, αλλά και μετά τη γέννηση του παιδιού. Επίσης, ηθικό προβληματισμό αποτελεί το γεγονός ότι μόνο ο ένας είναι ο βιολογικός γονέας, με αποτέλεσμα αυτό να έχει ψυχολογικές συνέπειες, τόσο στη μη βιολογική μητέρα, όσο και στο ίδιο το παιδί στην ψυχοκοινωνική του ανάπτυξη.
Ένα ακόμη θέμα που προκύπτει από την παρένθετη μητρότητα, πέρα από τα προβλήματα που μπορεί να δημιουργηθούν στο ζευγάρι, είναι και η σχέση του εμβρύου και της μητέρας που το κυοφορεί, καθώς αναπτύσσεται ένας δεσμός και μία σχέση αλληλεξάρτησης σ΄ αυτούς τους εννέα μήνες της εγκυμοσύνης. Αυτός ο δεσμός, «συμβόλαιο», δύσκολα μπορεί να διασπαστεί. Επιπλέον, με τη διάσπαση αυτού του συμβολαίου μπορεί η ευημερία και η ηρεμία του μωρού να κλονιστούν.
Επιπροσθέτως, θα πρέπει να επισημανθεί μία ακόμη αξιοσημείωτη κοινωνική και ηθική παράμετρος, η οποία είναι η εμπορευματοποίηση της παρένθετης μητρότητας. Δεν είναι λίγες οι φορές που το ζευγάρι, επιθυμώντας να τεκνοποιήσει, εκμεταλλεύεται οικονομικά ευάλωτους πληθυσμούς, όπως για παράδειγμα είναι οι πρόσφυγες και οι μετανάστες, καθώς και τα άτομα με περιορισμένη οικονομική δυνατότητα. Επίσης, η κατάσταση στην οποία βρίσκεται μία γυναίκα μετά τον τοκετό, μπορεί να οδηγήσει στην απόφαση να μη θέλει να δώσει το μωρό. Βέβαια, υπάρχει και η περίπτωση στην οποία το έμβρυο μπορεί να γεννηθεί με κάποιο πρόβλημα υγείας και να αρνούνται οι γενετικοί γονείς να παραλάβουν το μωρό. Για να αποφευχθούν οι παραπάνω συνέπειες, ορισμένα ζευγάρια επιλέγουν για παρένθετη μητέρα άτομο από τον οικογενειακό τους κύκλο και με αυτόν τον τρόπο μπορεί να αποφευχθεί και η οικονομική εκμετάλλευση, όπως επίσης και κάποιο κληρονομικό πρόβλημα υγείας που μπορεί να μεταφερθεί στο έμβρυο.
Μία ακόμη ηθική διάσταση είναι κατά πόσο μπορούν οι γενετικοί γονείς να παρέμβουν και να καθορίσουν τη συμπεριφορά της παρένθετης μητέρας, διότι υπάρχουν περιπτώσεις, όπου η παρένθετη μητέρα μπορεί να καπνίζει και να καταναλώνει οινόπνευμα ή ακόμη και να απειλεί με άμβλωση, με σκοπό να επιτύχει διάφορες οικονομικές ή υλικές παροχές.
Συμπερασματικά, έχοντας δώσει τους ορισμούς της μητέρας (γενετική, φυσική, κοινωνική), ο λαός μας τείνει να εκφράζεται προς τη μητρότητα με το ρητό ότι μητέρα είναι αυτή που μεγαλώνει κι όχι αυτή που γεννά, θέλοντας να δείξει την προσπάθεια που κάνει η μάνα καθώς, εκτός από τη φροντίδα που του παρέχει όταν μεγαλώσει, είναι δίπλα του ως αρωγός της ψυχοκοινωνικής ανάπτυξης. Επομένως, δεν είναι τόσο σημαντική η γέννα, όσο το μετά τη γέννα γεγονός. Προσοχή δίνεται και στον Ιερό Θεσμό της μητρότητας, όπου από αρχαιοτάτων χρόνων αναδεικνύεται η ιερότητά της. Επίσης, και στη Χριστιανική Πίστη η μητρότητα κατέχει σεβάσμιο ρόλο.
Επιπροσθέτως, θα πρέπει να προσέξουμε ηθικά την εμπορευματοποίηση της μητρότητας, καθώς η εμπορευματοποίηση εξυπηρετεί συγκεκριμένους σκοπούς που βάλλουν το θεσμό της και με αυτόν τον τρόπο, ίσως απαλλοτριώνεται ο θεσμός και το ήθος του θεσμού της μητρότητας. Τέλος, το κράτος πρόνοιας θα πρέπει να θεσπίσει ειδικούς, έτσι ώστε να μπορούν να διαχειριστούν το τριπρόσωπο που περιλαμβάνει η διαδικασία της παρένθετης μητρότητας, δηλαδή τους συζύγους και την παρένθετη, έτσι ώστε μέσα από ασφαλιστικές δικλίδες, όσον αφορά την ψυχολογία, να μην κινδυνεύει τόσο το ζευγάρι, όσο και η παρένθετη αναφορικά με όσα λέχθηκαν παραπάνω.
[1] Φέρουσα ή υποκατάστατη
