Της Δήμητρας Χαρέλη,
Αν όλοι οι ερωτικοί στίχοι του κόσμου μπορούσαν να συγκεντρωθούν σε μια γωνιά και να πάρουν μια μορφή, θα είχαν σίγουρα κάποια γυναικεία. Αν όλες αυτές οι γραμμές που αφιερώθηκαν στην αγάπη είχαν πρόσωπο, θα ήταν σίγουρα αυτό της Κικής Δημουλά. Η απόλυτη ερωτική ποιήτρια μέσα από την ψυχή της, την οποία πάντα κατέθετε στα γραπτά της με απόλυτη σεμνότητα και ειλικρίνεια, κατάφερε να ταυτιστούμε μαζί της, να πονέσουμε και ίσως στο τέλος κάποιοι να λυτρωθούμε. Αυτό που την έστρεψε στην ποίηση ήταν η απουσία της «Ποιητικής ζωής», αυτής που δεν κάνει κανείς, αλλά όλοι θα ήθελαν έστω και λίγο να την πλησιάσουν. Με απόλυτη ταπεινότητα πάντα τοποθετούσε τον εαυτό της στην ακριβώς ίδια τροχιά με όλους τους υπόλοιπους ανθρώπους, και αν κάποιος την αποκαλούσε «Ποιήτρια», θα την έφερνε σε αρκετά αμήχανη θέση, όπως έχει παραδεχτεί η ίδια. Η έννοια του ποιητή για εκείνη δεν είναι μια μόνιμη ιδιότητα, αλλά μια «δυνατότητα» να αποβάλει κανείς από πάνω του, και αυτό όχι στο έπακρο, τη φθαρτότητά του.
«Η δειλία καθόρισε τη ζωή μου, η οποία θα μπορούσε να είναι πολύ ωραιότερη, αν ήμουνα λίγο πιο τολμηρή». Πρόκειται για τον άνθρωπο που μετέφραζε την ευγένεια του ως δειλία και ως έλλειψη επιθετικότητας. Πρόκειται για έναν τόσο δίκαιο άνθρωπο που δε μπορούσε την άρνηση, και ούτε την προτιμούσε απέναντι στους άλλους. Δίκαιες θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν όλες οι διακρίσεις που έγιναν στο πρόσωπό της τα τελευταία χρόνια, καθώς και η τεράστια αγάπη του κοινού για το αθάνατο και διαχρονικό έργο της. Τα πρώτα της κείμενα δημοσιεύτηκαν στο περιοδικό Κύκλος των υπαλλήλων της Τράπεζας, όπου εργάστηκε ως το 1974. Στον ποιητικό χώρο έκανε την εμφάνισή της το 1952, με την πρώτη της συλλογή «Ποιήματα». Συνολικά, σημειώνει 6 ποιητικές συλλογές οι οποίες βρήκαν τεράστια ανταπόκριση και μάλιστα μεταφράστηκαν στα Αγγλικά, Γαλλικά, Γερμανικά, Σουηδικά, Ιταλικά και Ισπανικά. Της απονεμήθηκε το Αριστείο των Γραμμάτων της Ακαδημίας Αθηνών (2001) και ο Χρυσός Σταυρός του Τάγματος της Τιμής, από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, Κωνσταντίνο Στεφανόπουλο. Από το 2020 είναι τακτικό μέλος της Ακαδημίας Αθηνών. Η Association Capitale Européenne des Littératures την τίμησε με το Ευρωπαϊκό Βραβείο Λογοτεχνίας, στο πλαίσιο της πέμπτης Ευρωπαϊκής Συνάντησης Λογοτεχνίας (2010). Την ίδια χρονιά, τιμήθηκε με το Μεγάλο Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνίας. Μετά από λίγα χρόνια, αναγορεύτηκε σε επίτιμη διδάκτορα Θεολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (2015).
«Η έμπνευση δεν είναι καθόλου κυρία». Σαν άνθρωπος-καλλιτέχνης χαρακτηριζόταν από φοβίες, καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής της. Ως άνθρωπος, φοβίες απέναντι στη ζωή, στον θάνατο και στον χρόνο. Ως καλλιτέχνης, φοβίες μη τυχόν και δε μπορέσει να ξαναγράψει κάτι. Η έμπνευση δεν είχε ποτέ σταθερή συμπεριφορά στη ζωή της, σύμφωνα με εκείνη δεν ήταν καθόλου «κυρία». Την αντιμετώπιζε ως ένα αγωνιώδες ερωτηματικό. Μέσα από τα ποιήματά της, για πολλά χρόνια, μας αποκάλυπτε ότι η έμπνευσή της πηγάζει από το οτιδήποτε μέσα στους ρυθμούς της απλής καθημερινής ζωής. Έβρισκε την έμπνευση πάνω σε όλα αυτά που χαρακτηρίζονται από έλλειψη έμπνευσης, από κάτι τελείως απλό και «κοινό», όπως είναι το πλύσιμο των πιάτων, και μπορούσε μέσα από τα γραπτά της να το μετατρέψει στο πιο σύνθετο διανοητικό εύρημα. Δεν κατάφερε ποτέ να φτάσει στην απόλυτη ευτυχία. Επομένως, η επιλογή να κάνει τα πάντα ποίηση ήταν για εκείνη μονόδρομος, ή ένα μέσο τουλάχιστον να την πλησιάσει λίγο.
«Όσο για τον έρωτα, τι να πω. Αν διασταυρωθείτε τυχαία στον δρόμο κι εκείνος κοιτάζει αλλού, δήθεν ότι κάτι του έπεσε και ψάχνει να το βρει, απλώς αποφεύγει να θυμηθεί ότι σε ξέχασε….». Κοιτάζοντας τον μεγαλύτερό της φόβο στα μάτια, τον χρόνο, παραδέχεται μπροστά του ότι είναι ικανός να μεταβάλλει τα πάντα μέσα στη ζωή. Ο χρόνος μπορεί να περάσει ακόμα και πάνω από τον έρωτα, για τον οποίο έχει αφιερώσει ατελείωτες ώρες να γράφει. Ατελείωτες ώρες να γράφει για την τόσο «τακτοποιημένη της ζωή, γεμάτη όμως με τόσα «άτακτα συναισθήματα» πάντα. Ο έρωτας και όλα τα σχετικά θέματα, που συνεχώς περιστρέφονται με μανία γύρω από αυτόν, όπως είναι η απώλεια, ήταν τα κεντρικότερα θέματα που επέλεξε να χαρακτηρίσουν την τέχνη της. Για την Κική Δημουλά, ο έρωτας δε χρειάστηκε ποτέ λίγο παραπάνω χρόνο, ίσως επιπλέον ταχύτητα και αμοιβαίο συντονισμό. Όπως για εκείνη, πάντα η επόμενη στάση ήταν η λύπη, έτσι και για τους περισσότερους. Αγαπήθηκε τόσο πολύ, γιατί τόλμησε με την τέχνη της να ομολογήσει, πως όλοι έχουν κρυμμένη μια άλλη ζωή. Μια ζωή που ενοχλεί, που βασανίζει και ίσως να μην έζησε. Όλοι κάτι κρύβουν, ακόμα και ο ποιητής δε θα είναι ποτέ σε θέση να τα αποκαλύψει όλα.
Διαβάζοντας τα έργα της ξανά και ξανά είναι σαν να μην έφυγε ποτέ. Όσο υπάρχει τόσος κόσμος να εκφράζει τα πιο δυνατά του συναισθήματα μέσα από τους πιο απλούς της στίχους θα βρίσκεται για πάντα εδώ.
Κική Δημουλά 1931-2020
«Το νόημα της ζωής είναι για να διαπράξει μια συγκλονιστική ληστεία. Κλέβει από την ανυπαρξία την ύπαρξη. Μετά από καιρό, απρόβλεπτο το πόσο, σα να μετανοεί γι’ αυτή την αμαρτία της και μας επιστρέφει στη δικαιούχο. Προς μεγάλη χαρά των τάφων. Κι’ ας δείχνουν λυπημένοι…»
