Του Γιώργου Σαλπιγγίδη,
Επί της βασιλείας του Θεοδοσίου Α’ (379-395) συντελείται στη Θεσσαλονίκη, στον ιππόδρομο της πόλης την άνοιξη του 390, μια από τις πιο αιματηρές διαταγές βυζαντινού αυτοκράτορα. Ο Θεοδόσιος ήταν για τους σύγχρονούς του μια αμφιλεγόμενη προσωπικότητα, οι «εθνικοί» ιστοριογράφοι τον χαρακτηρίζουν ως «σπάταλο και τρύφηλο, αμελή ως προς την εκτέλεση των καθηκόντων του…», ενώ για τη χριστιανική μερίδα των συγγραφέων είναι ο «Μέγας Θεοδόσιος», καθώς είχε μια φιλοχριστιανική πολιτική. Ως προσωπικότητα ήταν μάλλον ένας αψύς και κυκλοθυμικός χαρακτήρας, όπως καταδεικνύει η εντολή του για τη σφαγή της Θεσσαλονίκης. Για να έχουμε μια πιο σαφή εικόνα της κατάστασης, θα πρέπει να αναφέρουμε λίγα πράγματα για την παρουσία των Γότθων στην περιοχή.
Οι Γότθοι, λοιπόν, αποτέλεσαν τα έτη 379 και 380, ένα πρόβλημα για την αυτοκρατορία, λόγω των επιδρομών τους. Μετά από διάφορες μάχες, ο Θεοδόσιος αποφάσισε να υπογράψει συνθήκη ειρήνης (382) μαζί τους για να λύσει το πρόβλημα που είχε δημιουργηθεί. Με αυτήν τη συνθήκη, οι Γότθοι εγκαταστάθηκαν στις βόρειες περιοχές της αυτοκρατορίας (μεταξύ Δούναβη και Αίμου), αποκτώντας διάφορα προνόμια (φορολογική απαλλαγή, οικονομική ενίσχυση κ.α.), παρέχοντας ως αντάλλαγμα τις στρατιωτικές τους υπηρεσίες στις περιοχές όπου βρίσκονταν. Σταδιακά άρχισαν να αποκτούν δύναμη και να ανέρχονται σε διάφορα αξιώματα. Αυτή η κατάσταση προκάλεσε σταδιακά έντονα αντιγοτθικά αισθήματα, λόγω και της κακής οικονομικής θέσης των γηγενών.
Περνώντας στα γεγονότα της Θεσσαλονίκης, την άνοιξη του 390 ο Θεοδόσιος εξέδωσε ένα διάταγμα κατά της ομοφυλοφιλίας. Με βάση αυτό το διάταγμα, ο Γότθος στρατάρχης Βουθέριχος συλλαμβάνει έναν δημοφιλή ηνίοχο της Θεσσαλονίκης την παραμονή των αγώνων. Ο λαός οργισμένος ζητά από τον στρατάρχη να ελευθερώσει τον ηνίοχο, κάτι που δεν πραγματοποιήθηκε. Έτσι το πλήθος, κινούμενο πιθανώς από αντιγοτθικά αισθήματα, σκοτώνει τον Βουθέριχο και προκαλούνται κάποια επεισόδια στην πόλη. Πληροφορούμενος ο Θεοδόσιος τα γεγονότα, οργίζεται και διατάζει την ημέρα των αγώνων να περικυκλωθεί ο ιππόδρομος και να σφαγιαστούν όλοι οι θεατές, όπερ και εγένετο. Υπολογίζεται πως 7.000 άνθρωποι σφαγιάστηκαν την ημέρα αυτή. Ο Θεοδόσιος, λίγο μετά από την αρχική του διαταγή, μετανιώνει και ειδοποιεί για την ακύρωσή της, ήταν όμως αργά. Μετά από αυτό το γεγονός, ο Θεοδόσιος θεσπίζει νόμο, σύμφωνα με τον οποίο, κάθε θανατική ποινή θα εκτελείται μετά από 30 ημέρες· έτσι ο οξύθυμος αυτοκράτορας θα είχε τον χρόνο να ξανασκεφτεί την απόφασή του. Αυτή, όμως, η απόφαση δεν ήταν αρκετή για τον Αμβρόσιο, επίσκοπο Μεδιολάνου, ο οποίος όταν πληροφορήθηκε το συμβάν της σφαγής, έστειλε στον Θεοδόσιο μια σκληρή επιστολή, αφορίζοντάς τον και συνιστώντας του να μετανοήσει και να συμφιλιωθεί με τον Θεό. Ο αυτοκράτορας, θέλοντας να δείξει πως μετανόησε, εμφανιζόταν χωρίς το διάδημά του (στέμμα), ενώ υποχρεώθηκε να αποκηρύξει την πράξη του και να ζητήσει δημόσια συγγνώμη. Μετά από αυτά ο Αμβρόσιος επέτρεψε στον αυτοκράτορα να κοινωνήσει τα Χριστούγεννα.
Αυτά ήταν, εν ολίγοις, τα γεγονότα γύρω από τη σφαγή της Θεσσαλονίκης. Είδαμε πως η είσοδος και η ανέλιξη των Γότθων στη βυζαντινή κοινωνία, προκάλεσε ένα αντιγοτθικό κύμα, που μέσα από μια αφορμή εκδηλώθηκε και πνίγηκε στο αίμα. Πέντε χρόνια μετά, ο Θεοδόσιος θα πεθάνει (395) και η αυτοκρατορία θα περάσει στα χέρια των γιων του, Αρκάδιο και Ονώριο.
Βιβλιογραφία
- Συλλογικό έργο, Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τόμος Ζ’, Εκδόσεις Εκδοτική Αθηνών, 1989
- Ιστορία των Ελλήνων, τόμος 6, επόπτης Αλέξιος Σαββίδης, Εκδόσεις Δομή, 2006
- Βασιλική Νεράντζη Βαρμάζη, Βυζαντινή Ιστορία 324-1453, Εκδόσεις Μάτι, 2007
