ΣΥΡΙΖΑ: ένας απολογισμός για την ήττα

Του Κωνσταντίνου – Ειρηναίου Σταμούλη,

Κάθε υγιώς σκεπτόμενος και πολιτικά ενεργός πολίτης, ανεξαρτήτως ιδεολογικών καταβολών και κατευθύνσεων έχει από το κόμμα στο οποίο αντανακλώνται οι κοινωνικοπολιτικές του πεποιθήσεις ορισμένες βασικές επιδιώξεις και απαιτήσεις. Μεταξύ άλλων μια υπεύθυνη άσκηση κριτικής όταν αυτό βρίσκεται στην αντιπολίτευση, μια συνεπή και ταυτόχρονα έντιμη διακυβέρνηση όταν το κόμμα καταφέρει να εκλεγεί καθώς και την τάση για απολογισμό, την τάση να κοιτά πίσω και να αναγνωρίζει σφάλματα, παραλήψεις και ολιγωρίες. 

Σήμερα θα ασχοληθούμε με το τελευταίο εκ των προαναφερόμενων και με αφορμή το απολογιστικό κείμενο που εξέδωσε η πολιτική γραμματεία του ΣΥΡΙΖΑ στο οποίο αναφέρεται σε όλα εκείνα τα σφάλματα στα οποία το πρώην κυβερνών κόμμα υπέπεσε με αποτέλεσμα την μερική λαϊκή δυσαρέσκεια η οποία και αποτυπώθηκε στο αποτέλεσμα των τριπλών κάλπεων κατά το διάστημα Μαΐου-Ιουλίου του 2019. 

Στο κείμενο 32.129 λέξεων, οι συντάκτες Ι. Δραγασάκης, Θ. Δρίτσας και Α. Μπαλτάς στέκονται σε 4 βασικά σημεία τα οποία αποτελούν και την κορωνίδα των ολιγωριών της πρώην κυβέρνησης. 

1. Αναπόφευκτα διαβάζοντας το κείμενο θα οδηγηθούμε στο 2015. Το πρώτο σφάλμα κατά τον ΣΥΡΙΖΑ αποτέλεσε η λανθασμένη εκτίμηση των διαφοροποιήσεων εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Πιο συγκεκριμένα η Ελλάδα εισήλθε σε μια διαδικασία διαπραγμάτευσης του χρέους της με τους Ευρωπαίους εταίρους τη στιγμή που ορισμένοι εξ αυτών διατηρούσαν επίσης υψηλά χρέη. «Κατά συνέπεια, ριζική λύση του προβλήματος του ελληνικού χρέους θα απέβαινε εφικτή μόνον αν συμπεριλάμβανε και το πρόβλημα χρέους των χωρών αυτών.»  Ο ΣΥΡΙΖΑ δεν κατάφερε να αναγνωρίσει εγκαίρως το δεδομένο αυτό, προκειμένου να το ερμηνεύσει και να αναπροσδιορίσει ανάλογα την ατζέντα των κινήσεων του στα νέα αυτά διαπραγματευτικά πλαίσια.
2. Σε μία σειρά λανθασμένων προβλέψεων προστίθεται η αποτυχία της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ να προνοήσει ότι «ο εκβιασμός πιθανής χρεοκοπίας της Ελλάδας» δεν μπορούσε να αποτελεί ισχυρό διαπραγμευτικό όπλο. Αυτό συνέβη διότι μετά το πιστωτικό επεισόδιο που είχε η Ελλάδα το 2012, η Ευρωζώνη είχε προετοιμαστεί καταλλήλως για την αποτελεσματική ανάρρωση της Ένωσης σε περίπτωση άτακτης Ελληνικής χρεοκοπίας. Αυτό, διευκρινίζουν οι συντάκτες του κειμένου, δεν σημαίνει ότι η πολιτική διαπραγμάτευσης της κυβέρνησης συνοψίζονταν γύρω από μια «πολιτική εκβιασμού» αλλά αυτό θα αποτελούσε επιλογή μονάχα όταν στην παρτίδα της διαπραγμάτευσης τα ισχυρά χαρτιά στο χέρι της κυβέρνησης λιγόστευαν επικίνδυνα.
3. Παράλληλα ο ΣΥΡΙΖΑ επεδίωξε να σχηματίσει συμμαχικές σχέσεις με χώρες εκτός της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ορισμένες από αυτές ήταν η Ρωσία και η Κίνα. Στις σταδιακά αναπτυσσόμενες αυτές συμμαχικές σχέσεις η πρώην κυβέρνηση στήριξε υπέρμετρα τις προσδοκίες της για οικονομική βοήθεια που θα οδηγούσε σε απεμπλοκή από το εφαρμοστικό πρόγραμμα στήριξης, ή κοινώς, από το μνημόνιο. Στον ρεαλισμό όμως  που η πολιτική συνηθίζει να σε προσγειώνει απότομα, καμία εκ των δύο μεγάλων δυνάμεων δεν προτίθονταν να διακινδυνεύσει τα πολιτικά, οικονομικά και στρατηγικά συμφέροντα της προκειμένου να συνδράμει στην ελληνική προσπάθεια.  
4. Ο ΣΥΡΙΖΑ ανέκαθεν αποτελούσε ένα κόμμα με ποικιλομορφία στις απόψεις των μελών του. Αυτό ορισμένες φορές λειτούργησε θετικά, ορισμένες άλλες όμως κατεύθυνε την κυβέρνηση προς τα βράχια μιας αποτυχημένης διαπραγμάτευσης. Στην προκειμένη περίπτωση αναφερόμαστε στη δεύτερη κατά σειρά πτυχή του καθώς ένα μεγάλο μέρος μελών που η φωνή τους έφθανε στην ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ, υιοθετούσε απόψεις, μοντέλα και πρακτικές απεμπλοκής από τις οικονομικές υποχρεώσεις όταν αυτές λάμβαναν καταναγκαστική προέκταση, τα οποία ακολούθησαν οι χώρες της Λατινικής Αμερικής. Δεν έλαβαν όμως υπόψιν ότι γίνεται λόγος για ριζικά διαφορετικά οικονομικά δεδομένα, υποχρεώσεις, μεγέθη και στοιχεία.  Αποτέλεσμα αυτού δεν μπορούσε να ήταν άλλο από την απουσία ενός ρεαλιστικού οικονομικού σχεδίου διάσωσης. Και αυτό αν μη τι άλλο, στοίχισε…

Οι ευθύνες Βαρουφάκη σε ένα εφιαλτικό εξάμηνο

Ένας απολογισμός ο οποίος δεν συμπεριλαμβάνει, το πρώτο εξάμηνο του 2015, θα ήταν ελλιπής, ανακριβής και επιλεκτικά ανομοιόμορφος. Προς τιμήν τους λοιπόν οι κ. Δραγασάκης, Δρίτσας και Μπαλτάς προέβησαν σε μια εκτενέστατη αναφορά 10 περίπου σελίδων για εκείνη τη χρονική περίοδο. Σε αυτές τις σελίδες αναφέρονται αναλυτικά και τα σφάλματα του πρώην υπουργού οικονομικών και νυν Γραμματέα του ΜέΡα 25, Γιάνη Βαρουφάκη. Εμβαθύνοντας, υποστηρίζεται ότι ο κ. Βαρουφάκης άνοιγε μέτωπα και διενέξεις σε συγκυρίες που αυτό αποδεικνύονταν καταστροφικό για τις ελληνικές προσπάθειες. Επιπρόσθετα σε λεπτά οικονομικά ζητήματα βαρύνουσας σημασίας προέβαλε συχνά αφηρημένες ιδέες και γενικά θεωρητικά σχήματα «έναντι επεξεργασμένων επιχειρημάτων επί πολύ συγκεκριμένων θεμάτων, υποτιμώντας την ανάγκη για λεπτομερή τεχνική δουλειά» Αυτό φυσικά δεν οδηγούσε σε καμία περίπτωση σε έναν γόνιμο συμβιβασμό αλλά αντιθέτως κατεύθυνε τις εξελίξεις προς άγονες και άνευ ουσίας αντιπαραθέσεις οι οποίες υποβάθμιζαν την θέση και το κύρος της Ελλάδας.  

Τα αίτια της ήττας στις τριπλές κάλπες   

Αποτελεί κοινή παραδοχή ότι η εκλογές είναι ο καθρέπτης κάθε εφαρμοσμένης πολιτικής πρωτοβουλίας. Σε αυτές λοιπόν ο ΣΥΡΙΖΑ ηττήθηκε και στην απολογιστική του πράξη αναλύει τα αίτια της ήττας αυτής. Εκτός φυσικά από τα προαναφερόμενα, οι συντάκτες του απολογιστικού κειμένου αναγνωρίζουν τα εξής:

• Ψήφιση του 3ου μνημονίου από μία κυβέρνηση της οποίας κύριο μέλημα αποτελούσε η απαλλαγή της χώρας από τα μνημόνια.
• Φονικά συμβάντα στη Μάνδρα και το Μάτι όπου έχασαν την ζωή τους εκατοντάδες συμπολίτες μας.
• Ολιγωρία όσων αφορά την υπεράσπιση των συμφερόντων της «μεσαίας τάξης» που αποτελεί το κοινωνικό μέτωπο για το οποίο μάχεται διαχρονικά ο ΣΥΡΙΖΑ.
• Υποτίμηση της απήχησης του προεκλογικού λόγου της Νέας Δημοκρατίας περί τάξης, ασφάλειας και σταθερότητας σε μια εποχή που η μεσαία τάξη βυθίστηκε στην ανασφάλεια και την αστάθεια.
• Σε επίπεδο Ευρωεκλογών, πολιτικά άστοχη η επιλογή ταύτισής τους με «δημοψήφισμα» της λαϊκής ετυμηγορίας.
• Σε πλαίσιο περιφερειακών εκλογών και τοπικής αυτοδιοίκησης, προχειρότητα ως προς τους τρόπους επιλογής των υποψηφίων και ελλιπής διείσδυση του ΣΥΡΙΖΑ στις τοπικές κοινωνίες.  

Όαση σε δυσμενείς καιρούς   

Παράλληλα όμως, στο κείμενο που εξέδωσε η πολιτική γραμματεία του ΣΥΡΙΖΑ δεν παραλείπονται ορισμένα στοιχεία των οποίων το πρόσημο στο τέλος της ημέρας ήταν θετικό.  Μεταξύ αυτών είναι η αναβάθμιση της διεθνούς θέσης της Ελλάδας μέσα από συμμαχίες και φυσικά μέσα από την «Συμφωνία των Πρεσπών» μια συμφωνία ειρήνης και συνεργασίας μεταξύ της Ελλάδας και των Βόρειων γειτόνων μας. Οι κ. Δραγασάκης, Δρίτσας και Μπαλτάς, κατατάσσουν επίσης στα θετικά της διακυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ τον ανθρωπιστικό χαρακτήρα που κατείχε η άσκηση της πολιτικής. Όσο ανθρωπιστικός μπορεί βεβαίως να είναι μέσα στις στενές μνημονιακές δεσμεύσεις. Επιπρόσθετα το προσφυγικό ζήτημα βρέθηκε στα ακραία σημεία εκτόνωσής του την περίοδο 2015-2017 με την κυβέρνηση να κάνει ουσιαστικά βήματα προς την διευθέτησή του χωρίς αυτό να σημαίνει ότι επιλύθηκε ή ότι δεν μπορούσαν να γίνουν περισσότερα. Τέλος οι συντάκτες του απολογιστικού κειμένου του ΣΥΡΙΖΑ υποστηρίζουν ότι την περίοδο 2015-2019, έσπασε ένα από τα μεγαλύτερα πολιτικά «ταμπού», αυτό που έλεγε ότι στην Ελλάδα, η Αριστερά δεν μπορεί να κυβερνήσει. 

Είναι από τα πιο δύσκολα πράγματα στη ζωή και στη πολιτική, να κοιτάς πίσω και να ψάχνεις για λάθη και για αστοχίες. Να προβαίνεις σε λεπτομερή αυτοκριτική και να ψάχνεις για τις στιγμές εκείνες που θα άλλαζες αν είχες τη δυνατότητα να γυρίσεις τον χρόνο πίσω. Μία νέα προσπάθεια όπως αυτή που ξεκινά ο ΣΥΡΙΖΑ μέσω της διεύρυνσής του και του «ανοίγματος στον λαό» οφείλει και πρέπει να ξεκινά και να τελειώνει με την αυτοκριτική. Έτσι το πιο δύσκολο και σημαντικό βήμα για τη νέα εποχή θα έχει ήδη γίνει. Και αυτό είναι που οφείλει να κάνει κάθε κόμμα ,ανεξαρτήτως ιδεολογίας, που πηγάζει από τον λαό και επιζητά να ασκήσει την πολιτική προς όφελος του λαού. Γιατί στις σύγχρονες δημοκρατίες, οι πολίτες έχουν φωνή και αυτή τη φωνή οι εκπρόσωποί τους οφείλουν να την ακούν πιο συχνά.

Κωνσταντίνος-Ειρηναίος Σταμούλης

Γεννήθηκε στην Αθήνα το 2000. Σπουδάζει Πολιτική Επιστήμη και Διεθνείς Σχέσεις στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου. Ασχολείται ενεργά με το αντικείμενο των σπουδών του, αρθρογραφώντας και συμμετέχοντας σε συνέδρια και εκδηλώσεις σχετικά με την Πολιτική, τη Διεθνή διπλωματία και τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης.