Της Ελένης Σιαπικούδη,
Η δεκαετία του 1970 υπήρξε ιδιαίτερα ακανθώδης, όχι μόνο για την παγκόσμια πολιτική σκηνή, αλλά και για τις πολιτικές εξελίξεις που διαδραματίστηκαν στις ΗΠΑ. Οικονομική κρίση, ύφεση και ενεργειακή κρίση αποτέλεσαν κάποια από τα βασικότερα ζητήματα, που η χώρα κλήθηκε να αντιμετωπίσει. Ειδικότερα, η πετρελαϊκή κρίση, τόσο στις αρχές της δεκαετίας, όσο και στα τέλη, έπειτα από την Ιρανική επανάσταση, αποτέλεσαν βασικό πρόβλημα για την «ενεργειακή ασφάλεια» των ΗΠΑ, καθώς το Ιράν αποτελούσε τον κύριο πάροχο πετρελαίου στη χώρα, γεγονός που οδήγησε σε πληθωρισμό και ενεργειακές ελλείψεις στο εσωτερικό, καθώς και τροχοπέδη στις διμερείς σχέσεις των δυο χωρών. Αναπόφευκτα, ο τότε πρόεδρος Jimmy Carter κατηγορήθηκε από το λαό για την κατάσταση· ωστόσο, η δυσπιστία και η έλλειψη εμπιστοσύνης αποτελούσαν κύρια χαρακτηριστικά της κοινής γνώμης προς τους προέδρους των ΗΠΑ τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή. Χαρακτηριστικά, ο ίδιος σε ομιλία του στις 15 Ιουλίου 1979, χαρακτήρισε την περίοδο ως «κρίση εμπιστοσύνης» ανάμεσα στους Αμερικανούς πολίτες.
Η φήμη και η εκλογική πορεία του Carter είχε προδιαγεγραφεί από διάφορα γεγονότα που εκτυλίχθηκαν στο Ιράν. Πιο συγκεκριμένα, ο ίδιος αναζήτησε την «πολιτική του εξιλέωση», προσπαθώντας να σώσει τους 52 Αμερικανούς ομήρους από Ισλαμιστές μαθητές και στρατιωτικούς, στην πρεσβεία των ΗΠΑ στην Τεχεράνη. Έτσι, τον Απρίλιο του 1980, ο πρόεδρος τον ΗΠΑ προσπάθησε να χρησιμοποιήσει την κρίση με τους ομήρους, που απασχολούσε ιδιαίτερα την κοινή γνώμη, για να επανακτήσει την εμπιστοσύνη του λαού. Ωστόσο, η επιχείρηση που πραγματοποιήθηκε είχε ως αποτέλεσμα το θάνατο εφτά στρατιωτικών και ως επακόλουθο την πολιτική ήττα του προέδρου.
Άλλη μια σημαντική εξέλιξη, κατά τη δεκαετία του 1970, ήταν η άνοδος της λεγόμενης «Ζώνης του Ήλιου», μια περιοχή των ΗΠΑ που εκτείνεται κατά πλάτος των Νότιων και Νοτιοδυτικών πολιτειών της Αμερικής. Ειδικότερα, Η Ζώνη του Ήλιου είναι γνωστή ως η νοτιότερη βαθμίδα των ΗΠΑ και περιλαμβάνει τις ακόλουθες πολιτείες της Αλαμπάμα, της Αριζόνα, της Φλόριντα, της Τζόρτζια, της Λουιζιάνα, του Αρκάνσας, του Κολοράντο, της Γιούτα, του Μισισίπι, της Οκλαχόμα, της Νεβάδα, του Νέου Μεξικού, του Τενεσσί, του Τέξας, της Βόρειας Καρολίνας, της Νότιας Καρολίνας και εκτείνεται ως τη Βιρτζίνια. Έτσι, κοινωνικές και πολιτικές εξελίξεις άλλαξαν το γενικότερο πλαίσιο της περιοχής. Η ζώνη έγινε πόλος έλξης για εργασία και διαβίωση που άρχισε να προωθεί τις ιδέες του συντηρητισμού. Πλέον, αποτελεί τη στέρεα βάση του Ρεπουμπλικανικού κόμματος.
Υπό το πρίσμα αυτό, οι εκλογές του 1980 αποτέλεσαν ένα σημείο αναφοράς για το πολιτικό σκηνικό των ΗΠΑ, με σημαντικές ιστορικο-πολιτικές εξελίξεις που καθόρισαν την πορεία της χώρας. Ιδιαίτερα σκληρή υπήρξε η πολιτική αντιπαράθεση ανάμεσα στους υποψηφίους, με τον Carter και τον Reagan να συγκεντρώνουν τεράστια ποσά στην προεκλογική εκστρατεία, με αλλεπάλληλες κατηγορίες και προσπάθειες αυτοπροβολής, ως ο ιδανικότερος ηγέτης για τη χώρα. Όμως, πώς φτάσαμε στην ανάδειξη των συγκεκριμένων υποψηφίων και στην κατοχύρωση του χρίσματος από τους Ρεπουμπλικανούς και τους Δημοκρατικούς αντίστοιχα;
Από τη μια ο Ronald Reagan, αρχικά Αμερικανός ηθοποιός και αργότερα κυβερνήτης της Καλιφόρνια από το 1966, είχε προσπαθήσει πολλές φορές ανεπιτυχώς να κερδίσει το χρίσμα του Ρεπουμπλικανικού κόμματος, τόσο το 1968, όσο και το 1976. Ωστόσο, το 1980 η ιστορική συγκυρία φάνηκε ευνοϊκότερη, με σημαντικότερο αντίπαλό του, κατά την προεκλογική εκστρατεία, τον George Bush. Τελικά, ο Bush επιλέχθηκε ως αντιπρόεδρος από τον Reagan, παρά τις αντιδράσεις μιας μεγάλης μερίδας συντηρητικών.
Ταυτοχρόνως, ο Carter παρότι είχε χάσει τη στήριξη του λαού, μετά από την αδυναμία του να ανταπεξέλθει στις οικονομικές δυσκολίες και τα διεθνή ζητήματα, διεκδίκησε την επανεκλογή του, με αντίπαλό του, τον Ted Kennedy, που θεωρήθηκε ως λογική εναλλακτική για τους Δημοκρατικούς. Παρά ταύτα, ο τελευταίος δεν κατάφερε να πείσει για τις προθέσεις του, λόγω κυρίως της ασυνέπειας σε κάποιες βασικές θέσεις του.
Συγκριτικά, ο Reagan υποστήριζε την αποκατάσταση της δύναμης του στρατού, την έμφασή του σε οικονομικές πολιτικές για τη βελτιστοποίηση της κατάστασης, μέσω ισορροπίας του προϋπολογισμού και μείωση της φορολογίας κατά 30%. Αντίθετα, ο Carter δεχόταν έντονη κριτική για τη μέχρι τώρα πολιτική του και δεν παρουσίαζε ένα οργανωμένο και λειτουργικό πρόγραμμα για το μέλλον. Έτσι, ο Reagan κατόρθωσε να ανακτήσει το 50% τον ψήφων, ενώ ο Carter μόνο το 49%, καθιστώντας τον τον πρώτο εν ενεργεία πρόεδρο που δεν κατάφερε να επανεκλεγεί, μετά τον Herbert Hoover το 1932. Ιδιαίτερη εντύπωση προκάλεσαν τα εκλογικά αποτελέσματα, με τη συντριπτική νίκη του Reagan με 489 ψήφους, σε αντίθεση με τους 49 που έλαβε ο Carter.
Συνολικά, ο Reagan έχει μείνει στην ιστορία ως ένας από τους σημαντικότερους προέδρους των ΗΠΑ, τόσο γιατί η εκλογή του συνέπεσε με μια κρίση καμπής του Ψυχρού Πολέμου και του διεθνούς σκηνικού, όσο επίσης και για τις θέσεις και τις πολιτικές που ακολούθησε στο εσωτερικό της χώρας. Αξίζει να σημειωθεί ότι το επικοινωνιακό του χάρισμα ήταν ένα από τα σημαντικότερα προτερήματά του. Χάρη στην εμπειρία που είχε αποκτήσει, κατά τη δεκαετία του 1950, όταν εργάστηκε ως motivational speaker στα εργοστάσια της General Electric, απέκτησε τα απαραίτητα ρητορικά εργαλεία, ώστε να πείθει το κοινό του με αφηγήσεις ιστοριών και χιούμορ. Το ταλέντο του να κυριαρχεί σε χώρους, που παραδοσιακά ανήκαν στην αριστερά, καταδείχθηκε μάλιστα από το κύμα των Reagan Democrats: των ψηφοφόρων που, ενώ προέρχονταν από το Δημοκρατικό Κόμμα (όπως και ο ίδιος, μέχρι το 1962), τον ακολουθούσαν πιστά.
Ένα ακόμα αξιοσημείωτο γεγονός αποτελεί η καθοριστική συμβολή του στην πτώση του Σιδηρούν Παραπετάσματος και στο τέλος του Ψυχρού Πολέμου. Ο ίδιος υπήρξε υπέρμαχος αντίπαλος του κομμουνισμού και πίστευε ακράδαντα στα οφέλη της ελεύθερης αγοράς. Με την οικονομική του πολιτική πέτυχε σε δύο μέτωπα: στο εσωτερικό πεδίο μείωσε τον πληθωρισμό από το 12,5% στο 4,4%, σημείωσε μέσο όρο ανάπτυξης του πραγματικού ΑΕΠ 3,4%, μειώνοντας τους φόρους και τις κρατικές δαπάνες όπου αυτό ήταν εφικτό. Ταυτόχρονα, όσον αφορά το διεθνές επίπεδο, προώθησε την αύξηση των αμυντικών δαπανών, προκαλώντας την κούρσα των εξοπλισμών που γονάτισαν οικονομικά τη Σοβιετική Ένωση, οδηγώντας τελικά στην κατάρρευσή της. Χαρακτηριστική είναι η αναφορά του στην ΕΣΣΔ ως «αυτοκρατορία του κακού», ενώ η φράση του “Mr. Gorbatchev, tear down this wall” έχει μείνει στην ιστορία.
Ενδεικτική Βιβλιογραφία
- Frum David, How We Got Here: The ’70s, New York, New York: Basic Books, 2000.
- Shirley Craig, Rendezvous with Destiny: Ronald Reagan and the Campaign That Changed America, Wilmington, Delaware: Intercollegiate Studies Institute, 2009.
- Miller, Arthur H and Martin P. Wattenberg, “Politics from the Pulpit: Religiosity and the 1980 Elections”. Public Opinion Quarterly, 1984.
- https://www.britannica.com/event/United-States-presidential-election-of-1980
- https://www.archives.gov/electoral-college#1980
- https://uselectionatlas.org/RESULTS/national.php?year=1980&f=0&off=0&elect=0
- https://www.presidency.ucsb.edu/statistics/elections/1980
Γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1996. Είναι απόφοιτη του τμήματος Βαλκανικών, Σλαβικών και Ανατολικών Σπουδών και μεταπτυχιακή φοιτήτρια στο αγγλόφωνο πρόγραμμα Politics and Economics of Contemporary Eastern and Southeastern Europe του Πανεπιστημίου Μακεδονίας. Έχει συμμετάσχει σε επιστημονικά συνέδρια πολιτικής, ιστορίας και διεθνών σχέσεων.
