Της Μαριλίζας Τεμπλαλέξη,
Στο παρόν άρθρο το επίκεντρο του ενδιαφέροντος μετατίθεται στη συστηματοποίηση και εξέλιξη της βιομηχανοποίησης του Ιράν, με επίκεντρο την αξία του μαύρου χρυσού και του καταλυτικού ρόλου που διαδραμάτισε στην ανάδειξη της χώρας ως βασικού πετρελαϊκού δρώντα έως και σήμερα.
Τα πρώτα δειλά βήματα της εξόρυξης του μαύρου χρυσού, της κατεξοχήν επικερδούς επιχείρησης του κράτους, συντελέσθηκαν κατά το 1901 στη λεγόμενη ζώνη Μαστζέντ-ε-Σουλεϊμάν, που τοποθετείται βορειοανατολικά της πόλης Σουστάρ. Κατά το 1908, αναλαμβάνει η Αγγλοπερσική Εταιρεία Πετρελαίου το έργο της εξόρυξης, με αποτέλεσμα μια αξιοσημείωτη αύξηση της παραγωγής. Χαρακτηριστικό είναι πως στα τέλη του 1944 η παραγωγή πετρελαίου κυμαινόταν στο ένα εκατομμύριο τόνους.
Φυσικά, αποκύημα των τρανταχτών κοινωνικοπολιτικών γεγονότων είναι μια σειρά από αλλαγές που δε μπορεί να αφήσει την κοινωνία ανεπηρέαστη σε όλους τους υπάρχοντες τομείς, αφού ο ένας εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τον άλλον. Ως σημείο καμπής, μπορεί να τεθεί η ισλαμική επανάσταση που άλλαξε την έως τότε γνωστή δομή της χώρας. Κεφάλαια της παραγωγής όπως η βιομηχανία και ιδιαίτερα η παραγωγή πετρελαίου καθίστανται πλέον μηδαμινές έως ανύπαρκτες. Ενώ, όπως έχει προαναφερθεί έχει καταστεί σαφές ότι η χώρα διαθέτει ογκώδη κοιτάσματα πετρελαίου και το οποίο αποτυπώνεται μέσω του ΟΠΕΚ και της θέσης της σε αυτόν (δεύτερη στην κατάταξη), οι έντονα θρησκευτικές πεποιθήσεις των προσώπων που έχουν αναλάβει τα ηνία της εξουσίας λειτουργούν αποτρεπτικά, εμποδίζοντας τόσο τα δυτικότροπα κράτη της Ευρώπης, όσο και την Αμερική να προσεγγίσουν το Ιράν με στόχο ένα διπλό παιχνίδι win-win.
Όσον αφορά την εξελικτική πορεία της βιομηχανίας της χώρας, τα πλούσια κοιτάσματα πετρελαίου συνέβαλαν σε μία σειρά επιτευγμάτων γι’ αυτήν. Οι αυξημένοι πόροι που προέρχονταν από την πώληση πετρελαϊκών κοιτασμάτων οδήγησαν στο να υιοθετηθούν πιο εκσυγχρονισμένοι τεχνολογικοί εξοπλισμοί και κατ’ επέκταση την αναβάθμιση των βιομηχανικών εγκαταστάσεων. Σταδιακά, το Ιράν άρχισε να αποκτά ολοένα και περισσότερους συμμάχους, μιας και η οικονομία της γεννούσε σημαντικές μακροπρόθεσμες προσδοκίες.
Διακριτέα κρίθηκε η περίοδος από το 1973 έως και το 1976 ακριβώς λόγω των μεγαλεπήβολων επενδυτικών σχεδίων που υλοποιήθηκαν σε τομείς, αναδεικνύοντας πλέον και τη βαρύνουσα σημασία του ιδιωτικού τομέα. Μάλιστα, στα πλαίσια αυτών των προγραμμάτων και για να υπάρξει μεταβολή ως προς την ανάθεση των υπαρχουσών αρμοδιοτήτων, η κυβέρνηση ανακοίνωσε ότι κάθε ιδιωτική εταιρεία ήταν υποχρεωμένη να πουλά το 49% των μετοχών που κατείχε σε συγκεκριμένες κατηγορίες φυσικών ή νομικών προσώπων. Αντίθετα, οι βιομηχανίες που ανήκουν στο κράτος και δε δραστηριοποιούνται στους κεντρικούς για τότε τομείς, δηλαδή την εξόρυξη πετρελαίου ή τη χημική βιομηχανία δύνανται να πουλήσουν το 99% των μετοχών τους, με τη βασική διαχείριση, ωστόσο, να διατηρείται από τον κρατικό παράγοντα.
Έως το 1974, το Ιράν είχε καταστεί ένας εκ των κυριότερων εξαγωγέων πετρελαίου σε διεθνή κλίμακα. Ένα χρόνο πριν, είχε φτάσει στο τέλος της η κρατικοποίηση του πετρελαίου με τη συμφωνία NIOC (National Iranian Oil Company), η οποία διαδραμάτισε τα επόμενα χρόνια καθοριστικό ρόλο, αφού ανέλαβε συνδυαστικά με άλλες εταιρείες, την εκμετάλλευση των κοιτασμάτων πετρελαίου. Καταλυτικής σημασίας για τα διεθνή δεδομένα κατέστη φυσικά και η πετρελαϊκή κρίση του 1973 και η αναπόφευκτη αύξηση των τιμών πετρελαίου που τέθηκαν.
Γεννηθείσα το 1998 στην Αθήνα, σπουδάζει στο τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου. Έχει παρευρεθεί σε σημαντικό αριθμό συνεδρίων, που αφορούν το αντικείμενο σπουδών της. Στο OffLine Post συνεισφέρει αρθρογραφώντας στην κατηγορία της Ιστορίας.
