Της Μαρίας Τσαλίκη,
«Γέννησα στην μπανιέρα του σπιτιού μου, μόνη μου και έκοψα τον ομφάλιο λώρο με ένα ψαλίδι. Το μόνο που με ενδιέφερε ήταν να κρύψω ότι γέννησα, να μην βρει η μητέρα μου το μωρό στο σπίτι. Έπρεπε να το εξαφανίσω. Άνοιξα το παράθυρο και το πέταξα έξω».
Μαρτυρίες σαν κι αυτή είναι απλά μερικές από τις αμέτρητες υποθέσεις παιδοκτονίας που έρχονται καθημερινά στο φως της δημοσιότητας. Η ιδέα και μόνο μιας μητέρας να σκοτώνει εν ψυχρώ το νεογέννητο παιδί της είναι σίγουρα σκληρή και αποκρουστική. Η οργή και η απέχθεια προς το πρόσωπό της είναι ένας βέβαιος μονόδρομος. Ποιος νους μπορεί άλλωστε να συλλάβει με ευκολία την εσχάτη αυτή προδοσία που διαπράττεται κατά της ανυπέρβλητης μητρικής αγάπης;
Ωστόσο, το έγκλημα της παιδοκτονίας δεν είναι κάτι πρωτόγνωρο. Οι ρίζες της φτάνουν βαθιά μέσα στον χρόνο με πρωταγωνιστική φιγούρα εκείνη της μητροκτόνου Μήδειας. Σε προηγούμενους αιώνες μάλιστα, η παιδοκτονία χρησιμοποιούταν ως μέσο για να ελεγθεί το μέγεθος της οικογένειας, να απομακρυνθούν τα αδύναμα, παραμορφωμένα, εξώγαμα παιδιά και φυσικά, να περιοριστεί ο αριθμός των θηλυκών.
Παρά την πληθώρα υποθέσεων που βγαίνουν στην επιφάνεια κατά τακτά χρονικά διαστήματα, τόσο στην Ελλάδα όσο και παγκοσμίως, η κοινωνία φαίνεται να μην μπορεί να συνηθίσει στην ιδέα της αφαίρεσης μιας παιδικής ψυχής, παρακολουθώντας κάθε φορά κάθε υπόθεση με το ίδιο σοκαριστικό συναίσθημα.
Στη διεθνή βιβλιογραφία καταγράφονται τρεις διαφορετικοί όροι για την παιδοκτονία: ο όρος «filicide» για να περιγράψει τη δολοφονία του παιδιού από τον γονέα του. Ο όρος «infanticide» για την δολοφονία μωρού και «neonaticide» για την δολοφονία ενός νεογέννητου βρέφους. Περαιτέρω, γίνεται διάκριση μεταξύ «paternal» και «maternal» infanticide.
Η παιδοκτονία στο Ποινικό Δίκαιο
Η παιδοκτονία αποτελεί προνομιούχα παραλλαγή του εγκλήματος της ανθρωποκτονίας με πρόθεση και εντοπίζεται στο άρθρο 303 Π.Κ. που ορίζει ότι: «μητέρα που σκότωσε το παιδί της κατά ή μετά τον τοκετό, αλλά ενώ εξακολουθούσε ακόμη η διατάραξη του οργανισμού της από τον τοκετό, τιμωρείται με κάθειρξη μέχρι δέκα ετών».
Ως αιτιολόγηση της ηπιότερης αντιμετώπισής του σε σύγκριση με άλλα εγκλήματα κατά της ζωής, προβάλλεται η ελαττωμένη λόγω διατάραξης του οργανισμού ικανότητα καταλογισμού της επίτοκου που κατά συνέπεια, συνεπάγεται μειωμένη ενοχή.
Είναι δυνατόν ένας πατέρας να θεωρείται παιδοκτόνος;
Η παιδοκτονία δύναται να διαπραχθεί μόνο από την μητέρα και αυτό όσο διαρκεί η διατάραξη του οργανισμού της. Πρόκειται, συνεπώς, για ένα μη γνήσιο ιδιαίτερο έγκλημα. Οποιοδήποτε άλλο πρόσωπο προβεί στη θανάτωση βρέφους θα τιμωρηθεί ανάλογα με την μορφή συμμετοχής του στο έγκλημα, με βάση το άρθρο 299 Π.Κ. «Ανθρωποκτονία με πρόθεση».
Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η υπόθεση κατά την οποία νεαρή κοπέλα γεννά στο σπίτι της με τη βοήθεια της μητέρας της. Όταν το βρέφος έρχεται επιτέλους στον κόσμο, η μητέρα παροτρύνει την κόρη της να σκοτώσει το μωρό, καθώς είναι πολύ νέα για να αναλάβει μια τέτοια ευθύνη. Η κόρη υπακούει στη συμβουλή της μητέρας της και το πνίγει, τυλίγοντας τον ομφάλιο λώρο γύρω από τον λαιμό του. Στην εν λόγω περίπτωση έχουμε ένα έγκλημα, ωστόσο μητέρα και κόρη θα τιμωρηθούν με βάση διαφορετικές διατάξεις. Η μητέρα της νεαρής θα κατηγορηθεί για ηθική αυτουργία σε ανθρωποκτονία με πρόθεση, ενώ η κόρη για φυσική αυτουργία σε παιδοκτονία.
Το χρονικό διάστημα της οργανικής διαταραχής της λεχωνίδας δεν μπορεί να ξεπερνά το διάστημα κάποιων ωρών μετά τον τοκετό, ωστόσο η νομολογία έχει δεχτεί σε ορισμένες περιπτώσεις την ύπαρξη διαταραχής και σε διάστημα ορισμένων ημερών. Παράλληλα, αξιοσημείωτο αποτελεί το γεγονός πως είναι αδιάφορος ο χρόνος λήψης της εν λόγω απόφασης. Πρακτικά, είτε η επίδοξη μητέρα έλαβε την απόφαση για την αφαίρεση της ζωής του παιδιού της πριν τον τοκετό κι ενώ βρισκόταν σε ήρεμη ψυχική κατάσταση, είτε κατά τη διάρκεια του τοκετού, όπου η κρίση της ήταν θολωμένη θα πρόκειται για το ίδιο έγκλημα, αυτό της παιδοκτονίας.
Τι ισχύει στην περίπτωση που η πράξη θανάτωσης διαφέρει χρονικά από την επέλευση θανάτου του νεογνού;
Θα πρόκειται για παιδοκτονία και όχι για ανθρωποκτονία η περίπτωση κατά την οποία η μητέρα επενεργεί στο νεογέννητο βρέφος, παραδείγματος χάριν το πετάει σε κάδο απορριμμάτων, το μωρό όμως εντοπίζεται αδύναμο, μεταφέρεται στο νοσοκομείο και καταλήγει εκεί. Συμπερασματικά, ο χρόνος επέλευσης του θανάτου είναι αδιάφορος.
Τι γίνεται στην περίπτωση που η μητέρα σκοτώσει το νεογέννητο βρέφος της από αμέλεια;
Το έγκλημα του άρθρου 303 Π.Κ. είναι δυνατόν να πληρούται μόνο στην περίπτωση που τα στοιχεία του επικαλύπτονται από δόλο. Συνεπώς, το ίδιο έγκλημα τετελεσμένο από αμέλεια δεν είναι δυνατόν να υπαχθεί στην ίδια διάταξη. Η παιδοκτονία αποτελεί παραλλαγή του εγκλήματος της ανθρωποκτονίας με πρόθεση (αρ. 299 Π.Κ.) και όχι της ανθρωποκτονίας από αμέλεια. Έτσι, η πρόκληση θανάτου από αμέλεια της μητέρας στο νεογνό θα τιμωρηθεί με βάση την ανθρωποκτονία από αμέλεια (αρ. 302 Π.Κ.).
Σε μια υπόθεση κατά την οποία η μητέρα φέρει στον κόσμο το παιδί της και νομίζοντας πως εκείνο γεννήθηκε νεκρό (πραγματική πλάνη), αποφασίζει να το πετάξει στα σκουπίδια, ενώ στην πραγματικότητα το βρέφος είναι ζωντανό και πεθάνει τελικά από ασφυξία δεν θα έχουμε το έγκλημα της παιδοκτονίας, εφόσον η μητέρα δεν φέρει τον απαραίτητο δόλο, αλλά το έγκλημα της ανθρωποκτονίας από αμέλεια.
Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να επιστηθεί στη διάκριση μεταξύ παιδοκτονίας και τεχνητής διακοπής της εγκυμοσύνης. Κρίσιμος θεωρείται ο χρόνος της επενέργειας στο θύμα. Σε περίπτωση που η μητέρα ενεργήσει πριν την έναρξη του τοκετού επάνω στο έμβρυο, ακόμα κι αν ο θάνατος επέλθει κατά ή και μετά τον τοκετό, θα πρόκειται για το έγκλημα της τεχνητής διακοπής της εγκυμοσύνης. Βασική αιτία της εν λόγω απάντησης αποτελεί το γεγονός πως όταν συνέβη η πράξη, το υλικό αντικείμενο ήταν ακόμη έμβρυο.
Η διάκριση αυτή φαίνεται ιδιαίτερα αναγκαία, καθώς διόλου σπάνια εντοπίζονται υποθέσεις που προκαλούν πέραν του ψυχολογικού σοκ και μια ερμηνευτική παρανόηση σχετικά με την τέλεση του παραπάνω εγκλήματος. Δεν είναι λίγες οι φορές που μέσα μαζικής ενημέρωσης μεταφέρουν ειδήσεις ανθρωποκτονίας είτε νεογνών από τον πατέρα τους είτε παιδιών μεγαλύτερης ηλικίας από την μητέρα τους χαρακτηρίζοντας τους ως παιδοκτόνους και όχι ως ανθρωποκτόνους, όπως άλλωστε θα όφειλαν.
Πηγές
- https://www.postmodern.gr/to-egklima-tis-pedoktonias-ke-to-egklima-tis-anthropoktonias/
- Σύγγραμμα Ποινικού Δικαίου ” Εγκλήματα κατά της Ιδιοκτησίας, περιουσίας & της ζωής”. Στέφανος Παύλου- Γιάννης Μπέκας.
