Της Ματίλντας Γεωργελέ,
Kαι όμως είναι γεγονός. Σχεδόν τέσσερα χρόνια μετά το δημοψήφισμα in out, τις ατελείωτες διαπραγματεύσεις με την ΕΕ, τα συνεχόμενα πισωγυρίσματα για deal no deal BREXIT, τις πολιτικές παραιτήσεις, την κοινοβουλευτική αστάθεια, τα τελεσίγραφα από τους Ευρωπαίους εταίρους, η Μεγάλη Βρετανία επισήμως πήρε το πολυπόθητο διαζύγιο από την ΕΕ μετά την ψηφοφορία Επικύρωσης της Συμφωνίας Αποχώρησης που έλαβε χώρα στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο την 29η Ιανουαρίου. Με δάκρυα στα μάτια και χέρια σφικτά κρατημένα μεταξύ τους, οι Βρετανοί Ευρωβουλευτές τραγούδησαν το ύστατο αντίο, το τραγούδι του αποχωρισμού “Auld Lang Syne”, σηματοδοτώντας έτσι το οριστικό και αμετάκλητο φευγιό τους από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Από την πλευρά της η Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάϊεν, σε μια ιδιαίτερα συγκινησιακά φορτισμένη δήλωσή της σημείωσε ότι η ΕΕ πάντα θα αγαπά το Ηνωμένο Βασίλειο και δε θα είναι ποτέ μακριά του, τονίζοντας ότι η απουσία του θα στοιχίσει σε όλους.
Τι αλλάζει όμως πρακτικά από την επίσημη έξοδο του Ηνωμένου Βασιλείου;
Πολλοί αναρωτιούνται εάν η Παρασκευή 31 Ιανουαρίου σηματοδότησε όντως την οριστική και αμετάκλητη έξοδο της Βρετανίας από την ΕΕ. Φυσικά η απάντηση σε αυτό το ερώτημα είναι θετική όμως πρέπει να ληφθεί υπόψιν και ένας άλλος παράγοντας. Μπορεί η Βρετανία από εχθές το βράδυ στις 11 μ.μ να αποχώρησε από την ΕΕ, όμως για 11 μήνες θα βρίσκεται σε μια μεταβατική περίοδο με σκοπό να βρεθούν τα κατάλληλα ερείσματα και αντιστάθμισμα ώστε να διαπραγματευτεί με νέα σχέση με την Ένωση. Αυτό σημαίνει ότι θα παραμείνει στην ενιαία αγορά και την τελωνειακή ένωση της ΕΕ, ενώ θα συνεχίσει να συνεισφέρει στον προϋπολογισμό της. Όσον αφορά τους πολίτες, θα μπορούν να συνεχίσουν να ζουν, να σπουδάζουν, να συνταξιοδοτούνται στην ΕΕ, ενώ αντίστοιχα τα άλλα 27 κράτη-μέλη θα εξακολουθούν να απολαμβάνουν αμοιβαία δικαιώματα από το Ηνωμένο Βασίλειο. Όσον αφορά το θεσμικό και πολιτικό επίπεδο, το Ηνωμένο Βασίλειο θα εξακολουθήσει να τηρεί τους κανόνες της ΕΕ, δε θα έχει όμως πλέον καμία δικαιοδοσία συμμετοχής στην διαδικασία δημιουργίας τους. Οι Βρετανοί Υπουργοί δηλαδή, δε θα έχουν κανέναν απολύτως ρόλο στην νομοθετική διαδικασία και ο Πρωθυπουργός θα πάψει να παρίσταται στις συνόδους κορυφής της ΕΕ, για να διατρανώνει τα αιτήματα και τις προτεραιότητες του «μπλόκ» του. Όσον αφορά τους Ευρωβουλευτές, και οι 73 που εξελέγησαν τον Μάϊο θα επιστρέψουν πίσω στη Μεγάλη Βρετανία. Από τις έδρες τους αυτές, οι 46 θα δεσμευτούν για τα νέα κράτη μέλη, ενώ οι 27 εναπομείνασες θα διανεμηθούν σε άλλες χώρες. Ταυτόχρονα, η κυβέρνηση δε θα έχει το δικαίωμα πλέον να προτείνει Ευρωπαίο Επίτροπο, ενώ ως πολίτες τρίτης χώρας οι Βρετανοί δε θα έχουν δικαίωμα να εργάζονται στους Ευρωπαϊκούς θεσμούς και φορείς.
Μπορεί να υπάρχει ένα αυστηρό καθορισμένο χρονοδιάγραμμα για το έτος, και οι διαπραγματεύσεις να έχουν οριστεί να ξεκινήσουν επίσημα στις 25 Φεβρουαρίου, όμως τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά. Έως την 1η Ιουλίου πρέπει απαραιτήτως να υπάρξει συμφωνία για την αλιεία και να αποφασίσει η Μεγάλη Βρετανία για το εάν θα ζητήσει παράταση της μεταβατικής περιόδου. Με τον πρωθυπουργό Μπόρις Τζόνσον να καλεί τις Βρυξέλλες για επίσπευση των εμπορικών συνομιλιών, η ΕΕ ανακοίνωσε ότι τα σχέδια εντολών διαπραγμάτευσης πρόκειται να εκπονηθούν έως την 1 Φεβρουαρίου και οι υπουργοί της ΕΕ αναμένεται να εγκρίνουν την τοποθέτηση του Μισέλ Μπαρνιέ ως τον κύριο διαπραγματευτή, επιτρέποντας έτσι τις επίσημες συνομιλίες και διαπραγματεύσεις να ξεκινήσουν, όπως προαναφέρθηκε στις 25 Φεβρουαρίου. Οι συνομιλίες αυτές θα καλύψουν ένα τεράστιο φάσμα θεμάτων και πολιτικών ζητημάτων συμπεριλαμβανομένου του εμπορίου, της αλιείας, της ασφάλειας, των εξωτερικών υποθέσεων, των πολιτιστικών και εκπαιδευτικών θεμάτων και πολλών ακόμα. Το βασικότερο, όμως, διακύβευμα του Brexit είναι η εμπορική συμφωνία που εξασφαλίζει την ποσοστωτική ροή αγαθών μεταξύ ΕΕ και Ηνωμένου Βασιλείου. Ωστόσο, η ΕΕ θα δεχθεί τους μηδενικούς δασμούς και τις ποσοστώσεις μονάχα εάν το Ηνωμένο Βασίλειο δεσμευτεί για μηδενικό ντάμπινγκ, δηλαδή για αθέμιτο ανταγωνισμό. Πιο συγκεκριμένα, να μην προβεί στη μείωση των περιβαλλοντικών, κοινωνικών και οικονομικών συμπεφωνημένων προτύπων με σκοπό να υπερνικήσει την ΕΕ. Αλάτι στην πληγή του Brexit για τη Μεγάλη Βρετανία θα είναι και το ζήτημα της αλιείας, αφού η ΕΕ επιδιώκει να συνδέσει το εμπόριο των αγαθών με την διατήρηση του status quo στα βρετανικά ύδατα, γεγονός που θεωρείται όχι μόνο αδιανόητο και εξωφρενικό για την χώρα. Στον τομέα της οικονομίας, η μεγαλύτερη πληγή έχει ήδη χαραχθεί τις αγορές συναλλάγματος αφού η στερλίνα έχει εξασθενήσει σημαντικά σε σύγκριση με την προ δημοψηφίσματος εποχή.
Αυτό που είναι σίγουρο και αδιαμφισβήτητο είναι ότι είτε υπάρξει εμπορικό deal ΕΕ-Μεγάλης Βρετανίας είτε όχι, η συμφωνία μεταξύ του Μπόρις Τζόνσον και του Ιρλανδού πρωθυπουργού Λέο Βαραντκάρ για την διασφάλιση των χερσαίων συνόρων και την μετάθεση των συνοριακών ελέγχων μεταξύ των δυο χωρών θα διασφαλιστεί στο ακέραιο. Αναφορικά με την ιδιόμορφη κατάσταση μεταξύ Μεγάλης Βρετανία, Σκωτίας και Ιρλανδίας, η συμφωνία του Brexit καθόλου δεν εξομάλυνε και εξισορρόπησε τις αντιθέσεις. Η Σκωτία ενώ ψήφισε υπέρ της διαμονής στην ΕΕ είναι αναγκασμένη τώρα να αποχωρήσει από την Ένωση, και η διεξαγωγή νέου δημοψηφίσματος ανεξαρτησίας θα χρειαστεί φυσικά την έγκριση του Μπόρις Τζόνσον την οποία όμως, ο ίδιος μάλλον δεν θα χορηγήσει. Αναφορικά με την Δημοκρατία της Ιρλανδίας, παρόλο που η χώρα θα διαμείνει στην ΕΕ, η Βόρεια Ιρλανδία θα εγκαταλείψει την Ένωση μαζί με την Βρετανία, πράγμα που φυσικά έχει δημιουργήσει μεγάλες αντιδράσεις. Πάντως, ειναι γεγονός ότι το Brexit έχει επιταχύνει τις συνομιλίες για το εγχείρημα της ένωσης της Ιρλανδίας, όμως φυσικά τα εμπόδια θα είναι πολλά και το κόστος μεγάλο αφού η χώρα θα κληθεί να απορροφήσει το σημαντικά φτωχότερο βόρειο τμήμα. Οποιαδήποτε αλλαγή στο υφιστάμενο status quo σίγουρα απέχει μίλια μακριά. Ένα είναι το σίγουρο, ότι οι 11 αυτοί μήνες των διαπραγματεύσεων φαντάζουν ελάχιστοι μπροστά στον όγκο και την σπουδαιότητα των ζητημάτων που πρέπει να διευθετηθούν, με μελετητές να σημειώνουν ότι η συμφωνία που θα υπάρξει θα είναι ημιτελής παρομοιάζοντας την μάλιστα, με συμφωνία «γυμνών οστών».
Και για τον υπόλοιπο κόσμο; Είναι γνωστό τοις πάσι ότι οι εποχές που η Βρετανία αποτελούσε μια παγκόσμια, και αδιαφιλονίκητα πανίσχυρη δύναμη που κυριαρχούσε στο παγκόσμιο στερέωμα έχουν παρέλθει. Ωστόσο, η οικονομική, πολιτική και πολιτιστική της επιρροή στη διεθνή σκακιέρα είναι υπαρκτή και ιδιαίτερα μεγάλη. Μια ΕΕ δίχως την Βρετανία είναι σίγουρα μικρότερη αλλά και ασθενέστερη αφού η ίδια αποτελούσε την δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία της Ένωσης, καθώς και έναν σημαντικό συνεισφέρων στον προϋπολογισμό. Πιο συγκεκριμένα, με την αποχώρηση 66 εκατομμυρίων η Ένωση θα μειωθεί στα 446 εκατομμύρια και το έδαφος της κατά 5,5% ενώ σύμφωνα με τους υπολογισμούς της Κομισιόν η οικονομική απώλεια του Brexit ανέρχεται στα 12 δις ετησίως και τα επόμενα 7 χρόνια το νούμερο αυτό θα εκτοξευτεί στα 84 δις. Στον τομέα της άμυνας, η Βρετανία αποτελεί μια βασική στρατιωτική δύναμη και μια από τις δυο πυρηνικές δυνάμεις του μπλόκ αλλά και ένα από τα μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ. Ταυτόχρονα, στον τομέα της εξωτερικής πολιτικής, σε ένα παγκόσμιο στερέωμα όπου κυριαρχούν οι ΗΠΑ, η Ρωσία, η Κίνα, και σταδιακά αναπτύσσονται οι: Ινδία, Βραζιλία και Ιράν, μια ΕΕ δίχως την Μεγάλη Βρετανία είναι σίγουρα πιο ευάλωτη. Πέραν τούτων, το Brexit ενέχει φυσικά κινδύνους ανάπτυξης φυγόκεντρων τάσεων και σε άλλες χώρες της ΕΕ με την Μαρί Λεπέν ως «σημαιοφόρο» του εγχειρήματος αυτού να ευαγγελίζεται την έξοδο της Γαλλίας από την ΕΕ και την κατάργηση της ζώνης Σένγκεν, έχοντας και ως προσωπικό προσωνύμιο το “madame Frexit”. Ακόμα και στην Ολλανδία σταδιακά αναπτύσσονται φωνές υπέρ του αποχώρησης από την Ένωση, με σλόγκαν φυσικά το “Nexit”.
«Προσδοκώ σε μια ενωμένη Ευρώπη, όπου οι φραγμοί μεταξύ των εθνών θα έχουν ελαχιστοποιηθεί σε μεγάλο βαθμό και οι μετακινήσεις δεν θα έχουν περιορισμούς» σημείωσε ο σπουδαίος Ουίνστον Τσώρτσιλ το 1942 υπογραμμίζοντας με τον πιο ξεκάθαρο τρόπο το όραμα του μια Ευρώπη ισχυρή, κραταιά και ενωμένη. Σχεδόν 80 χρόνια μετά η ίδια του η χώρα θα προδώσει το όραμα του αποχωρώντας από την Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία ευαγγελίζεται όλες τις αξίες και αρχές που ο ίδιος ο Τσώρτσιλ διατράνωνε. Ο λαός μίλησε, πάλεψε, και απέναντι στην ΕΕ φώναξε “I want to Βrexit free”, και φυσικά δικαιώθηκε.
