Της Στεφανίας Αρβανιτάκη,
Ένας προορισμός φημισμένος για το ιδιοφυές σύμπλεγμα μουσείων (γνωστό ως Museums Quartier) που βρίσκεται στο κέντρο της πόλης αλλά και για την επιρροή του έντονου πολιτιστικού έργου στην ψυχολογία, όχι μόνο των μόνιμων κατοίκων, αλλά και των τουριστών. Είναι γνωστό πως το περιβάλλον στο οποίο ζει ένας άνθρωπος συνδέεται άρρηκτα με τη διαμόρφωση της διάθεσής του και επιδρά επάνω του σε σημαντικό βαθμό. Άλλωστε, δεν είναι τυχαίο πως η Βιέννη έχει λάβει την πρωτιά, ουκ ολίγες φορές και συνεχόμενες, σε έρευνες που έχουν διεξαχθεί (Βλ. Mercer) με θέμα την υψηλότερη ποιότητα ζωήςσε παγκόσμια κλίμακα.
Όταν μια χώρα επενδύει στον πολιτισμό της, προσφέρει κάτι παραπάνω από ικανοποιητική ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, τη στιγμή που άλλες χώρες δεν ξεπερνούν αυτό το επίπεδο και πετυχαίνοντας την ολοκληρωμένη δημόσια υγεία, παράγει έργο όσον αφορά τον εκπαιδευτικό και οικονομικό τομέα και διασφαλίζει μια πολιτικήκαι κοινωνική σταθερότητα (και πληροί μια σειρά άλλων εξίσου σημαντικών κριτηρίων που ρυθμίζουν τη ζωή), τότε είναι πιο κοντά στην πραγμάτωση του ευ ζην.
Μέρος της ιστορίας της η οποία έχει γράψει αρκετές σελίδες, αποτέλεσε και το ελληνικό στοιχείο το οποίο μετανάστευσε (κυρίως από τη Μακεδονία, την Ήπειρο και τη Θεσσαλία) και εγκαταστάθηκε στη Βιέννη κατά τη διάρκεια του 18ου και 19ου αιώνα. Το στοιχείο αυτό, απολαμβάνοντας προνόμια της Αψβουργικής Αυτοκρατορίας, άκμασε στον εμπορικό(σημαντικά προϊόντα αποτέλεσαν το μακεδονικό βαμβάκι, ο κρόκος της Κοζάνης, τα θεσσαλικά νήματα κλπ.) και οικονομικό κλάδο και κατάφερε να συγκροτήσει μια παροικία αρκετά δυναμική. Η παρουσία τους στο μεγαλύτερο καταναλωτικό κέντρο της τότε Αυτοκρατορίας που εκτός από πρωτεύουσα ήταν και η αυτοκρατορική έδρα, δεν ήταν αμελητέα, καθώς διέπρεψαν στην κοινωνία και κατάφεραν να δημιουργήσουν μια δική τους αποτελούμενη από ό,τι ήταν απαραίτητο (ναοί, κοινότητες, σχολεία κλπ.).
Αξιοσημείωτο να ειπωθεί είναι ότι γνωστές ελληνικές φιγούρες διέμειναν στη Βιέννη εξαιτίας των διαταγμάτων που διευκόλυναν τους στόχους τους. Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν ο Άνθιμος Γαζής (1758-1828) και ο Ρήγας Φεραίος (1757-1798). Οι επαναστατικές ιδέες βρήκαν πρόσφορο έδαφος στην πρωτεύουσα στην οποία υπήρχαν τυπογραφεία σε αντίθεση με την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Ο Αδαμάντιος Κοραής (1748-1833) ανέφερε πως η Βιέννη ήταν «εργαστήριον της νέας των Γραικών φιλολογίας». Αυτές οι συνθήκες, λοιπόν, ευνόησαν την εκδήλωση του νεοελληνικού Διαφωτισμού στη Βιέννη και τη διάδοση πολιτικών ιδεών.
Κατάλοιπα του παρελθόντος και στίγματα της ελληνικής δράσης στη Βιέννη και συγκεκριμένα στην οδό των Ελλήνων (Griechengasse), όπως ονομάστηκε η περιοχή στην οποία διέμεναν, είναι ζωντανά μέχρι σήμερα. Στην alten Fleischmarkt είναι χτισμένος ο ναός της Αγίας Τριάδας και αυτός του Αγίου Γεωργίου, και οι δύο ελληνορθόδοξοι που συνεχίζουν την ύπαρξη και δραστηριοποίησή τους.
Ο πρώτος ιδρύθηκε το 1787 και με τις μετέπειτα ανοικοδομήσεις η εξωτερική του όψη άρχισε να παραπέμπει σε βυζαντινή εκκλησία. Οι δράσεις της κοινότητας της Αγίας Τριάδας βοήθησαν αρκετά ιδρύματα, ένα από τα οποία ήταν η Ελληνική Εθνική Σχολή Βιέννης η οποία άρχισε να λειτουργεί επίσημα από το 1804. Τα έξοδα του σχολείου καλύπτονταν από την κοινότητα. Σήμερα, ολοκληρώνονται 216 χρόνια αδιάλειπτης λειτουργίας της αρχαιότερης σχολής της ελληνικής διασποράς.
Η ίδρυση του δεύτερου ναού έλαβε χώρα μεταξύ των 1718 και 1723 και αρχικά λειτούργησε στο σπίτι όπου διέμενε ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος (1791-1865). Η Μαρία Θηρεσία (1717-1780), η οποία ήταν ηγεμόνας της Αυστρίας και του οίκου των Αψβούργων, παραχώρησε προνόμια στους Έλληνες του ναού όταν ξέσπασε μια διαμάχη με το Σέρβο μητροπολίτη του Κάρλοβιτς. Τελικά, έληξε με επιτυχία για τους ελληνορθόδοξους.
Σήμερα στη Βιέννη εδρεύει η Ελληνορθόδοξη Μητρόπολη της Βιέννης η οποία έχει στην κατοχή της βιβλιοθήκη με πλούσιο υλικό αναφορικά με την ελληνική παροικία, υπάρχει το Τμήμα Βυζαντινών και Νεοελληνικών Σπουδών (έδρα του οποίου κατείχε στην αρχή της ίδρυσής του ο καθηγητής Χέρμπερτ Χούνγκερ), το εστιατόριο εν ονόματι «Ταβέρνατων Ελλήνων» που αποτελεί ιστορικό μέρος για την Ελλάδα, μια σειρά από αρχοντικά σπίτια που ήταν στην κυριότητα ελλήνων εμπόρων (παράδειγμα αποτελεί ο Χριστόφορος Νάκου), τιμητικές πλάκες για έλληνες (Ρήγας Φεραίος και Αλέξανδρος Υψηλάντης), οδοί που έχουν πάρει το όνομα ελλήνων για να τους αποδώσουν τιμή (πλατεία Καλαφάτη, οδός Οικονόμου κλπ.) και συλλογή Αρχαίας Τέχνης με ελληνικά γλυπτά, αγγεία και επιγραφές. Τα παραπάνω είναι στοιχεία του ελληνισμού που άνθισε στη Βιέννη και παραμένει ζωντανός, υπό μία άλλη μορφή βέβαια, μέχρι και σήμερα.
Βιβλιογραφία
- Η Καθημερινή, Βιέννη – Κοιτίδες Ελληνισμού, Αθήνα 2011
- https://wienergriechen.univie.ac.at/el/oi-ellines-tis-biennis/
