Της Μαριάννας Πλιακοστάμου,
Η Τουρκία για ακόμη μια φορά καταφέρνει να στρέψει τα βλέμματα της διεθνούς προσοχής σε εκείνη, καθώς έπειτα από συνομιλίες δύο ωρών στην Κωνσταντινούπολη, ο Τούρκος πρόεδρος, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και ο Ρώσος ομόλογός του, Βλαντιμίρ Πούτιν, εγκαινίασαν τον αγωγό Turskish Stream που θα μεταφέρει φυσικό αέριο στην Τουρκία και τη νότια Ευρώπη. Υπό δρακόντεια μέτρα ασφαλείας έγιναν τα εγκαίνια στις 8 Ιανουαρίου του 2020 στο συνεδριακό κέντρο «Χάλιτς» και έλαβε χώρα η επίσημη τελετή στην οποία παρευρέθηκαν οι ηγέτες της Σερβίας και της Βουλγαρίας, Αλεξάνταρ Βούτσιτς και Μπόικο Μπορίσοφ, αντίστοιχα. Λόγω της εύφλεκτης κατάστασης της Μέσης Ανατολής, συζητήθηκε και η ένταση που δημιουργείται μεταξύ των ΗΠΑ και του Ιράν μετά την δολοφονία του Ιρανού στρατηγού Κασέμ Σολεϊμανί, καθώς και την κατάσταση στην Συρία και την Λιβύη. Η Άγκυρα επιδιώκει να αναμειχθεί στην εξέλιξη των γεγονότων, αποσκοπώντας σε ικανοποίηση εθνικών και στρατηγικών συμφερόντων, κυρίως μέσω της κοινής απόφασης με την Ρωσία για κατάπαυση του πυρός στην Λιβύη, αλλά και μέσω της επιχείρησης για εξόντωση της αρχηγού του ΡΚΚ, Εσμέ Εράτ, η οποία δολοφονήθηκε σε ιρανικό έδαφος. Ας πάρουμε όμως τα γεγονότα με την σειρά.
Όλα ξεκίνησαν την 1η Δεκέμβρη του 2014, όταν έγινε η πρώτη ενέργεια για την υπογραφή της τελικής συμφωνίας με το Μνημόνιο Κατανόησης (Memorandum of Understanding – MoU) μεταξύ Gazprom και Botas Petroleum Pipeline Corporation για την κατασκευή αγωγού φυσικού αερίου μέσω της Μαύρης Θάλασσας και με κατεύθυνση την Τουρκία. Οι τουρκικές αρχές έδωσαν την έγκρισή τους για τον TurkStream τον Σεπτέμβριο του 2016 και η σχετική συμφωνία μεταξύ των δύο χωρών για τον αγωγό υπεγράφη στις 10 Οκτωβρίου 2016. Οι υπογραφές ανάμεσα σε South Stream Transport B.V. και Allseas Group S.A. για την κατασκευή της πρώτης διακλάδωσης έπεσαν τον Δεκέμβριο του ίδιου έτους. Τρεις μήνες αργότερα, τον Φεβρουάριο του 2017, οι ίδιες εταιρείες υπέγραψαν και για τον δεύτερο αγωγό. Ύστερα, η κατασκευή του TurkStream ξεκίνησε επίσημα στις 7 Μαΐου 2017 στη Μαύρη Θάλασσα, κοντά στη ρωσική ακτή και ολοκληρώθηκε στις 19 Νοεμβρίου 2018.
Στο τεχνικό σκέλος, ο TurkStream έχει δύο διακλαδώσεις που θα μεταφέρουν ετησίως 31,5 δισ. κ.μ. (από 15,75 δισ. κ.μ. έκαστη) φυσικό αέριο. Το βάθος τους αγγίζει έως και τα 2.200 μέτρα ενώ κάθε διακλάδωση έχει μήκος 930 χιλιόμετρα. Η πρώτη διακλάδωση που αφορά την εξυπηρέτηση των ενεργειακών αναγκών της Τουρκίας ξεκινάει από τη ρωσική ακτή, δίπλα στην πόλη Ανάπα και, αφού ολοκληρώσει την υποθαλάσσια πορεία της, συνεχίζει κοντά στην τουρκική πόλη Kıyıköy. Η ολοκλήρωσή της δίνει το έναυσμα για να προχωρήσει με μεγαλύτερη ταχύτητα η δεύτερη διακλάδωση για τις χώρες της Νοτιοανατολικής Ευρώπης. Σημειώνεται πως η Ρωσία αποτελεί τον κυριότερο προμηθευτή φυσικού αερίου για την Τουρκία μεταφέροντας 24 δισ. κ.μ. φυσικού αερίου το 2019 και περίπου 400 δισ. κ.μ. τα τελευταία 33 χρόνια στη γειτονική χώρα.
Στη συνέχεια, η δεύτερη διακλάδωση του αγωγού θα περνάει από τη Βουλγαρία, τη Σερβία, την Ουγγαρία και την Αυστρία. Η Σερβία ολοκλήρωσε τον Δεκέμβριο το δικό της τμήμα που έχει συνολική έκταση 403 χιλιόμετρα και ξεκινάει από τα σύνορα με τη Βουλγαρία για να καταλήξει στην περιοχή Χόργκος στα Σέρβο-ουγγρικά σύνορα. Η Βουλγαρία από την πλευρά της αναμένεται να ολοκληρώσει το δικό της κομμάτι του έργου έως τον Σεπτέμβριο του τρέχοντος έτους. Το συνολικό κόστος του έργου θα φτάσει περί τα 1,4 δισ. ευρώ ενώ τα κέρδη της εταιρείας Bulgartransgaz θα κυμαίνονται περί τα 180 εκατ. ευρώ/έτος. Στο αρχικό πλάνο για τη διέλευση του αγωγού υπήρχε ανοιχτό το ενδεχόμενο να περάσει από ελληνικό έδαφος (Κήποι – Β. Ελλάδα – Ιόνιο Πέλαγος – Ιταλία) αλλά το επίσημο τέλος στη σεναριολογία μπήκε με δήλωση του Ρώσου υπουργού Ενέργειας, Αλεξάντερ Νοβακ, που επεσήμανε για τη δεύτερη διακλάδωση πως «θα περάσει μέσω Βουλγαρίας, Ουγγαρίας και Σερβίας».
Αξίζει να σημειωθεί ωστόσο πως όλο το προηγούμενο διάστημα υπήρξε ιδιαίτερη ένταση αναφορικά με την πρόοδο του αγωγού στα συμβαλλόμενα μέλη. Ο κύριος Πούτιν, κατηγόρησε τη Βουλγαρία για σκόπιμη καθυστέρηση, με τον Βούλγαρο πρωθυπουργό, Μπόικο Μπορίσωφ, να ανταπαντά πως «ο καθένας έχει δικαίωμα να αναζητά εναλλακτικές διαδρομές αλλά εμείς ζητάμε διαφοροποίηση πηγών», αφήνοντας αιχμές αναφορικά με το πρόβλημα στην ενεργειακή ασφάλεια που συνεπάγεται η εξάρτηση από έναν αποκλειστικό πάροχο φυσικού αερίου. Πάντως, από την 1η Ιανουαρίου, κανονικά η Βουλγαρία προμηθεύεται φυσικό αέριο από τον TurkStream αντί για τον μέχρι σήμερα διάδρομο που περνούσε από την Ουκρανία.
Η συνάντηση του Τούρκου Προέδρου με το Ρώσο ομόλογό του για την εγκαινίαση του αγωγού TurkStream πιστοποίησε σε μεγάλο βαθμό το κλίμα συνεργασίας και αμοιβαίων συμφερόντων μεταξύ των δύο κρατών, μέσα από τα οποία παροτρύνεται και η τάση για σύμπλευση σε τομείς ποικίλου ενδιαφέροντος. Μέσα σε αυτή την ευχάριστη ατμόσφαιρα, ο Ρώσος πρόεδρος δήλωσε πως «η κατασκευή του αγωγού είναι παράδειγμα συνεργασίας προς όφελος των λαών μας και των λαών όλης της Ευρώπης και όλου του κόσμου». Έπειτα, αναφερόμενος στη συνεργασία αυτή, είπε ότι η «επιτυχής υλοποίηση του μεγάλης κλίμακας κοινού αυτού έργου που αφορά στην κατασκευή του αγωγού φυσικού αερίου που διέρχεται μέσω της Μαύρης Θάλασσας, επιβεβαιώνει εμφανώς το ότι η ρωσο-τουρκική στρατηγική συνεργασία αποδίδει σημαντικά, αισθητά αποτελέσματα». Είναι δέουσας σημασίας η κοινή απόφαση που έλαβαν οι δύο χώρες για κατάπαυση του πυρός στη Λιβύη και αποτελεί μα επιτυχημένη κίνηση από μέρους της Τουρκίας στη γεωστρατηγική σκακιέρα, η οποία εντέχνως επιδιώκει την ανάδυσή της σε μεγάλη διαμεσολαβητική δύναμη στο διεθνές στερέωμα. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, οι σχέσεις Μόσχας-Άγκυρας έχουν αναβαθμιστεί πολύ τους τελευταίους μήνες, τόσο σε ενεργειακό επίπεδο με τη συνεργασία για τον TurkStream, που ξεκίνησε τη λειτουργία του από την 1η Ιανουαρίου, αλλά και σε στρατιωτικό, με την αγορά από την Τουρκία του ρωσικού πυραυλικού συστήματος S-400 και άλλες συμφωνίες για αμυντική συνεργασία.
Μολαταύτα, σφοδρή αντίθεση στον αγωγό TurkStream, εξέφρασε το αμερικανικό υπουργείο Εξωτερικών, κατηγορώντας τη Μόσχα ότι χρησιμοποιεί την τακτική του «διαίρει και βασίλευε», για να υπονομεύσει την ενεργειακή ασφάλεια της Ευρώπης. Όταν κλήθηκε εκπρόσωπος του State Department να σχολιάσει τα εγκαίνια του ΤurkStream ανέφερε πως οι ΗΠΑ πιστεύουν πως οι συγκεκριμένοι αγωγοί δίνουν τη δυνατότητα στη Μόσχα να χρησιμοποιήσει την ενέργεια ως μοχλό πολιτικής πίεσης εναντίον των ευρωπαϊκών κρατών. Οι ΗΠΑ από την αρχή της συνομολόγησης της συμφωνίας για τον TrukStream είχαν εκφράσει την αντίθεσή τους, ενώ η η Γερουσία έχει εγκρίνει αμυντικό νομοσχέδιο που επιβάλλει κυρώσεις τόσο στον TurkStream όσο και στον Nord Stream 2, ως μέρος μιας δέσμης μέτρων που αποσκοπούν στην «αποτροπή της ρωσικής επιθετικότητας. Τέλος, από την πλευρά της η ΕΕ έχει εκφράσει την αντίθεσή της στην επιβολή κυρώσεων από τις ΗΠΑ εναντίον των εταιρειών που συμμετέχουν στην κατασκευή του αγωγού Nord Stream 2 ,ενώ η κυβέρνηση της Γερμανίας χαρακτήρισε την επιβολή κυρώσεων “παρέμβαση στις εσωτερικές μας υποθέσεις”.
Εν κατακλείδι, ένα συμπέρασμα προκύπτει αβίαστα από τις εξελίξεις των τελευταίων ημερών: την ώρα που ο Τραμπ παίζει πυραυλικό πόκερ με τους Πέρσες σε ξένο (ιρακινό) αχυρώνα, πείθοντας ακόμη και τους στενότερους συμμάχους πως δε διαθέτει μακροπρόθεσμη στρατηγική ούτε για τη Μέση Ανατολή, ο Πούτιν παίζει ενεργειακό σκάκι, στήνοντας υπομονετικά τα πιόνια, τα κράτη-πελάτες και τους αγωγούς μεταφοράς, και λαδώνοντας -με χρήμα και σύγχρονα όπλα- τις απαραίτητες (λυκο-)συμμαχίες. Έτσι, έχει την άνεση να παρακολουθεί εκ του ασφαλούς τον άφρονα υπερατλαντικό αντίπαλό του στο «Μεγάλο Παιχνίδι» να διαπράττει το ένα τακτικό λάθος μετά το άλλο.
Γεννήθηκε το 1999 στην Λιβαδειά και μετακόμισε αργότερα στην Αθήνα για τις σπουδές τις στο τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών στο Πάντειο Πανεπιστήμιο. Γνωρίζει άπταιστα γαλλικα, αγγλικά και αρκετά καλά κινέζικα και συμμετέχει σε προσομοιώσεις διεθνών οργανισμών. Ενδιαφέρεται για θέματα διεθνούς φύσεως και ειδικότερα για στρατηγική και διεθνείς σχέσεις, τα οποία ελπίζει σύντομα να αποτελέσουν και το αντικείμενο των μεταπτυχιακών της σπουδών.
