Της Κατερίνας Δεσλή,
Η Γαλλία σηματοδοτεί την πέμπτη επέτειο μιας θανατηφόρας επίθεσης στο περιοδικό Charlie Hebdo με τελετές που ξεκινούν από το δρόμο, από το ίδιο το κτήριο όπου στεγαζόταν το σατιρικό αυτό περιοδικό έως και τα κοινωνικά μέσα δικτύωσης με αφιερώματα και άρθρα. Το hashtag #JeSuisCharlie (είμαι ο Τσάρλι ελληνιστί), κυριάρχησε εκείνο τον αιματηρό Ιανουάριο του 2015 καθώς χιλιάδες άνθρωποι στον κόσμο δημοσίευσαν μηνύματα για τα θύματα ως αλληλεγγύη και συμπαράσταση στις οικογένειες των θυμάτων. Στις 7 Ιανουαρίου 2015, μαχητές Ισλαμιστές πυροβόλησαν 11 άτομα στο γραφείο του περιοδικού στο Παρίσι, πριν δολοφονήσουν έναν αστυνομικό έξω από το κτήριο. Ήταν η αρχή ενός κύματος τζιχαντιστικών επιθέσεων στη Γαλλία.
Ήταν η κίνηση εκείνη όπου έκανε την Γαλλία και συγκεκριμένα την πρωτεύουσα αυτής, το Παρίσι, να τεθούν σε κατάσταση ανάγκης. Έκτοτε πολλές Ευρωπαϊκές πρωτεύουσες έλαβαν τα μέτρα τους, για να αποφύγουν ανάλογες επιθέσεις, μάταια όμως, όπως έδειξε μετέπειτα η ιστορία. Την Τρίτη λοιπόν, ο πρώην Γάλλος Πρόεδρος François Hollande, η δήμαρχος του Παρισιού, Anne Hidalgo και η υπουργός δικαιοσύνης Nicole Belloubet, συγκαταλέχθηκαν ανάμεσα στο πλήθος που θέλησε να αποτίσει φόρο τιμής στα θύματα του 2015.
«Είτε ήταν πριν από πέντε χρόνια, πριν από έναν αιώνα είτε χθες, δεν ξεχνάμε να εκφραζόμαστε, να γράφουμε, να σχεδιάζουμε», είπαν εκπρόσωποι του περιοδικού στην τελετή μνήμης για τα θύματα. Μία από τις εικόνες που μοιράστηκαν πολλοί στο Twitter ήταν μια τοιχογραφία του καλλιτέχνη του δρόμου Christian Guémy, η οποία απεικονίζει τα πρόσωπα του εκδοτικού προσωπικού του Charlie Hebdo και άλλους που πυροβολήθηκαν στο γραφείο του περιοδικού πριν από πέντε χρόνια.
Πέρα όμως από αυτά, πίσω από το κατανοητό συναίσθημα που συνόδευε αυτές τις δηλώσεις βρισκόταν μια πιο περίπλοκη πραγματικότητα. Πολλές αντιδράσεις για την εν λόγω επίθεση ήταν πιο συντηρητικές από ό,τι περίμενε το πλήθος και για πρώτη φορά εμφανίστηκαν φανατικοί εχθροί του περιοδικού, επικρίνοντας τις έως τότε προκλητικές δημοσιεύσεις τους. Πριν από το 2015, περίπου 40.000 άνθρωποι διάβαζαν το Charlie Hebdo κάθε εβδομάδα.
Δεδομένου ότι πολλές εκατοντάδες χιλιάδες δήλωσαν “je suis Charlie”, οι περισσότεροι σαφώς δεν ήταν τακτικοί αναγνώστες. Το “Je suis Charlie” εμφανίζεται κυρίως ως μια δήλωση συμπάθειας και όχι ως επικύρωση της γνησιότητας και του επιτυχημένου χιούμορ. Η φράση συμβόλιζε επίσης την επιθυμία και ανάγκη του κόσμου να υπερασπιστεί την ελευθερία έκφρασης. Αυτό το άλλοτε σκοτεινό και προκλητικό χιούμορ έχει προκαλέσει άσχημες κριτικές εδώ και χρόνια, κυρίως από τους πολιτικούς. Ωστόσο, σε πολλές διαδηλώσεις που έλαβαν χώρα τον Ιανουάριο του 2015, δόθηκε βαρύνουσα σημασία σε πολλές «αμαρτωλές» καταστάσεις που το Charlie Hebdo είχε χλευάσει αδυσώπητα.
Και όπως παρατηρήθηκε τότε, η παρουσία ορισμένων παγκόσμιων ηγετών έδειξε επίσης έναν βαθμό υποκρισίας. Και ενώ πολλοί προσπάθησαν να υπερασπιστούν την ελευθερία του λόγου, υπήρχαν αρκετοί ηγέτες που είχαν περιορισμένη ελευθερία έκφρασης στις χώρες τους. Ο διεθνής μη κερδοσκοπικός οργανισμός Reporters Without Borders ήταν ιδιαίτερα επικριτικός σε στοιχεία, όπως ο Αιγύπτιος υπουργός Εξωτερικών Sameh Shoukry, ο Ρώσος υπουργός Εξωτερικών Sergey Viktorovich Lavrov και ο Τούρκος πρωθυπουργός Ahmet Davutoğlu.
Παρά ταύτα όμως, η ελευθερία της έκφρασης τι δύναμη έχει;
Η ελευθερία της έκφρασης αποτελεί πανανθρώπινο αλλά και σχετικό δικαίωμα. Τι και αν προστατεύεται από το Διεθνές Σύμφωνο για τα Ατομικά και Πολιτικά Δικαιώματα, καθώς και από την Ευρωπαϊκή Σύμβαση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου αλλά και σχετικά με την Ελλάδα, από το ίδιο το ελληνικό σύνταγμα, η ελευθερία της έκφρασης δεν είναι απεριόριστη. Έχει ένα και ίσως μοναδικό όριο: τον σεβασμό στα δικαιώματα του άλλου. Και αυτό γιατί αν η ελευθερία αυτή πάψει να έχει όρια, απλά θα εξαφανιστεί.
Μόλις 23ων ετών, απόφοιτη του τμήματος Ξένων Γλωσσών Μετάφρασης και Διερμηνείας και κάτοχος μεταπτυχιακού διπλώματος στη Διεθνή Δημόσια Διοίκηση και πιστοποίηση στην Ευρωπαϊκή Διαχείριση του Μεταναστευτικού. Εργάζεται στον ιδιωτικό τομέα στην θέση του Project Manager ενώ έχει εμπειρία στην επιμέλεια, διόρθωση και μετάφραση κειμένων στην Ελληνική Πρεσβεία του Βερολίνου και άλλες ερευνητικές μονάδες. Ασχολείται με την έρευνα και τις καινοτομίες στο Δημόσιο Τομέα, ενώ δείχνει ζήλο για την διεθνή και εγχώρια σκηνή.
