Της Μαριλίζας Τεμπλαλέξη,
Το Ιράν (ιστορική Περσία) συνιστά κράτος της νοτιοδυτικής Ασίας στην ευρύτερη περιφέρεια της Μέσης Ανατολής. Φέρει την επίσημη ονομασία “Ισλαμική Δημοκρατία του Ιράν” και υπολογίζεται πληθυσμιακά να ανέρχεται στα 80.000.000 άτομα κατά προσέγγιση, σύμφωνα με τις πιο πρόσφατες απογραφές. Συνορεύει στα Βόρεια με το Αζερμπαϊτζάν, την Αρμενία και το Τουρκμενιστάν, στα Δυτικά με το Ιράκ και την Τουρκία και στα Ανατολικά με το Αφγανιστάν και το Πακιστάν. Βρέχεται από τον Περσικό κόλπο και τον Ινδικό ωκεανό (Κόλπος του Ομάν) στα Νότια και από την Κασπία θάλασσα στα Βόρεια. Επικρατούσα θρησκεία είναι το Σιιτικό Ισλάμ (διαχωρίζεται από το Σουνιτικό).
Τα σύνορα του Ιράν, όπως τα γνωρίζουμε σήμερα οριοθετήθηκαν επί Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, με το πέρας της βρετανικής και ρωσικής άσκησης επιρροής στη χώρα, που ήταν αποτέλεσμα της πτώσης του τσαρικού καθεστώτος. Η χώρα ήταν από το 1907 διαμελισμένη σε δύο μέρη τυπικά, αλλά όχι ουσιαστικά. Ακόμη, καταλυτικό ρόλο διαδραμάτισε και ο διαμελισμός ενός μεγάλου τμήματος της Χορασάν ανάμεσα στο Αφγανιστάν και ΕΣΣΔ. Απροσδιόριστα παραμένουν, επίσης, τα σύνορα με την Τουρκία στο Βορειοδυτικό τμήμα της χώρας και με το Αφγανιστάν στα Ανατολικά. Θεωρείται, επιπρόσθετα, ενιαίο κράτος και διαιρείται σε 28 επαρχίες (λεγόμενα οστάν), που το καθένα φέρει τη δική του πρωτεύουσα.
Όσον αφορά το γεωπολιτικό παιχνίδι με τις ΗΠΑ, ας μην ξεχνάμε ότι η γεωγραφία ενός κράτους αποτελεί πρωτεύοντα παράγοντα ισχύος στο διεθνές σύστημα δρώντων. Το Ιράν περιβάλλεται από ηγεμονικές δυνάμεις όπως τη Ρωσία, την Κίνα, την Ινδία και τη Μεσόγειο θάλασσα. Γεωπολιτικά και γεωστρατηγικά, η κυριαρχία των ΗΠΑ σε αυτή μπορεί να αποτελέσει είτε συνδετικό κρίκο ευημερίας σε περίπτωση που τα πολύπλευρα συμφέροντά της ικανοποιηθούν, είτε να δημιουργήσει πιθανές συμμαχίες που να αποτελέσουν βασικό παράγοντα απειλής.
Η χώρα διαθέτει υπέρογκα αποθέματα πετρελαίου, γι’ αυτό και είναι η δεύτερη δύναμη από τις χώρες του ΟΠΕΚ· ωστόσο η θρησκευτική σκοπιά από την οποία είναι ιδωμένα κάποια ζητήματα αυξάνει την απόσταση σε παγκόσμια κλίμακα και πολύ περισσότερο με τις ΗΠΑ. Σημαντικό κρίνεται, επίσης, ότι βασικές πηγές ενέργειας της χώρας είναι το φυσικό αέριο και ο άνθρακας, ενώ στον τομέα του εμπορίου οι εξαγωγές αφορούν κυρίως τους υδρογονάνθρακες και τα μεταποιημένα προϊόντα, όπως θα αναλυθεί και σε επόμενο άρθρο.
Ένα από τα βασικά πλήγματα στις σχέσεις των δύο αντιμαχόμενων πλευρών που έλαβε χώρα κατά τη διάρκεια της Ισλαμικής επανάστασης του 1979, η επέτειος του οποίου γιορτάζεται στις 4/1 από τους Ιρανούς, ήταν φυσικά η κατάληψη της πρεσβείας των ΗΠΑ από ομάδα φοιτητών που τασσόταν υπέρ της Ισλαμικής Επανάστασης. Οι φοιτητές έκαναν έφοδο στην Αμερικανική πρεσβεία στην Τεχεράνη, κρατώντας αιχμάλωτους 52 Αμερικανούς διπλωμάτες. Ως αντάλλαγμα για την απελευθέρωσή τους ζητούσαν να αφεθεί ελεύθερος ο σάχης, για να δικαστεί σε Ιρανικό έδαφος. Έκτοτε, οι σχέσεις των δύο χωρών επιδεινώθηκαν χωρίς ουσιαστική βελτίωση.
Επιπλέον, μετά την επίθεση της 11ης Σεπτεμβρίου, αν και το Ιράν κατηγόρησε ανοικτά την Αλ Κάιντα ως ιθύνουσα των γεγονότων, δίνοντας κάποια σημάδια βελτίωσης των σχέσεων ΗΠΑ-Ιράν, το αισιόδοξο κλίμα στις σχέσεις τους φαίνεται να μη διατηρήθηκε για πολύ.
Η Ευρασία, λοιπόν, συνεχίζει να αποτελεί την περιοχή με το μεγαλύτερο ενδιαφέρον στο θέμα ανάδυσης συγκρούσεων και του ρόλου περιφερειακών και ηγετικών δυνάμεων σε αυτήν, αλλά και στο διεθνές γίγνεσθαι. Μετά τη δολοφονία Σολεϊμανί και τα “52 σημεία” που εξέδωσε ο Τραμπ, αυτό κατέστη ακόμα πιο σαφές. Μένει μόνο να αναμένουμε την πορεία των γεγονότων.
