Της Φωτεινής Μήσκου,
Η ρήση: «στην Ελλάδα είσαι ό,τι δηλώσεις» ανήκει στον ηθοποιό Τζαβαλά Καρούσο. Αν και την πρωτοείπε αυτός, τη διέδωσε ο Γιάννης Τσαρούχης, ζωγράφος και σκηνογράφος, δεκαετίες πριν. Παραμένει, όμως, πάντα επίκαιρη.
Ο αυτοπροσδιορισμός είναι δικαίωμα και επιλογή κάθε ανθρώπου, αλλά μέχρι την παρουσίαση ψευδών πληροφοριών, ιδιοτήτων, καταστάσεων και την παραπλάνηση υπάρχει μεγάλη απόσταση. Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που βλέπουμε ανθρώπους από κάθε επαγγελματικό χώρο να καταθέτουν τίτλους που δεν τους ανήκουν, πτυχία που ποτέ δεν απέκτησαν ή να εμφανίζονται ως ειδικοί επί θεμάτων των οποίων στερούνται και της στοιχειώδους γνώσης. Αυτό θυμίζει την πρόσφατη περίπτωση της Ελένης Αντωνιάδου ή αλλιώς «ερευνήτριας και συνεργάτιδας της NASA» ή ακόμα και της «πρώτης Ελληνίδας Barbie» της Mattel. Η υπουργός παιδείας Νίκη Κεραμέως της απένειμε βραβείο προσφοράς στην επιστήμη και τον άνθρωπο, με την αιτιολογία ότι διαπρέπει στους τομείς της Αναγεννητικής Ιατρικής και Βιοαστροναυτικής. Τότε δημιουργήθηκε διαδικτυακός σάλος και πολλοί έσπευσαν να επισημάνουν την απάτη της, την απουσία συνεργασίας με τη NASA και την έλλειψη διδακτορικού διπλώματος και ιδιοτήτων που η ίδια ισχυρίζεται με βεβαιότητα ότι κατέχει.
Άλλο παράδειγμα εξαπάτησης με την παρουσίαση ψευδών πτυχίων αποτελεί η περίπτωση του διευθυντή κλινικής σε δημόσιο νοσοκομείο της Αθήνας, που χειρουργούσε χωρίς πτυχίο για πολλά χρόνια. Σύμφωνα με ρεπορτάζ, αυτός ο πολυμήχανος κύριος φέρεται να πλαστογράφησε πτυχίο από την Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου της Νάπολης, στην οποία προφανώς φοιτούσε αλλά από την οποία ουδέποτε αποφοίτησε. Ο διορισμός του από τον τότε γενικό γραμματέα του υπουργείου Υγείας εκδόθηκε σε ΦΕΚ το 2007. Επίσης, αξίζει να αναφερθεί ότι μητροπολίτης είχε πλαστό πτυχίο θεολογίας από σχολή του εξωτερικού.
Ο καλλιτεχνικός χώρος, ιδίως του θεάτρου και της μουσικής, είναι από τα πιο αποκαλυπτικά παραδείγματα. Οι σπουδές, η πραγματική ικανότητα και το ταλέντο μάλλον δεν αποτελούν απαραίτητες προϋποθέσεις. Αντίθετα, οι νικητές διαγωνισμών ομορφιάς, τραγουδιού, τηλεοπτικών ριάλιτι έχουν πλέον προνομιούχα και εύκολη πρόσβαση στους χώρους αυτούς. Το να διαβάσεις, όμως, ένα μονόλογο δε σε κάνει ηθοποιό ή το να χορέψεις δεκαπέντε βήματα χορογράφο. Ακόμη, η παρακολούθηση ενός ή δύο μαθημάτων ή σεμιναρίων δε σε κάνει ειδήμονα και δεν υποκαθιστά τη πραγματική σε βάθος γνώση και κατάρτιση.
Όλα αυτά αποδεικνύουν την ευρέως διαδεδομένη αντίληψη. Ότι δε χρειάζεται να σπουδάσεις για να γίνεις «κάποιος», να ειδικευτείς στο αντικείμενό σου, να εμβαθύνεις στοχεύοντας στην σφαιρική και πολύπλευρη κατάκτησή του. Μπορείς να ασχολείσαι με πολλά και διαφορετικά αντικείμενα και να έχεις ιδιότητες χωρίς να έχεις τα προσόντα ή χειρότερα επιδεικνύοντας πλαστά. Όμως, είναι αδύνατο να γίνουμε σαν τον Καραγκιόζη, που ήταν αστροναύτης, μάγειρας, ανθοπώλης, δάσκαλος, γιατρός, δασοφύλακας, ο Μέγας Αλέξανδρος και όχι μόνο. «Οι νευρώσεις μας ξεκινούν από τη στιγμή που προσπαθούμε να είμαστε αυτό που δεν είμαστε», έλεγε ο Χόρχε Μπουκάι.
Καμιά φορά προσπαθούμε τόσο πολύ να πείσουμε τον περίγυρό μας ότι είμαστε καλοί σε όλα που υπερβάλλουμε τόσο, ώστε στο τέλος καταφέρνουμε να πείσουμε και τον εαυτό μας. Η παραπλάνηση και η απάτη, όμως, όπως παρουσιάστηκε παραπάνω είναι φαινόμενα που χρήζουν εξήγησης. Δόξα; Αλαζονεία; Χρηματικό κέρδος; Απραγματοποίητα όνειρα; Συμπλέγματα; Η απάντηση σίγουρα δεν είναι εύκολη.
Οι περισσότεροι, ωστόσο, αποδέχονται την κατάσταση. Γιατί έτσι τους βολεύει. Δε θέλουν να ψάξουν, να ερευνήσουν, να μάθουν την πραγματικότητα. Η κοινωνική ανοχή και η απουσία αξιολόγησης παντός επιστητού διατρανώνουν το πρόβλημα. Συναινούν στη διαιώνισή του. Ο δημόσιος τομέας, φορείς και θεσμοί, αποδεικνύουν ότι αυτός είναι ο κανόνας. Απόρροια αυτού η αναξιοκρατία, ο παραγκωνισμός των ικανών και η επικράτηση μιας γελοίας και συνάμα λυπηρής ευτέλειας. Θεμιτή στάση είναι η γόνιμη αμφισβήτηση, κριτική και έρευνα. Εξάλλου, την αλήθεια του καθενός την αποδεικνύει ο χρόνος.
