Της Χρυσοβαλάντου Κουτσούλη,
Η γονική μέριμνα είναι δικαίωμα, αλλά και καθήκον των γονέων, οι οποίοι την ασκούν από κοινού. Η γονική μέριμνα συνιστά υποχρεωτικό προσωποπαγές δικαίωμα, υπό την έννοια πως ο γονέας δεν μπορεί να την απωλέσει, παρά μόνο για ορισμένους λόγους, ειδικά καθορισμένους. Η γονική μέριμνα περιλαμβάνει την επιμέλεια του τέκνου, τη διοίκηση της περιουσίας του, την εκπροσώπησή του σε κάθε υπόθεση ή δικαιοπραξία ή δίκη για το πρόσωπο ή την περιουσία του και την άσκηση αγωγής στο όνομα του ανηλίκου χωρίς δικαστική άδεια.
Η επιμέλεια αποτελεί ειδικότερη έκφανση της γονικής μέριμνας και είναι η σπουδαιότερη από τις λειτουργίες της, διότι στοχεύει στην ανάπτυξη της προσωπικότητας του τέκνου με το μεγαλύτερο δυνατό όφελος γι’ αυτό. Περιλαμβάνει την ανατροφή, την επίβλεψη, τη μόρφωση, την εκπαίδευση και τον προσδιορισμό του τόπου διαμονής του παιδιού. Η επιμέλεια περιλαμβάνει κάθε φροντίδα ή μέτρο σχετικό με την πνευματική, ψυχική, αλλά και τη σωματική ανάπτυξη του ανήλικου τέκνου.
Ο γονέας μπορεί να χάσει το δικαίωμα άσκησης της γονικής μέριμνας κατόπιν δικαστικής αποφάσεως (1532 παρ. 1 ΑΚ), λόγω της κακής εκ μέρους του άσκησης αυτής. Αν ο πατέρας ή η μητέρα παραβαίνουν τα καθήκοντα που τους επιβάλλει το λειτούργημά τους για την επιμέλεια του προσώπου του τέκνου ή αν ασκούν το λειτούργημα αυτό καταχρηστικά ή αν δεν είναι σε θέση να ανταποκριθούν σε αυτό, τότε το δικαστήριο έχει εξουσία να αφαιρέσει την άσκηση της γονικής μέριμνας από τον ένα ή και από τους δύο γονείς. Σε εξαιρετικά επείγουσες περιπτώσεις μπορεί να επιληφθεί ο Εισαγγελέας. Πρόκειται για διακριτική ευχέρεια του δικαστηρίου το να αφαιρέσει την άσκηση της γονικής μέριμνας, εφόσον άλλωστε, με αυτό τον τρόπο εξυπηρετούνται τα συμφέροντα του τέκνου, στην περίπτωση που από την κακή άσκησή της προκύπτει κίνδυνος για τα προσωπικά και περιουσιακά συμφέροντα του ανηλίκου.
Εφόσον, λοιπόν, το ζητήσουν ο άλλος γονέας, οι πλησιέστεροι συγγενείς του τέκνου, ο εισαγγελέας ή και αυτεπαγγέλτως το δικαστήριο, το τελευταίο μπορεί να διατάξει κάθε πρόσφορο μέτρο. Ειδικότερα, το δικαστήριο μπορεί να αφαιρέσει από τον ένα γονέα την άσκηση ολικά ή μερικά της γονικής μέριμνας και να την αναθέσει σε τρίτον ή να διορίσει επίτροπο (1532 παρ. 2 ΑΚ). Ο διορισμός τρίτου διατάσσεται από το δικαστήριο μόνο εφόσον άλλα μέτρα έμειναν χωρίς αποτέλεσμα ή κρίνεται ότι δεν επαρκούν, για να αποτρέψουν κίνδυνο που απειλεί τη σωματική, πνευματική ή ψυχική υγεία του τέκνου (1533 παρ. 1 ΑΚ).
Στην περίπτωση αυτή, αφαιρείται μόνο η άσκηση της γονικής μέριμνας και όχι η γονική μέριμνα αυτή καθεαυτή. Έτσι, αν αρθούν οι λόγοι που επέβαλαν την αφαίρεση της γονικής μέριμνας, τότε αυτή επιστρέφει στους «φυσιολογικούς» φορείς της. Επιπλέον, η αφαίρεση της γονικής μέριμνας μπορεί να γίνει και με αίτηση των γονέων για σπουδαίο λόγο, οι οποίοι και θα υποδείξουν το πρόσωπο, στο οποίο θα ανατεθεί η αφαιρούμενη άσκηση, διαφορετικά θα εφαρμοσθούν οι διατάξεις της επιτροπείας. (1535 ΑΚ)
Στην περίπτωση που οι γονείς διαφωνούν κατά την άσκηση της γονικής μέριμνας και το συμφέρον του τέκνου επιβάλλει να ληφθεί απόφαση, αποφασίζει το δικαστήριο (1512 ΑΚ). Αν το συμφέρον του τέκνου το επιβάλλει,το δικαστήριο μπορεί να κατανείμει την άσκηση της γονικής μέριμνας και να αναθέσει μερικώς μόνο στον ένα γονέα την άσκηση αυτής, ως προς ορισμένο τομέα. Στις δίκες γονικής μέριμνας διάδικοι δεν είναι οι ανήλικοι, αλλά ατομικώς εκείνοι που αξιώνουν ή έναντι των οποίων αξιώνεται το δικαίωμα. 
Η άσκηση της γονικής μέριμνας μπορεί να αφαιρεθεί ακόμα και εν μέρει. Δηλαδή, με τη μερική αφαίρεση της γονικής μέριμνας το δικαστήριο αναθέτει χωριστή άσκηση της επιμέλειας του τέκνου στον ένα γονέα ή σε τρίτο πρόσωπο. Το δικαίωμα διοίκησης της περιουσίας και της δικαστικής και εξώδικης εκπροσώπησης του τέκνου διατηρείται από κοινού. Έτσι, λοιπόν, όταν υπάρχει διαφωνία των γονέων για την άσκηση της γονικής μέριμνας, η δικαστική απόφαση μπορεί να αναθέσει στον ένα γονέα μόνο την άσκηση της επιμέλειας, ενώ η άσκηση της υπόλοιπης γονικής μέριμνας θα παραμείνει και στους δυο γονείς.
Συμπερασματικά, ως προς την άσκηση της γονικής μέριμνας, αποκλειστικός γνώμονάς της είναι το συμφέρον του τέκνου. Αυτό είναι το μοναδικό κριτήριο για κάθε απόφαση των γονέων, αλλά και του δικαστηρίου ως προς την ανάθεσή της, αλλά και ως προς τον τρόπο άσκησής της, όλου ή μέρους του περιεχομένου της, ανεξάρτητα αν αυτή λαμβάνεται κατά τη διάρκεια του γάμου ή ενόψει διαστάσεως των συζύγων ή και σε περίπτωση διαζυγίου.
Πηγές
- Τζίφρας Π, Ασφαλιστικά μέτρα, 1985, σελ. 448
- Κουμάντου Γ, Οικογενειακό Δίκαιο,ΙΙ, 1989,σελ. 69
- Κατράς Ι, Ασφαλιστικά μέτρα, 2007,σελ. 458-459
- Κουνουγέρη – Μανωλεδάκη Ε, Οικογενειακό Δίκαιο, ΙΙβ, 2009,σελ. 276-279
Γεννήθηκε και κατοικεί στους Φιλιάτες Θεσπρωτίας. Ασκούμενη Δικηγόρος και πτυχιούχος της Νομικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Υπότροφος του Ι.Κ.Υ. για τα έτη 2016-2018. Μιλάει την αγγλική και τη γερμανική γλώσσα. Έχει συμμετάσχει σε προσομοιώσεις διεθνούς κλίμακας και έχει παρακολουθήσει σεμινάρια και ημερίδες σχετικές με το αντικείμενο σπουδών της. Στον ελεύθερό της χρόνο πηγαίνει θέατρο, ασχολείται με τη συγγραφή ποιημάτων και την ανάγνωση βιβλίων. Αρθρογραφεί για νομικά θέματα, κυρίως ιδιωτικού δικαίου.
