Της Μαριάτζελας Δημητροπούλου,
Στο καθημερινό πολιτικό λόγο συχνά αναφέρονται οι όροι «δεξιός» και «αριστερός». Αποτελούν ένα καίριο σημείο αναφοράς, την αφετηρία για οποιαδήποτε συζήτηση και τοποθέτηση. Όμως, εξίσου έντονα παρατηρείται και το φαινόμενο της σύγχυσης των δυο αυτών εννοιών. Ο ελληνικός εμφύλιος πόλεμος (1946-1949), καθώς και η σκληρή πολιτική αντιπαράθεση, που χαρακτήρισε την Μεταπολεμική Ελλάδα, διαδραμάτισαν καθοριστικό ρόλο, στον τρόπο με τον οποίο οι πολίτες αντιλαμβάνονται σήμερα τις πολιτικές έννοιες «Δεξιά» και «Αριστερά». Ας ξεκινήσουμε, λοιπόν, με μια αναδρομή στο διάβα της Ιστορίας.
Οι δυο προαναφερθέντες όροι έχουν τις ρίζες τους βαθιά στο παρελθόν, αφού πρωτοεμφανίστηκαν στο πολιτικό λεξιλόγιο μετά τη Συντακτική Συνέλευση στη Επαναστατημένη Γαλλία του 1789. Στη συνέλευση αυτή επικρατούσαν δυο απόψεις, από τη μια αυτοί που κάθονταν δεξιά του Λουδοβίκου ΙΣΤ’ και από την άλλη αυτοί που βρίσκονταν αριστερά του. Οι ακραιφνώς βασιλικοί ήταν οι «δεξιοί», που έμεναν πιστοί στη Βασιλεία και θεωρούσαν ότι ο Βασιλιάς έπρεπε να ελέγχει και να καθορίζει τα πάντα. Όταν, βέβαια, ο θεσμός αυτός έχασε την παλιά του ισχύ, έγινε προσπάθεια να στραφούν και να διεισδύσουν στα μονοπάτια της φιλελεύθερης οικονομίας, ενώ ως όρος θα έπρεπε να αντιπροσωπεύει το μοντέλο του ισχυρού και απολύτως ελεγχόμενου κράτους από μία και μόνο κεντρική εξουσία. Από την άλλη πλευρά, έχουμε τους αριστερούς, οι οποίοι φέρονταν ως δημοκρατικοί, στήριζαν την κεντρική εξουσία και το κρατικό μοντέλο, αποβλέποντας στην ενίσχυση των απόψεων των πολιτών, χρησιμοποιώντας το πρόσχημα του δημοκρατικού συγκεντρωτισμού και της δήθεν λαϊκής εξουσίας. Αυτή η «Επανάσταση» άρχισε εντελώς αντιδημοκρατικά, με τεράστιο αριθμό δολοφονιών αντιφρονούντων και κατέληξε σε λαϊκή καταπίεση, φτώχεια και ανελευθερία. Και κάπου εδώ ξεκινά η σύγχυση περί «δεξιάς» και «αριστεράς», μέσω της οποίας οι δημαγωγοί, λαϊκιστές πολιτικοί βρίσκουν την «χρυσή» (για αυτούς!) ευκαιρία να χειραγωγήσουν και να παραπλανήσουν τους πολίτες.
Στην Ελλάδα, δυστυχώς, οι έννοιες αυτές έχουν ταυτιστεί με τους όρους «συντηρητισμό» και «προοδευτισμό» αντίστοιχα. Παραδοσιακά, είθισται στη χώρα μας ο «δεξιός» να θεωρείται συνάμα και «συντηρητικός», αυτός που υποστηρίζει την σταδιακή αλλαγή και μετεξέλιξη του υπάρχοντος συστήματος και όχι την άμεση ανατροπή του, ενώ ο «αριστερός» είναι άρρηκτα συνδεδεμένος με τον «προοδευτισμό», που συνεπάγεται ραγδαίες αλλαγές και άμεση προσαρμογή του συστήματος στα νέα δεδομένα. Όμως, επί του πρακτέου, τα πράγματα πολλές φορές παρουσιάζουν ορισμένες διαφοροποιήσεις, που έρχονται να αναιρέσουν την εσφαλμένη, κατ’ εμέ, αντίληψη, που επικρατεί σχετικά με την συγκεκριμένη άποψη. Πολλές φορές στην Ιστορία μεγάλες και προοδευτικές τομές απέτυχαν, καθώς τη στιγμή που εκδηλώθηκαν δεν υπήρχε το κατάλληλο έδαφος, προκειμένου να ευδοκιμήσουν και να εξελιχθούν. Αντιθέτως, οι σταδιακές αλλαγές, που γίνονται με αργά και σταθερά βήματα, μπορούν να επιφέρουν πιο ουσιαστικές μεταρρυθμίσεις σε ένα σώμα, μια κοινωνία. Αυτό που πρέπει να κατανοήσουμε όλοι είναι ότι ένα κόμμα ή ένας πολιτικός κρίνονται και καθορίζονται από τις θέσεις τους απέναντι στο άτομο, την κοινωνία και την Ιστορία, από τις πολιτικές που εφαρμόζουν και όχι από φληναφήματα και πομφόλυγες που μπορούν να εκτοξεύσουν, στην προσπάθειά τους να «τραβήξουν» το ρεύμα με το μέρος τους, αδιαφορώντας παντελώς για τις επιπτώσεις που ενδέχεται να επιφέρουν οι κινήσεις τους αυτές. Η πολιτική είναι μια βιωματική σχέση μεταξύ των πολιτικών και των πολιτών, με σκοπό να καλύψει τα κενά που αφήνει πίσω της η εκάστοτε εξουσία και να προωθήσει τα αιτήματα του λαού, προκειμένου να πραγματοποιηθούν. Επειδή η σχέση αυτή στηρίζεται σε αρχές και αξίες, καλό είναι να μη μένουμε μόνο στην επιφανειακή ανάγνωση των όρων «συντηρητικός» και «προοδευτικός», αλλά να προσπαθούμε να τις «διαβάζουμε» σε συνάρτηση με το γενικότερο πλαίσιο στο οποίο υφίστανται.
Συνοψίζοντας, καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι είναι αναγκαίο να γίνει αναθεώρηση των πολιτικών στερεότυπων περί «Δεξιάς» και «Αριστεράς» για να απαγκιστρωθούμε από ιδεοληψίες και προκαταλήψεις, που μας οδηγούν σε λανθασμένες πολιτικές αξιολογήσεις και εκτιμήσεις. Είναι απαραίτητο -επιτέλους- σε αυτή τη χώρα να μάθουμε να διακρίνουμε το «είναι» από το «φαίνεσθαι», να εστιάζουμε στην ουσία των πραγμάτων και να μη μένουμε προσκολλημένοι σε λεπτομέρειες, που μας κρατάνε πίσω και δε μας αφήνουν να εξελιχθούμε και να προχωρήσουμε μπροστά. Ο πόλος «Δεξιά»-«Αριστερά» υπήρχε, υπάρχει και πάντα θα υπάρχει στο ελληνικό πολιτικό στίβο. Το θέμα είναι, όμως, εμείς, οπλισμένοι με τα κατάλληλα εφόδια, να έχουμε την ικανότητα να διακρίνουμε τις δυο αυτές έννοιες και να μην τις συγχέουμε, καθώς κάτι τέτοιο είναι επιβλαβές για την πολιτική ζωή της χώρας μας, αλλά και για την ίδια τη δημοκρατία μας. Το να είσαι δεξιός δε σημαίνει πως είσαι και συντηρητικός, όπως και το να είσαι αριστερός δε σημαίνει πως είσαι προοδευτικός και το αντίστροφο. Αν κατορθώσουμε να καταλάβουμε τη σημασία της έκφρασης αυτής, τότε τα πράγματα ίσως και να γίνουν λίγο καλύτερα…
