Του Γιώργου Ναθαναήλ,
Μία ιδιαίτερη προσωπικότητα για την ελληνική λογοτεχνία αλλά και για τη παγκόσμια λογοτεχνία έφυγε σαν σήμερα από τη ζωή το 1988. Πρόκειται για τον Νικόλαο Καλαμάρη, ο οποίος γεννήθηκε στις 27 του Μάη το 1907 στη Λωζάνη της Ελβετίας. Βέβαια, αυτός ο άνθρωπος είχε αρκετά ονόματα. Μερικά από αυτά ήταν το Νικόλας Κάλας, Νικήτας Ράντος, Μ. Σπιέρος και N. Calas. Το πραγματικό του όνομα ήταν Νικόλαος Καλαμάρης, αφού ο πατέρας του ονομαζόταν Ιωάννης Καλαμάρης, ο οποίος ήταν εισοδηματίας. Η μητέρα του ήταν η Ρόζα Καρατζά. Η οικογένεια της μητέρα του ήταν αυτή που τον συνέδεε με εξέχοντα πρόσωπα της Ελλάδος. Ήταν απόγονος της φαναριώτικης οικογένειας Καρατζά και επίσης, καταγόταν απευθείας από τον γνωστό πλοιοκτήτη και Έλληνα πολιτικό, Γεώργιο Κουντουριώτη, και από τον αγωνιστή της Ελληνικής Επανάστασης, Μάρκο Μπότσαρη.
Όταν ήταν ακόμη παιδί μετακόμισε μόνιμα με την οικογένειά του στην Αθήνα και σπούδασε στη Νομική της πρωτεύουσας. Για τρία χρόνια, από το 1924 έως το 1927 πιο συγκεκριμένα, αποτέλεσε μέλος της Φοιτητικής Συντροφιάς.
Η έναρξη της λογοτεχνικής του καριέρας τοποθετείται περί το 1933 διότι τότε εξέδωσε τη πρώτη του συλλογή με τίτλο «Ποιήματα» με το ψευδώνυμο Νικήτας Ράντος. Το επόμενο έτος έφυγε στο Παρίσι και εκεί εντάχθηκε στην υπερρεαλιστική ομάδα. Ο υπερρεαλισμός ως λογοτεχνικό ρεύμα γεννήθηκε στη Γαλλία και ήταν εκ φύσεως επαναστατικός. Πίστευε πως ο Δυτικός πολιτισμός με τον τρόπο που είχε διαμορφωθεί, περνούσε μια βαθύτατη κρίση και έτσι γινόταν επιτακτική η ανάγκη να αναθεωρηθούν κάποιες αξίες. Το ρεύμα αυτό ήταν βαθύτατα επηρεασμένο από τις θεωρίες της ψυχανάλυσης του Φρόυντ και από τις ιδέες του Μάρξ. Δεν είναι, επίσης, τυχαίο ότι γεννάται στις αρχές του 20ου αιώνα και ανθίζει στα χρόνια των δύο Παγκοσμίων πολέμων.
Επιστρέφοντας τώρα στον Νικόλαο Καλαμάρη, ο Αντρέ Μπρετόν τον συμπεριέλαβε στη λίστα με τα πιο λαμπρά μυαλά της εποχής εκείνης. Το 1937 εγκαταστάθηκε μόνιμα στο Παρίσι και το 1939 έφυγε για να πάει στη Λισαβόνα. Εκεί έμεινε μόλις ένα χρόνο. Το 1940 έφυγε για τη Νέα Υόρκη. Στις δεκαετίες του ’60 και ’70 ταξίδεψε στην Ελλάδα αλλά δεν επέστρεψε μόνιμα ποτέ. Ο Νικόλας Κάλας ήταν ένας άνθρωπος που ασπάστηκε τις θεωρίες του Τρότσκι χωρίς καμία δόση δογματισμού. Το 1977 βραβεύτηκε με το Κρατικό βραβείο ποίησης.
Μερικά τεχνικά στοιχεία για την ποίησή του είναι το γεγονός πως είναι από τους πρώτους που χρησιμοποιεί ελεύθερο στίχο. Αποδέχθηκε τη σημασία της ποίησης του Καβάφη για τη λογοτεχνία και γενικότερα χαρακτηρίστηκε ως αμφισβητίας των λεγομένων της δεκαετίας του ’30, η οποία διαπνεόταν από μία έντονη ελληνικότητα.
Όπως και να ‘χει η συμβολή του είναι σημαντική στη τέχνη της λογοτεχνίας, την οποία όλοι μας πρέπει να αγαπάμε. Έχει να μας προσφέρει πολλά διδάγματα για τη ζωή μας.
Ο Νικόλας Καλαμάρης πέθανε στις ΗΠΑ στις 31 Δεκεμβρίου 1988.
