Του Δημήτρη Τόλια,
Στο τελευταίο μου άρθρο για το 2019, θα ήθελα να αναφερθώ σε μια οπτική της πραγματικότητας, σε μια νέα σύζευξη του πολιτικού φαινομένου με μια επιστήμη που αναπτύσσεται με διαρκώς εντεινόμενο ρυθμό, η οποία προσφέρει τα επιτεύγματά της καθολικά σε ολόκληρη την ανθρωπότητα. Για να εξηγήσω τη σκέψη μου, θα βυθιστώ σε άγνωστα νερά για μένα, αυτά της διεθνούς πολιτικής αφενός και της αστρονομίας αφετέρου. Θα βγάλω άκρη, το υπόσχομαι.
Ο υπερθεματισμός των ζητημάτων εξωτερικής πολιτικής το τελευταίο χρονικό διάστημα επαναφέρει στο τραπέζι το διακύβευμα της αμυντικής σύγκλισης και συνεργασίας, κυρίως στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Παρουσιάζεται η ανάγκη για συνεργασία, προκειμένου ενδεχομένως να αντιμετωπιστούν προβλήματα διεθνούς κλίμακας. Πιθανόν, κράτη των οποίων η εδαφική ακεραιότητα απειλείται, εξωθούνται προς αμυντικές συμφωνίες και παραχωρήσεις μέρους της κυριαρχίας τους, προκειμένου να ενισχυθεί η άμυνα απέναντι στο «Χ» ζήτημα. Και πολύ σωστά, θα αναρωτιόταν κανείς: «και αν όλα τα κράτη υπέγραφαν μια ενιαία συμφωνία κοινής άμυνας; Τότε ποιος θα ήταν ο εχθρός;». Για να αντιστρέψουμε το ερώτημα, ποια τόσο μεγάλη απειλή θα κατόρθωνε έστω να «αναγκάσει» όλα τα κράτη να ενωθούν για την προστασία τους από αυτή. Δε θα μιλάμε πλέον για άμυνα έναντι κρατών, για προστασία από έναν πόλεμο, αλλά για άμυνα έναντι φυσικών φαινομένων.
Η κλιματική αλλαγή σίγουρα αποτελεί ένα τεράστιο πρόβλημα το οποίο απαιτεί άμεση σύγκλιση και εναρμονισμένες δράσεις από τα κράτη, ωστόσο, υπάρχει ακόμη ένας κίνδυνος, ο οποίος δεν φαίνεται να λαμβάνεται ιδιαίτερα υπόψιν στον τομέα της πολιτικής, για την αναζήτηση μέσων προστασίας και άμυνας από εκείνον. Και εδώ μπαίνω στα άγνωστα νερά της αστρονομίας. Μόλις πριν έναν χρόνο, πληροφορήθηκα για τον διαστρικό επισκέπτη με το όνομα «oumuamua»*. Δεν πρόκειται ούτε για κάποιο εξωτικό χορό, ούτε για κάποια αρχαία θεότητα. Ο «oumuamua» είναι ένας αστεροειδής που προήλθε από κάποιο άλλο ηλιακό σύστημα του γαλαξία μας. Είχε μια εξαιρετικά μεγάλη ταχύτητα για τα μεγέθη του δικού μας ηλιακού συστήματος και μάλιστα είχε μια πολύ περίεργη τροχιά, ενώ περνώντας από τον ήλιο, αύξησε απότομα την ταχύτητά του. Τι σχέση έχει αυτό με εμάς, φυσικά, θα αναρωτιέστε. Ο αστεροειδής αυτός πέρασε σχετικά κοντά στη γη. Το πιο ανησυχητικό είναι ότι έγινε αντιληπτός ενώ ήδη απομακρυνόταν από εμάς. Ένα ουράνιο σώμα, το οποίο αν ήταν σε τροχιά σύγκρουσης με τη γη θα είχε καταστρέψει ολοσχερώς τον πλανήτη μας, ενόσω εμείς δε θα ήμασταν σε θέση ούτε να αντιληφθούμε τον κίνδυνο. Πολλοί άλλοι μικρότεροι κομήτες που θα μπορούσαν να καταστρέψουν τον πλανήτη μας έχουν περάσει επίσης σε κοντινή απόσταση από τη γη.
Το γεγονός, ωστόσο, ότι ένα τέτοιο συμβάν δεν έχει γίνει ευρέως γνωστό σε όλο τον κόσμο, αντανακλά την άγνοια των κοινωνιών για ζητήματα τόσο σοβαρά που απειλούν την ίδια μας την ύπαρξη. Και καταλήγω στο συμπέρασμα-ερώτημα: Με δεδομένο το γεγονός πως στο μέλλον είτε κομήτες, είτε άλλοι αστεροειδείς σαν τον oumuamua είναι στατιστικά πολύ πιθανό να απειλήσουν τον πλανήτη μας με καταστροφή, δεν αναδεικνύεται η ανάγκη να αναθεωρήσουμε τα όρια της εξωτερικής πολιτικής; Διότι μια «εξωτερική» πολιτική άμυνας αντικατοπτρίζει την προστασία από έναν εξωτερικό εχθρό. Το δύσκολο σε αυτή την περίπτωση, όπου ο εξωτερικός εχθρός είναι ένα φαινόμενο σαν αυτό που περιγράψαμε, το «εσωτερικό» υποκείμενο υπό προστασία είναι όλη η ανθρωπότητα. Μια κοινότητα που υπερβαίνει τις ταυτότητες του έθνους, του πολίτη κράτους, μιας θρησκείας ή μιας τάξης. Μια κοινότητα που τα επόμενα χρόνια είναι αναγκαίο να απαλλαγεί από τις επιμέρους αγκυλώσεις της και να αφοσιωθεί στη διαφύλαξη του προνομίου της να υπάρχει.
Το παγκόσμιο πρόβλημα της κλιματικής αλλαγής, δυστυχώς με αργούς ρυθμούς, ξεκινά να απασχολεί τις κοινωνίες και να λαμβάνονται μέτρα επίλυσης. Ωστόσο, το ζήτημα της ανάπτυξης μέσων προστασίας του πλανήτη μας από μια καταστροφή από σύγκρουση με κομήτη ή από ηλιακές εκλάμψεις (καταστροφές τύπου 5 ή 4) δε φαίνεται να απασχολεί τις κοινωνίες, τα μέσα μαζικής ενημέρωσης ή τις πολιτικές ηγεσίες. Τα παγκόσμια προβλήματα απαιτούν παγκόσμιες λύσεις και συνεπώς, παγκόσμια συνεννόηση. Συνεπώς, η ίδια η πολιτική, όσο είναι νωρίς, είναι αναγκαίο να στραφεί σε αυτή τη σύγκλιση, παραμερίζοντας τις διακρατικές αψιμαχίες για ζητήματα που μπροστά σε μια ολική καταστροφή, δεν έχουν σημασία. Σύντομα, διεθνείς οργανισμοί και κράτη -μέσω σύστασης οργάνων και επιτροπών- θα πρέπει να κατανοήσουν την αναγκαιότητα χρηματοδότησης προγραμμάτων που θα αναπτύξουν μέσα προστασίας από τέτοιες καταστροφές. Όμως, πέραν της πολιτικής ηγεσίας, οι ίδιοι οι πολίτες πρέπει να ευαισθητοποιηθούν και να υποστηρίξουν πολιτικές υπερβατικές των ορίων της κρατικής ή της εθνικής κυριαρχίας. Η ανάδειξη των ζητημάτων αυτών ως κοινωνικά αιτήματα θα ενισχύσουν τις διαδικασίες επίλυσης τους, ενώ συνάμα με τον τρόπο αυτό μια νέα κοινότητα, η «παγκόσμια κοινωνία», θα αποκτήσει ερείσματα συνειδησιακής ύπαρξης στον κοινό στόχο της επιβίωσης.
Είναι δύσκολο ο άνθρωπος, ένα ον, μια συνείδηση που ζει για μια απειροελάχιστη στιγμή στον απέραντο συμπαντικό χρόνο, να κατανοήσει την αστάθεια, τη ρευστότητα και τον κίνδυνο που διατρέχει το «status quo» της ύπαρξης αυτού που νοείται ως «κόσμος». Στατιστικά, η πιθανότητα μιας καταστροφής από έναν βραχώδη κομήτη ή από μια ηλιακή έκλαμψη είναι μεγάλη. Πάνω σε αυτόν τον «εξωτερικό κίνδυνο», το κράτος της ανθρωπότητας ίσως έφτασε ο καιρός να προσδώσει νέο νόημα στην έννοια της «εξωτερικής πολιτικής» και να ενισχύσει την άμυνα προς προστασία της πλανητικής (εδαφικής) ακεραιότητας. Στην περίπτωση αυτή, μια επιτυχημένη εισβολή δε θα αλλάξει απλώς ένα νομικό καθεστώς, αλλά σαν σφουγγάρι θα σβήσει ό,τι και αν υπήρξε. Έστω και αν υπήρξε για ένα μικροκλάσμα του δευτερολέπτου για τον χρόνο του σύμπαντος, έστω αν υπήρξε σαν ένα μικρό ψίχουλο πεταμένο στον κόσμο, θα το σβήσει στο σκοτάδι, σαν να μην υπήρξε ποτέ. Δεν είναι καθήκον μας να αφήσουμε ένα σημάδι στο απέραντο κενό; Πως για μια στιγμή, η ίδια η φύση απέκτησε συνείδηση του εαυτού της. Πως για μια ανάσα, υπήρξαμε.
*«Oumuamua» σημαίνει στα χαβανέζικα «αγγελιοφόρος». Αξίζει να αναζητήσετε στο διαδίκτυο πληροφορίες.
Γεννήθηκε το 1998 και μεγάλωσε στον Ωρωπό Αττικής. Είναι προπτυχιακός φοιτητής του τμήματος Πολιτικών Επιστημών στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, ενώ έχει φοιτήσει και για ένα έτος στο ίδιο τμήμα του Πανεπιστημίου Κρήτης. Είναι λάτρης της πολιτικής ιστορικής ανάλυσης και έρευνας. Ασχολείται με την ανίχνευση της διαδικασίας διάδοσης και τις επιδράσεις των πολιτικών ιδεών στην κοινωνία τόσο στο παρελθόν όσο και φυσικά στο σήμερα.
