Του Μανώλη Στυλιανάκη,
Γιορτές έχουμε, για κάποιους είναι μια ευκαιρία να σταματήσουν ό,τι κάνουν και να ιδωθούν με αγαπημένα (και μη) πρόσωπα, να κάτσουν όλοι μαζί στο γιορτινό τραπέζι και να ανταλλάξουν ευχές και δώρα. Αν όμως κοιτάξουμε κάτω από το κέλυφος, θα διαπιστώσουμε πως αυτό το φολκλορικό εορτολόγιο βρίθει ανορθολογικών πρακτικών.
Πόσες φορές δεχτήκατε για δώρο ένα μπλουζάκι που το βρίσκετε ντε μοντέ και δεν θα το φορούσατε ούτε κι αν σάς πλήρωναν; Πόσες φορές δεχτήκατε για δώρο ένα βιβλίο, ενώ δεν διαβάζετε καν βιβλία ή έστω δεν είναι της κατηγορίας που προτιμάτε; Πόσες φορές σας έφεραν το Πάσχα πεσκέσι αρνί, ενώ είστε βίγκαν ή σας έκαναν δώρο μία black forest ενώ κάνετε δίαιτα για να βγείτε παραλία το καλοκαίρι;
Κάθε φορά που λαμβάνουμε ως δώρο ένα αγαθό, για το οποίο εμείς δεν θα ξοδεύαμε ούτε δραχμή μονόπολης, αυτός που μας κάνει το δώρο στην πραγματικότητα έχει πετάξει τα λεφτά του. Αν ο σκοπός του δώρου είναι να δώσει ευχαρίστηση στον λαμβάνοντα, τότε ο σκοπός απέτυχε και άρα η δαπάνη στην δωροκατανάλωση πήγε στράφι. Όταν μου κάνεις δώρο ένα φούτερ που δεν πρόκειται ποτέ να φορέσω και απλά θα καταλήξει τροφή για σκόρους σε κάποιο μπαούλο, αυτό είναι εξ ορισμού σπατάλη. Είναι σαν να παραγγέλνεις μία πίτσα και να την πετάς στα σκουπίδια.
Καταλαβαίνεις δε, πόσο χαζομάρα σου ήταν να κάνεις δώρο κάτι σε κάποιον που δεν θα το εκτιμήσει, όταν αναλογίζεσαι πως μ’ αυτά τα λεφτά θα μπορούσες να κάνεις ένα δώρο στον εαυτό σου. Κι ύστερα κλαις σε εμβρυική στάση με το μέτωπό σου κατακόκκινο από το face-palming και δίνεις υπόσχεση στον εαυτό σου, ότι φέτος θα είναι η τελευταία φορά που θα καταξοδευτείς για τους άλλους κι από του χρόνου θα γίνεις περισσότερο εγωιστής. Μόνο βέβαια για να παραβιάσεις αυτήν την υπόσχεση, πέφτοντας πάλι θύμα των κοινωνικών νορμών…
Αναλυτικότερα, σύμφωνα με μελέτη του ING Group (ING International Survey special report – Christmas 2016), το 25% των Ευρωπαίων δήλωσαν ότι έχουν λάβει δώρα ανεπιθύμητα δώρα, ενώ το 14% εξ αυτών προσπάθησε να το μεταπουλήσει, ίσως στο ebay, προφανώς για να διορθώσει αυτήν την σπατάλη, πουλώντας το σε κάποιον που όντως θα το εκτιμήσει και με τα λεφτά της ρευστοποίησης να αγοράσει κάτι που όντως μεγιστοποιεί την ωφέλειά του. Επίσης, ένα 11% προσπάθησε να το επιστρέψει στο κατάστημα, με την επίδειξη απόδειξης. Συνολικά 81 εκατομμύρια άτομα έλαβαν ανεπιθύμητα δώρα συνολικής «κατεστραμμένης» αξίας 3,7 δισ. €. Το αστείο της υπόθεσης είναι πως το 10% των ατόμων πήραν εορτοδάνειο για να κάνουν αυτά τα ψώνια!! Οποία σπατάλη πόρων, χρόνου, χρήματος και ενέργειας…
Σύμφωνα με τον Joel Waldfogel, καθηγητή οικονομικών του Πανεπιστημίου της Μινεσότα, αυτή η σπατάλη που ονομάζει “deadweight loss of Christmas” είναι προϊόν μιας ασυμμετρίας πληροφόρησης, αφού ο δωροδότης δεν γνωρίζει τις υποκειμενικές προτιμήσεις και την ατομική συνάρτηση ωφέλειας του παραλήπτη, δεν γνωρίζει δηλαδή τον τρόπο με τον οποίο θα ξόδευε τα χρήματα του δώρου αν είχε στα χέρια του τα μετρητά. Υπολογίζει δε, το κόστος ευκαιρίας της σπάταλης δωροδοσίας σε αρκετά δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως, μεταξύ του ενός δεκάτου έως ενός τρίτου της συνολικής αξίας της αγοράς δώρων, δηλαδή από 4 έως 13 δισεκατομμύρια δολάρια.
Για να κατανοήσουμε πόσο οικονομικά αναποτελεσματική είναι η καταναλωτική δαπάνη για δώρα αρκεί να αντιπαραβάλουμε τον “Santa Claus” με τον “Uncle Sam”, δηλαδή τις επιδοτήσεις της κυβέρνησης. Ένας λόγος που ασκούμε κριτική στις επιδοματικές πολιτικές της κυβέρνησης είναι επειδή καταλήγει να σπαταλάει τα λεφτά μας, ρίχνοντάς τα σε projects και έργα χαμηλότερης αξίας απ’ αυτή που θα δημιουργούνταν αν τα χρήματα αυτά έμεναν στα χέρια της αγοράς. Κάτι αντίστοιχο ισχύει και με τις ανταλλαγές δώρων. Κάνουμε δώρα σε άλλους δίχως να γνωρίζουμε και να υπολογίζουμε τις επιθυμίες τους. Υπό αυτό το πρίσμα, θα ήταν πιο συνετό να μην ξοδεύουμε τα χρήματά μας σε αγορές δώρων για άλλους, αφού ουδείς γνωρίζει τα καταναλωτικά γούστα τρίτων καλύτερα από τους ίδιους.
Και επειδή ο χρόνος είναι επίσης χρήμα, αλήθεια, πόσες φορές δεν είπατε από μέσα σας «Ωχχ χουυυ, τώρα θα ναι εκεί και η θεία Μαριγούλα από το χωριό και θα αρχίσει τις αδιάκριτες ερωτήσεις για τη ζωή μου» ή «Θα ‘ναι και ο ξάδερφος ο Κώστας και θα μονοπωλήσει τη συζήτηση αραδιάζοντας περισπούδαστες αναλύσεις του φραπέ, θα πιάσει και τα κομματικά και θα τσακωθούμε». Πόσες φορές δεν σκυλοβαρεθήκατε, “κόβοντας φλέβες”, κατά τη διάρκεια της υποχρεωτικής λόγω παράδοσης εθιμοτυπικής αυτής μάζωξης των Χριστουγέννων, ενώ θα προτιμούσατε να πάτε κάπου διακοπές μόνοι ή με ανθρώπους που όντως συμπαθείτε, να κάτσετε σπίτι να δείτε μια ωραία ταινία ή να διαβάσετε κάποιο βιβλίο απ’ αυτά που αφήνουμε για τις διακοπές και μέχρι τότε αραχνιάζουν στην βιβλιοθήκη; Ή ακόμα και να δουλέψετε! Ναι, γιατί όχι; Κάποια άτομα ενδεχομένως να προτιμούν να κάτσουν στο γραφείο τους να τελειώσουν ένα πρότζεκτ με το οποίο έχουν πεισμώσει, παρά να αναλωθούν στην αργοσαχλολογία που χαρακτηρίζει τέτοιες συνεστιάσεις. Σε κάθε περίπτωση, επιλέγοντας να συμμετάσχετε εκών άκων σε μία φιέστα που κατά βάθος δεν γουστάρετε, λόγω του περιρρέοντος παραδοσιακρατικού peer pressure, κάνετε εξ ορισμού ανορθολογική ιεράρχηση των προτεραιοτήτων σας, διότι επιλέγετε να ξοδέψετε τον χρόνο σας σε πράγματα που δεν επιθυμείτε θυσιάζοντας τα πράγματα που θα επιθυμούσατε να κάνατε!!
Αλλά αυτό σημαίνει ότι δεν πρέπει να κάνουμε δώρα; Όχι. Απλά ίσως θα ήταν καλύτερο από το να μπαίνουμε στη διαδικασία να μαντεύουμε τι θα ήθελε για δώρο για κάποιος, απλά να του δίνουμε στο χέρι μετρητά να τα ξοδέψει ο ίδιος όπως επιθυμεί! Εν τέλει, δεν είναι ζήτημα παραδοπιστίας ή σνομπαρίσματος παραδόσεων. Το τελικό ερώτημα είναι αν θέλουμε να είμαστε «έξυπνοι καταναλωτές»!
Γεννήθηκε στην Κρήτη και είναι τελειόφοιτος φοιτητής Φαρμακευτικής στο Πανεπιστήμιο Πατρών με ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τις πολιτικές υγείας και φαρμακευτικής περίθαλψης. Ακραιφνής Φιλελεύθερος και υπέρ της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Στον ελεύθερο χρόνο του ασχολείται με το Debate και το MUN, έχοντας συμμετάσχει σε σχετικούς διαγωνισμούς και προσομοιώσεις. Αγαπημένο ρητό: «Όσο αξίζει ένα άτομο, δεν αξίζει ο κόσμος όλος!»
