Κοινωνικό άγχος: Βλέποντας τον κόσμο με φόβο και ντροπή

Της Ανδριάνας Γιαντούρη,

Πολλές φορές αισθανθήκαμε αμήχανα με μια νέα γνωριμία, νιώσαμε τα χέρια μας να ιδρώνουν πριν από μία παρουσίαση ή βρεθήκαμε σε ένα πάρτυ γεμάτο αγνώστους ψάχνοντας απεγνωσμένα την πόρτα της εξόδου. Πρόκειται για κοινωνικές περιστάσεις που ναι μεν μοιάζουν αγχωτικές αλλά για τους περισσότερους από εμάς είναι διαχειρίσιμες. Υπάρχει όμως μια μερίδα ανθρώπων για τους οποίους οποιαδήποτε κοινωνική συναναστροφή καθίσταται ανυπόφορη με άμεση λύση την άρνηση και φυγή. Η στάση αυτή παραπέμπει σε διαταραχή κοινωνικού άγχους!

Η διαταραχή κοινωνικού άγχους ή κοινωνική φοβία είναι μία ψυχολογική κατάσταση που προκαλεί υπέρμετρο φόβο για περιστάσεις που απαιτούν επαφή με ένα ή περισσότερα άτομα. Το άτομο αισθάνεται πως θα κριθεί ή θα εξευτελιστεί μπροστά στους γύρω του γι’ αυτό και δεν γνωρίζει νέα άτομα, δεν παίρνει μέρος σε συζητήσεις, αποφεύγει τις κοινωνικές συγκεντρώσεις.

Πότε συμβαίνει αυτό;

Υπάρχουν πολλές καταστάσεις στις οποίες κάποιος εμφανίζει κοινωνική φοβία με τις παρακάτω να αποτελούν τις συνηθέστερες:

• Συζήτηση με αγνώστους και εκκίνηση μιας συζήτησης γενικότερα
• Ομιλία μπροστά σε κοινό
• Ραντεβού
• Επικοινωνία με τα μάτια – eye contact
• Κατά την είσοδο σε χώρους με πολύ κόσμο
• Τρώγοντας μπροστά σε κόσμο
• Στο σχολείο ή στην δουλειά
• Συνεντεύξεις για δουλειά
• Επικοινωνία μέσω τηλεφώνου

Ψυχολογικό προφίλ

Δυστυχώς, τα άτομα αυτά ενώ γνωρίζουν πως οι φόβοι τους είναι παράλογοι δεν υπάρχει τίποτα που μπορούν να κάνουν για να το αποφύγουν.

Ένας άνθρωπος με κοινωνικό άγχος:

• Ανησυχεί έντονα για μέρες ή εβδομάδες πριν από μία κοινωνική περίσταση.
• Φοβάται πως θα ντροπιαστεί και θα γίνει περίγελος μπροστά σε όλους.
• Φοβάται πως οι υπόλοιποι θα παρατηρήσουν την νευρικότητα και το άγχος του.
• Καταφεύγει στο αλκοόλ για να αντιμετωπίσει οποιαδήποτε κοινωνική εκδήλωση.

Βέβαια τα συμπτώματα του κοινωνικού άγχους δεν εμφανίζονται σε όλες τις καταστάσεις. Μπορεί κάποιος να έχει περιορισμένο ή επιλεκτικό άγχος με την συμπτωματολογία να εμφανίζεται μόνο π.χ. όταν καλείται να μιλήσει σε κάποιον.

Στο ερώτημα τι θα μπορούσε να προκαλέσει μία τέτοια κατάσταση ακόμη και οι επιστήμονες βρίσκονται υπό διαμάχη καθώς πρόκειται για ένα μείγμα γενετικών και περιβαλλοντικών παραγόντων που είναι δύσκολο να διαχωρισθούν.

1. Γενετική προδιάθεση: Συχνά οι διαταραχές άγχους εμφανίζονται σε οικογενειακό επίπεδο με έναν τουλάχιστον από τους γονείς να παρουσιάζει κοινωνική φοβία. Ωστόσο δεν είναι εντελώς ξεκάθαρο κατά ποσό αυτή η σύνδεση οφείλεται σε γονίδια ή απλώς αναπαράγεται η ίδια συμπεριφορά.
2. Ανατομία του εγκεφάλου: Μια περιοχή του εγκεφάλου η αμυγδαλή πιθανόν να ευθύνεται για την ανάπτυξη αγχώδους διαταραχής. Η υπερλειτουργία της συνδέεται με υπέρμετρο φόβο και άγχος σε κοινωνικές καταστάσεις.
3. Περιβάλλον: Το κοινωνικό άγχος συχνά πηγάζει από τις ανάλογες συμπεριφορές των γονέων στα πλαίσια των κοινωνικών προτύπων που αποκτούν τα παιδιά ενώ μπορεί να αναπτυχθεί ως απόρροια μιας υπερπροστατευτικής και αυστηρής οικογένειας. Επιπρόσθετα, πολλοί άνθρωποι επιλέγουν να απέχουν κοινωνικά λόγω κακών εμπειριών του παρελθόντος όπως bullying, απόρριψη, κακοποίηση, εξευτελισμό, οικογενειακοί διαπληκτισμοί.

Θεραπεία

Η αντιμετώπιση της διαταραχής απαιτεί πρωτίστως την αποδοχή της ύπαρξης της και την καταφυγή σε βοήθεια, που αποτελούν το πιο δύσκολο κομμάτι της διαδικασίας -ιδίως σε μία κοινωνία που αρνείται να εξισώσει την ψυχική με την σωματική ασθένεια-.

Οι πιο συνηθισμένοι τύποι θεραπείας είναι η ψυχοθεραπεία, η φαρμακευτική αγωγή ή ένας συνδυασμός τους.

Ψυχοθεραπεία

Ας πάρουμε για παράδειγμα έναν ομιλητή που φοβάται πως η ομιλία του είναι βαρετή. Αν επικεντρωθεί στα 3-4 άτομα στο κοινό που φαίνεται να μην ενδιαφέρονται τότε αγνοεί όλα τα υπόλοιπα  που έχουν ενθουσιαστεί με την παρουσίαση του. Έτσι διαμορφώνει μια αγχώδη συμπεριφορά που πηγάζει από μια ουδέτερη κατάσταση.

Σε αυτό ακριβώς επικεντρώνεται η ψυχοθεραπεία, στην ενίσχυση της αυτοπεποίθησης του ατόμου και στην διαχείριση όλων των αρνητικών σκέψεων που δυσχεραίνουν την καθημερινότητα του. Μια μέθοδος, η γνωσιακή – συμπεριφοριστική θεραπεία (cognitive behavioral therapy) διεξάγεται ατομικά ή σε ομάδες και προωθεί την έκθεση του ατόμου σε καταστάσεις που το αγχώνουν, μέσα από ένα παιχνίδι ρόλων ή εξάσκηση των κοινωνικών δεξιοτήτων, με στόχο τελικά την εξοικείωση. Η τεχνική αυτή συνδυάζεται φυσικά και με ασκήσεις αναπνοής και χαλάρωσης.

Φαρμακευτική θεραπεία

• Αντικαταθλιπτικά: Αναστολείς απορρόφησης σεροτονίνης και νορεπινεφρίνης χορηγούνται για την αύξηση των επιπέδων των ορμονών αυτών στο αίμα, καθώς προκαλούν ευφορία.
• Ηρεμιστικά: Συγκεκριμένα οι βενζοδιαζεπίνες μπορούν να μειώσουν τα επίπεδα άγχους.
• Β-αναστολείς: Χρησιμοποιούνται πιο σπάνια για αντιμετώπιση συμπτωμάτων που συνοδεύουν το άγχος όπως η αυξημένοι καρδιακοί παλμοί.

Take away message

Η κοινωνική φοβία δεν πρέπει να ελέγχει την ζωή μας! Η θεραπεία μπορεί να πάρει εβδομάδες ή και μήνες μέχρι να επέλθει αποτέλεσμα, όμως είναι η αρχή για μία ευτυχισμένη ζωή γεμάτη εμπειρίες και επιτυχίες, δίχως αρνητικές σκέψεις που υποβαθμίζουν τον εαυτό μας, τις δεξιότητες μας παραλύοντας ουσιαστικά την κοινωνική μας υπόσταση.

Η έμφυτη ανάγκη του ανθρώπου για συνύπαρξη και συνεργασία ανέκαθεν αποτελούσε κινητήρια δύναμη για την εξέλιξη και επιβίωση του. Εύκολα συμπεραίνουμε λοιπόν ότι η θεραπεία της κοινωνικής φοβίας απεγκλωβίζει το άτομο από την κοινωνική απομόνωση με σκοπό την προσωπική του εξέλιξη αλλά πάνω απ΄όλα την ψυχική ελευθερία.

Ανδριάνα Γιαντούρη

Γεννήθηκε στις 16 Δεκεμβρίου '99 στην Κομοτηνή και σπουδάζει Ιατρική στο Πανεπιστήμιο Κρήτης. Μιλάει Αγγλικά και Γερμανικά ενώ λατρεύει τα ταξίδια, έχοντας εξερευνήσει 10 Ευρωπαϊκές χώρες μέχρι στιγμής. Συμμετείχε στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα «EUROSCOLA» στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο του Στρασβούργου. Ασχολείται με το τρέξιμο, το Taekwondo και διάφορες εκδηλώσεις ιατρικού περιεχομένου.