Της Βαλέντιας Γιαννακοπούλου,
«Μέχρι να γίνει το ασυνείδητο συνειδητό,
θα κατευθύνει τη ζωή μας και θα το αποκαλούμε μοίρα…»
Ο Carl Jung γεννήθηκε στις 6 Ιουλίου του 1961, σ’ ένα μικρό χωριό της Ελβετίας. Ο ίδιος, προερχόμενος από μια βαθιά θρησκευόμενη οικογένεια, από μικρή ηλικία έθεσε στον εαυτό του ερωτήματα υψηλού φιλοσοφικού στοχασμού, όπως αυτό της ύπαρξης του Θεού, της ελευθερίας του ατόμου ή την περιφορά του σ΄ ένα προκατασκευασμένο μέλλον γι’ αυτόν. Ο Jung αποφάσισε να ασχοληθεί με την Ψυχιατρική, τη Φιλοσοφία και τη Μεταφυσική παράλληλα, με στόχο να απαντήσει στα εσωτερικά του αυτά ζητήματα. Μέντοράς του υπήρξε ο Φρόυντ, για τον οποίο έτρεφε μεγάλο σεβασμό, ωστόσο δεν κατάφερε να ακολουθήσει τη γραμμή του δασκάλου του. Ο ίδιος πίστευε πως ο άνθρωπος διαθέτει ξεχωριστές και ιδιαίτερες ικανότητες και χαρακτηριστικά, συγκριτικά με όλα τα υπόλοιπα βασίλεια και έτσι δεν μπόρεσε να καθησυχαστεί με την οπτική της φροϋδικής θεωρίας, πως όλες, δηλαδή, οι ψυχολογικές ανισορροπίες οφείλονται σε σεξουαλικές εμπειρίες που το άτομο έχει απωθήσει. Έτσι, ο Jung γίνεται εισηγητής μιας νέας ψυχολογίας, της Αναλυτικής Ψυχολογίας ή Ψυχολογίας του Βάθους.
Στη θεώρησή του, ο ανθρώπινος ψυχισμός αποτελείται από δύο αλληλοσυμπληρωματικά και αναπόσπαστα μέρη: το συνειδητό και το ασυνείδητο. Στο τελευταίο ήταν που ο Jung ανακάλυψε την ύπαρξη ενός νέου, ανεξιχνίαστου κόσμου, πολύ πιο πλούσιου και ενεργητικού απ’ ό,τι μπορούσε κανείς να φανταστεί, μια πανανθρώπινη ψυχή, το συλλογικό ασυνείδητο. Το συλλογικό ασυνείδητο περιγράφεται από τον Jung ως «η άγραφη ιστορία του ανθρώπινου γένους από αδιανόητους χρόνους». Ας φανταστούμε, λοιπόν, όλα τα γεγονότα που υπήρξαν από τη χαραυγή του ανθρώπινου γένους, καταγεγραμμένα σ΄ έναν παγκόσμιο νου, στον οποίο έχουμε όλοι μας πρόσβαση μέσω της ατομικής μας αυτής διάστασης, γεγονός που σημαίνει πως το εμπλουτίζει παράλληλα και ο καθένας μας, μέσα από τα προσωπικά του βιώματα, την ατομική του ιστορία. Με βάση αυτή τη λογική, μελέτησε και εισήγαγε τα σύμβολα στη θεωρία του, ως τη γλώσσα του ασυνειδήτου. Αν σκεφτούμε πως κάθε ανθρώπινο ον, ακόμα και άνθρωποι με ψυχολογικές διαταραχές, μπορούν να αποσυμβολίσουν -σε μια πανομοιότυπη βάση- πανανθρώπινα σύμβολα όπως εκείνο του γιν-γιανκ, της σπείρας, του κύκλου κ.α., τότε θα μπορούσαμε να διακρίνουμε μια λογική βάση στη γιουνγκιανή αυτή θεώρηση.
Με βάση λοιπόν τη θεωρία αυτή, ο Jung εισάγει στη θεωρία του τα αρχέτυπα. Τα αρχέτυπα τα εννόησε, ως ανεξάρτητες οντότητες που δομούν το συλλογικό ασυνείδητο. Με τον όρο αυτό περιέγραψε αρχέγονες εικόνες και παραστάσεις που εδρεύουν στο ασυνείδητο και εκφράζονται με συμβολικές εικόνες, πιο ξεκάθαρα μέσω των ονείρων μας, αλλά και ως απάντηση σε όλα εκείνα τα γεγονότα που θα ονομάζαμε ως μοίρα ή πεπρωμένο. Γεγονότα και καταστάσεις με τόση ισχυρή δύναμη και εξουσία πάνω μας, που εύκολα κανείς θα περιέγραφε ως καρμικά ή αναπόφευκτα.
Είναι όμως έτσι; Για τον Ελβετό ψυχίατρο η απάντηση είναι ξεκάθαρα αρνητική. Το κάθε άτομο είναι κύριος της ζωής του και των γεγονότων που την συνθέτουν μελλοντικά, χωρίς όμως να το ξέρει! Ο άνθρωπος δεν αντιλαμβάνεται την δυναμική του εαυτού του πάνω στη ζωή και την δημιουργία που τον περιβάλλει, γιατί ακριβώς δεν έχει συνειδητή πρόσβαση στον κόσμο του ασυνειδήτου του. Έτσι ζει αγνοώντας την επίδραση που έχει η εσωτερική αυτή διάσταση στη ζωή του, αποποιείται την ευθύνη και πιστεύει σε μια μοίρα, σε μια καθοδηγητική δύναμη που δουλεύει πριν από αυτόν, χωρίς να μπορεί να επέμβει. Η αλήθεια μέσα από τη ματιά του Jung, μάλλον είναι πως κάπως έτσι κάνουμε να συμβεί, όταν δεν μπορούμε ή αποφεύγουμε να αναγνωρίσουμε τις αρχετυπικές δομές που καθοδηγούν την συμπεριφορά και τις επιλογές μας.
Κάποια από τα βασικά αρχέτυπα που προβάλλει ο Jung είναι εκείνο του Εαυτού, της Σκιάς, της Περσόνας, του Άνιμους και της Άνιμα, που θα περιγράψουμε αναλυτικά στο δεύτερο μέρος του άρθρου.
Είναι τελειόφοιτη σπουδάστρια στο τμήμα Φιλοσοφικών και Κοινωνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Κρήτης. Δραστηριοποιείται σε πολιτιστικές, κοινωνικές και εθελοντικές ομάδες, ενώ επίσης παρακολουθεί συνέδρια και συμμετέχει σε ακαδημαϊκά σεμινάρια. Στον ελεύθερο της χρόνο απολαμβάνει την ανάγνωση εγχειριδίων περί τεχνών και φιλοσοφίας.
