Της Φωτεινής Μήσκου,
Όταν ήσουν μικρός και έσπασες το αγαπημένο βάζο της μαμάς, ζήτησες συγγνώμη. Φυσικά, η αγάπη της υπερίσχυσε και το ξέχασε την επόμενη στιγμή. Αργότερα, μεγαλώνοντας πλήγωσες, προσέβαλλες έναν άνθρωπο και ήθελες να σε συγχωρέσει. Ήταν δύσκολο, τελικά το προσπέρασε, ξεχνώντας το. Πρόσφατα, μια τηλεοπτική εκπομπή γελοιοποίησε και έθιξε με χυδαίο τρόπο ένα σοβαρό και λυπηρό περιστατικό που αφορούσε μια κοπέλα. Εκ των υστέρων, απολογήθηκε δημόσια λέγοντας ότι «έγινε άθελά τους, δεν ήταν πρόθεση τους, νόμιζαν πως επρόκειτο για πλάκα» και ζήτησαν «να λήξει το θέμα εδώ», εκφράζοντας τη συγγνώμη τους. Τα χθεσινά γέλια, οι πολλαπλές προσβολές, το γελοίο «πείραγμα» τους αντικαταστάθηκαν από φράσεις συγκινητικές, δακρύβρεχτες και λόγια συμπαράστασης και κατανόησης. Το θέμα ξεχάστηκε και οι ίδιοι συνέχισαν αμέριμνοι την «ενημερωτική και ψυχαγωγική εκπομπή τους». Όχι, δεν αρκεί αυτό. Γιατί να είναι αρκετό για να διαγράψει τις στιγμές απροκάλυπτης προσβολής και γελοιοποίησης;
Σίγουρα θα ήταν ουτοπικό να ισχυριστούμε ότι υπάρχουν άνθρωποι που δεν προβαίνουν σε ολισθήματα. Αλίμονο! Τα λάθη προορίζονται για κάθε άνθρωπο χωρίς εξαίρεση και διάκριση. Κάποια στιγμή όλοι παρεκκλίνουμε από τον δρόμο του κοινωνικά αναμενόμενου και επιτρεπτού, του ηθικά σωστού. Αυτό δεν είναι μεμπτό πάντα. Αντιμετωπίζοντας, όμως, τις δυσμενείς συνέπειες της κοινωνικής κατακραυγής, της αποδοκιμασίας και έντονης στηλίτευσης, καταλήγουμε στην εύκολη και γρήγορη λύση, τη συγγνώμη. Και μετά τι; Λήθη και συμφιλίωση; Συμφιλίωση με ποιον; Τον κοινωνικό περίγυρο; Τον εαυτό μας; Μεγάλο ζήτημα.
Θα μπορούσαμε να πούμε ότι σε κάποιες περιπτώσεις γίνεται δεκτή. Μήπως, τελικά, θα έπρεπε να σκεφτούμε περισσότερο και να δώσουμε έμφαση στην συμπεριφορά μας προ της συγγνώμης; Είναι αναγκαία η λογική κρίση, η στάθμιση διαφορετικών παραγόντων και η σκέψη των συνεπειών. Η έρευνα, η μάθηση, η απόκτηση γνώσεων και η κατάκτηση της αλήθειας πρέπει να προηγούνται της αντίδρασης, της πράξης και της έκφρασης. Δεν πρόκειται για απόρριψη του αυθορμητισμού αλλά για πρόληψη της προσβολής και της λανθασμένης εντύπωσης. Η ενσυναίσθηση, η ευγένεια, η ευαισθησία και η σοβαρότητα των καταστάσεων πρέπει να λαμβάνονται υπόψη πριν από κάθε ενέργεια.
Όμως, δεν είναι πάντα εύκολο και εφικτό αυτό. Αν εξετάσουμε τι συμβαίνει μετά συγγνώμης θα διαπιστώσουμε ότι δεν είναι σπάνια η επίδειξη αδιαφορίας, έπαρσης και ειρωνείας, ματαιώνοντας κάθε προσπάθεια λήθης, αποκατάστασης και εναρμόνισης. Ακόμα χειρότερα, η επανάληψη στο μέλλον προσβλητικών πράξεων ανατρέπει “αναδρομικά” τη συγγνώμη. Αν μάλιστα, εκφράζεται από συνήθεια, αντιμετωπίζεται ως υποχρέωση και καταναγκασμός σίγουρα δεν την ενστερνιζόμαστε.
Επομένως, δυσεύρετα είναι το νόημα και ο σκοπός της συγγνώμης. Αν δεν συνοδεύεται από ειλικρίνεια, αληθινή μεταμέλεια και πραγματικό σεβασμό καταλήγει τουλάχιστον υποκριτική. Εξάλλου, η φαινομενική αναγνώριση της αλλά η ουδέποτε πραγματική αποδοχή της, νιώθω, ότι δημιουργούν έναν φαύλο κύκλο υποκρισίας. Έναν κύκλο μνησικακίας, με χροιά εκδικητική και ετοιμότητα σε κάθε επόμενο παράπτωμα για επίθεση. Ο Κορνέιγ, γάλλος συγγραφέας, εύστοχα υποστήριξε ότι «αυτός που συγχωρεί εύκολα, προκαλεί περισσότερες προσβολές». Δεν απορρίπτω την έκφραση συγγνώμης αλλά θα προτιμούσα να την πω και να τη δεχτώ μόνο όταν έχει αληθινό νόημα. Την επόμενη φορά, λοιπόν, πριν ζητήσεις συγγνώμη σκέψου το λίγο περισσότερο. Και τη μεθεπόμενη, εστίασε πρώτα στις πράξεις σου και στον τρόπο που αντιμετωπίζεις ανθρώπους και καταστάσεις!
Γεννήθηκε το 2000 και είναι φοιτήτρια της Νομικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Είναι μέλος της European Law Students' Association (ELSA). Γνωρίζει αγγλικά, γαλλικά και ιταλικά. Στον ελεύθερό της χρόνο ασχολείται με την ανάγνωση βιβλίων, τον κινηματογράφο και το θέατρο. Παρακολουθεί συνέδρια και ημερίδες με νομικό κυρίως περιεχόμενο και αρθρογραφεί στην κατηγορία των νομικών και κοινωνικών θεμάτων.
