Της Ελευθερίας Τάνκα,
Ακόμα και αν έχουν περάσει 45 χρόνια από την τουρκική εισβολή του 1974 στην Κύπρο, το κομμάτι αυτό της ιστορίας παραμένει «σκοτεινό» τόσο για την ίδια τη Μεγαλόνησο, όσο και για την Ελλάδα.
Η εισβολή των Τούρκων, που είχε ως αποτέλεσμα να καταληφθεί το βόρειο τμήμα της Κύπρου, ξεκίνησε την 20η Ιουλίου το 1974, με την κωδική ονομασία «Αττίλας». Ποια γεγονότα οδήγησαν, όμως, σε αυτήν την εξέλιξη;
Πέντε μέρες νωρίτερα, στις 15 Ιουλίου του 1974, στην Ελλάδα ο «αόρατος δικτάτορας», όπως ονομάζεται, Δημήτριος Ιωαννίδης, κατέλαβε πραξικοπηματικά την κυβέρνηση της Κύπρου, στην προσπάθειά του να δολοφονήσει τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο, ανατρέποντας κατά τέτοιον τρόπο, τον πρώτο πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας. Ο Ιωαννίδης διαδραμάτισε, επίσης, πρωταγωνιστικό ρόλο στο πραξικόπημα της 21ης Απριλίου του 1967 διατελώντας κατά τη διάρκεια της εξάχρονης δικτατορίας του Παπαδόπουλου διοικητής της ΕΑΤ-ΕΣΑ και ρίχνοντας τον δικτάτορα στις 25 Νοεμβρίου 1973.
Υπό τον Ιωαννίδη, λοιπόν, πραγματοποιείται ελληνική εισβολή στην Κύπρο, πράγμα που θορύβησε τόσο τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ, όσο και τη Μεγάλη Βρετανία. Μετά την ελληνική εισβολή, οι αναδιαμορφωμένοι στόχοι της αμερικανικής υψηλής στρατηγικής συνίστανται στο να παρεμποδιστεί ένας ελληνοτουρκικός πόλεμος και στο να ληφθούν τα απαραίτητα μέτρα, έτσι ώστε να μη διεθνοποιηθεί το ζήτημα. Στη Μεγαλόνησο η διαμορφωθείσα κατάσταση είχε ως εξής: από τη μία πλευρά έχουμε τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο, που θεωρείται ο μόνος νόμιμος αρχηγός του νησιού και από την άλλη το νέο πολιτικό καθεστώς, το οποίο στερείτο διεθνούς νομιμοποίησης από ένα μεγάλο τμήμα της διεθνούς κοινότητας, όπως και από την Τουρκία και τις ΗΠΑ. Βασική προτεραιότητα για τις τελευταίες ήταν να διασφαλιστεί η εσωτερική συνοχή του ΝΑΤΟ στη Νοτιοανατολική Μεσόγειο.
Μετά από όλες αυτές τις εξελίξεις, αυτό που όλοι ανέμεναν ήταν η απάντηση της Τουρκίας. Συνοπτικά, τα στρατηγικά σενάρια που η τουρκική πλευρά ήταν πιθανό να ακολουθήσει ήταν δύο. Είτε, θα επενέβαινε στρατιωτικά, σε περίπτωση που διακυβεύονταν τα συμφέροντα των Τουρκοκυπρίων, είτε θα δεχόταν τη διαμορφωθείσα κατάσταση, αφού πρώτα είχε ικανοποιήσει τους στόχους της. Το πραξικόπημα για την ανατροπή του Μακαρίου ερμηνεύθηκε ως μία προσπάθεια κεκαλυμμένης ένωσης της Μεγαλονήσου με την Ελλάδα. Αυτό, σε συνδυασμό με την άρνηση της ελληνικής κυβέρνησης να εξυπηρετήσει τις τουρκικές αξιώσεις και τη στρατηγική αδυναμία που επέδειξε ο αμερικανικός παράγοντας, οδήγησαν στην εισβολή της Τουρκίας στις 20 Ιουλίου που αποτέλεσμα είχε την κατοχή του βορείου τμήματος της χώρας. Η Τουρκία υποστήριζε πως η επιχείρηση αποτελούσε ειρηνευτική επέμβαση νομιμοποιημένη από το άρθρο 4 της Συνθήκης Εγγυήσεων (συμφωνίες Ζυρίχης-Λονδίνου). Τόσο τα Ηνωμένα Έθνη όσο και το Συμβούλιο της Ευρώπης την αναφέρουν ως εισβολή.
Στις 23 Ιουλίου, κηρύχθηκε εκεχειρία και κατέρρευσαν τόσο η Χούντα των Αθηνών όσο και η πραξικοπηματική κυβέρνηση της Κύπρου. Ακολούθησαν δύο γύροι διαβουλεύσεων στη Γενεύη μεταξύ των εμπλεκόμενων μερών, στις οποίες η Τουρκία ζητούσε ομοσπονδιακή λύση, ανταλλαγή του πληθυσμού και μεγάλο μέρος των εδαφών της Κύπρου να περάσει υπό τον έλεγχο των Τουρκοκυπρίων.
Στις 14 Αυγούστου, οι συνομιλίες της Γενεύης κατέρρευσαν και έτσι η Τουρκία αποφάσισε να ξεκινήσει και μία δεύτερη επιχείρηση, που έφερε το όνομα «Αττίλας ΙΙ». Στη διάρκεια αυτής της επιχείρησης, κατέλαβε το 38% του νησιού και εκτόπισε 120 χιλιάδες Κύπριους, ενώ στο σύνολο σκοτώθηκαν περίπου 3 χιλιάδες Ελληνοκύπριοι.
Γύρω στις 150.000 άνθρωποι αναγκάστηκαν να ακολουθήσουν το δρόμο της προσφυγιάς. Ένα χρόνο αργότερα, 60.000 περίπου Τουρκοκύπριοι μετακινήθηκαν από τις ελεύθερες νότιες περιοχές, στις ελεγχόμενες από τις τουρκικές δυνάμεις βόρειες περιοχές. Το 1983, ανακηρύχθηκε το ψευδοκράτος με όνομα «Τούρκικη Δημοκρατία Βόρειας Κύπρου», που αναγνωρίζεται μόνο από την Τουρκία. Η διεθνής κοινότητα θεωρεί τα εδάφη της ΤΔΒΚ ως κατεχόμενα από τις τουρκικές δυνάμεις. Η κατοχή εξακολουθεί να θεωρείται παράνομη, ενώ οι συνομιλίες για τη λύση του Κυπριακού ζητήματος συνεχίζονται έως τις μέρες μας.
Βιβλιογραφία
- Διονύσιος Τσιριγώτης, ‘’Νεότερη και Σύγχρονη Ελληνική Ιστορία, Διεθνείς Σχέσεις & Διπλωματία’’, κεφάλαιο 18 σελ. 539-581.
- ‘’Η Τουρκική Εισβολή στην Κύπρο’’, διαθέσιμο στο εξής link: https://www.gr/articles/649
Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1999. Είναι προπτυχιακή φοιτήτρια Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς. Γνωρίζει Αγγλικά, Αλβανικά, Ιταλικά και Γαλλικά. Παρακολουθεί σεμινάρια στρατηγικής και διεθνών σχέσεων. Ενδιαφέρεται για τα διεθνή ζητήματα, την ιστορία και τη διπλωματία. Αγαπά τις ξένες γλώσσες και τα ταξίδια. Προσπαθεί να δραστηριοποιείται όσο το δυνατόν περισσότερο σε διάφορους τομείς.
