Της Φωτεινής Μήσκου,
Στο άκουσμα της φράσης «παιδική ηλικία» τα πρώτα πράγματα που σκεφτόμαστε είναι η ανεμελιά, το παιχνίδι, τα σχολικά χρόνια. Κι όμως, για κάποια παιδιά δεν είναι αυτός ο κανόνας. Ούτε η καθημερινότητα. Για εκατομμύρια παιδιά στον κόσμο, αυτή τη χρονιά δε χτύπησε το κουδούνι του σχολείου, απλούστατα γιατί δεν πηγαίνουν σχολείο επειδή εργάζονται, σύμφωνα με εκτιμήσεις της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας.
Στις υποανάπτυκτες χώρες, περίπου 1 στα 4 παιδιά ασκούν εργασία, ο μεγαλύτερος αριθμός των οποίων (29%) ζει στην υποσαχάρια Αφρική. Το 2017, σε τέσσερα αφρικανικά έθνη (Μάλι, Μπενίν, Τσαντ και Γουινέα Μπισσάου) πάνω από το 50% των παιδιών ηλικίας 5-14 ετών άσκησαν κάποια μορφή εργασίας. Η συντριπτική πλειοψηφία βρίσκεται στις αγροτικές περιοχές και στις υποανάπτυκτες χώρες. «Το Χαμόγελο του Παιδιού» αναφέρει ότι «θύματα» παιδικής εργασίας παραμένουν μέχρι σήμερα 152 εκατομμύρια παιδιά. Πρόκειται κυρίως για παιδιά οικονομικώς ασθενέστερων οικογενειών, αναλφάβητων και σε μεγάλο ποσοστό προσφύγων. Η φτώχεια, η ανέχεια, η οικονομική συνεισφορά τους στον ελλιπή οικογενειακό προϋπολογισμό, αποτελούν τους βασικότερους παράγοντες που ωθούν τα παιδιά στην εργασία και κατ’ επέκταση στην εκμετάλλευσή τους.
Χάνουν, λοιπόν, νωρίς το παιδικό τους χαμόγελο και αναγκάζονται από την τρυφερή τους ηλικία να ενταχθούν στον σκληρό κόσμο της εργασίας. Δουλεύουν ως οικιακοί βοηθοί, σε βιοτεχνίες κατασκευής χαλιών, αθλητικών ειδών και ενδυμάτων, συχνά με κάποια μορφή δουλείας. Το φαινόμενο δεν είναι κάτι μακρινό και άγνωστο στη χώρα μας. Ανήλικοι από το Πακιστάν, το Μπαγκλαντές και όχι μόνο δουλεύουν από 6 μέχρι 12 ώρες τη μέρα στα χωράφια, στις οικοδομές, σε πλυντήρια αυτοκινήτων, ζητιανεύουν στα φανάρια ή περιπλανώνται στους δρόμους πωλώντας μικροαντικείμενα.
Τεράστιο και ανησυχητικό πρόβλημα αποτελεί η απασχόληση των παιδιών σε πολυεθνικές εταιρείες. Η NIKE, η APPLE, τα ZARA και η NESTLE είναι μερικά παραδείγματα. Η Διεθνής Ένωση Εργασίας αποκάλυψε τη χρήση παιδικής εργασίας στα αγροκτήματα παραγωγής κακάο στην Ακτή Ελεφαντοστού, τα οποία συνεργάζονται με τη NESTLE, έναν από τους μεγαλύτερους ομίλους τροφίμων στον κόσμο. Κατήγγειλε επίσης, την παιδική κακοποίηση στα αγροκτήματα αυτά. Αρκετά παιδιά κρατούνται παρά την θέλησή τους και τα εξαναγκάζουν να εργαστούν. Υπάρχουν περιστατικά κακοποίησης, όπου τα ξυλοκοπούν όταν δεν δουλεύουν αρκετά σκληρά ή τα εκμεταλλεύονται σεξουαλικά. Κακοποιήσεις που έρχονται να προστεθούν στις ήδη σκληρές και επικίνδυνες συνθήκες εργασίας.
Ορισμένοι γονείς εμπιστεύονται τα παιδιά τους σε μεσίτες και τα ανταλλάσσουν με χρήματα. Αναπτύσσεται έτσι ένα δουλεμπόριο παιδιών με σκοπό την καταναγκαστική εργασία. Εκτιμάται ότι η εμπορία παιδιών είναι μια «επιχείρηση» με ετήσιο τζίρο ένα δισεκατομμύριο δολάρια και ότι τα θύματα φτάνουν το 1,2 εκατομμύρια παιδιά το χρόνο. Πρόκειται για ένα πραγματικά οικουμενικό πρόβλημα που συνδέει όλες τις χώρες και περιοχές του κόσμου, δημιουργώντας ένα σύνθετο πλέγμα παράνομων μετακινήσεων ανθρώπινων υπάρξεων.
Αυτό θυμίζει την περίπτωση του Ικμπάλ Μασίχ, ένα παιδί από το Πακιστάν που έγινε σύμβολο της κατάχρησης της παιδικής εργασίας στον αναπτυσσόμενο κόσμο. Όταν ήταν τεσσάρων ετών, οι γονείς του τον έδωσαν σε ένα έμπορο χαλιών για να δανειστούν 600 ρούπιες (δώδεκα ευρώ). Για έξι χρόνια δούλευε 12 ώρες την ημέρα, ενώ όπως και άλλα παιδιά ήταν αλυσοδεμένος για να μην δραπετεύσει. Σε ηλικία 10 ετών, δραπέτευσε και πήγε στην αστυνομία, η οποία δωροδοκήθηκε και αναγκάστηκε να δουλεύει πάλι σκλάβος στην ταπητουργία. Όμως, λίγους μήνες μετά, κατέφυγε στο Απελευθερωτικό Μέτωπο του Πακιστάν για την Εκμετάλλευση της Παιδικής Εργασίας. Ο Ικμπάλ υποστήριξε τα δικαιώματα των παιδιών σε όλο το κόσμο. Χιλιάδες παιδιά ελευθερώθηκαν από τον δεσμό της δουλειάς χάρη σε αυτόν. Δολοφονήθηκε στις 16 Απριλίου 1995, ανήμερα του Πάσχα, μετά από ένα ταξίδι στην Αμερική, σε ηλικία 12 ετών, πιθανόν από τη «μαφία των χαλιών», η οποία είχε οικονομικές απώλειες.
Το μέλλον για τα εργαζόμενα παιδιά διαγράφεται ζοφερό, καθώς δεν τους δίνεται η δυνατότητα να αναπτύξουν την προσωπικότητά τους, τις ικανότητές τους, να διευρύνουν τις γνώσεις και τις δεξιότητές τους αλλά και την κοινωνική τους θέση μέσα από το σχολείο. Βασικά δικαιώματά τους, όπως το δικαίωμα στη μόρφωση και το παιχνίδι, είναι άγνωστα. Κάποια τραυματίζονται σοβαρά ή πεθαίνουν πριν καν την εφηβεία. Και ας μην ξεχνάμε τα ψυχολογικά τραύματα και την καθυστέρηση στην πνευματική και σωματική ανάπτυξη τους. Λυπηρό είναι βέβαια, το γεγονός πως τις περισσότερες φορές μπλέκουν με συμμορίες, καταφεύγουν στην κλοπή, πέφτουν θύματα σεξουαλικής βίας και εμπορίου οργάνων. Καλλιεργείται μια εχθρικότητα η οποία αργότερα τους οδηγεί στη βία και συνεπώς δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος.
Θεμελιώδες βήμα για την προάσπιση των δικαιωμάτων τους αποτελεί η Διεθνής Σύμβαση των Δικαιωμάτων του Παιδιού που ψήφισε ομόφωνα η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ στις 20 Νοεμβρίου 1989. Τέθηκε σε ισχύ στις 2 Σεπτεμβρίου του 1990 και αποτελεί ένα βασικό κείμενο για την αντιμετώπιση των προβλημάτων της παιδικής ηλικίας με παγκόσμια, θεωρητικά τουλάχιστον, εμβέλεια. Δυστυχώς, δεν ισχύει το ίδιο και για την εφαρμογή της.
Γεννήθηκε το 2000 και είναι φοιτήτρια της Νομικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Είναι μέλος της European Law Students' Association (ELSA). Γνωρίζει αγγλικά, γαλλικά και ιταλικά. Στον ελεύθερό της χρόνο ασχολείται με την ανάγνωση βιβλίων, τον κινηματογράφο και το θέατρο. Παρακολουθεί συνέδρια και ημερίδες με νομικό κυρίως περιεχόμενο και αρθρογραφεί στην κατηγορία των νομικών και κοινωνικών θεμάτων.
