Του Άγγελου Μεταλλίδη,
Ο Νίκος Ζαχαριάδης γεννήθηκε στην Ανδριανούπολη, το 1903. Τη σχολική του εκπαίδευση την ξεκίνησε στα Σκόπια, ενώ στη συνέχεια αποφοίτησε από το γυμνάσιο της Ανδριανούπολης. Από την εφηβική του ηλικία, η ζωή του δεν ήταν καθόλου εύκολη, καθώς αναγκάστηκε να δουλέψει για αρκετά χρόνια ως λιμενεργάτης και στη συνέχεια, ως πλήρωμα σε ρυμουλκά. Η εργασία από μια τόσο μικρή ηλικία έπαιξε καθοριστικό ρολό στη δημιουργία των πολίτικων του πεποιθήσεων. Έτσι, λοιπόν, σιγά-σιγά άρχισε να πολιτικοποιείται και να έρχεται σε επαφή με τους συνδικαλιστικούς κύκλους της «Πανεργατικής». Από το σημείο αυτό αρχίζει μια ραγδαία πολιτική και συνδικαλιστική ενσωμάτωση σε διάφορες κομμουνιστικές οργανώσεις και κόμματα. Το 1921, έγινε μέλος της Ομοσπονδίας Κομμουνιστικών Νεολαιών της Σοβιετικής Ένωσης, ενώ ένα χρόνο μετά, το 1922, έγινε μέλος και του Κόμματος των Μπολσεβίκων. Το 1923, ευρισκόμενος και πάλι στη Ρωσία, σπούδασε στο νεοϊδρυθέν τότε «KUTV», το Κομμουνιστικό Πανεπιστήμιο Εργαζομένων της Ανατολής.
Η ζωή του, στη συνέχεια, υπήρξε εξίσου έντονη. Κατά τη διάρκεια των διωγμών του 1924, ήρθε στην Ελλάδα μυστικά από τη Σοβιετική Ένωση, οπού διέμενε. Πολύ γρήγορα ανέλαβε τη θέση του γραμματέα στην Ομοσπονδία Κομμουνιστικών Νεολαιών Ελλάδας. Θα ακολουθήσει η δικτατορία του Πάγκαλου, στη διάρκεια της οποίας θα μένει μόνιμα στη Θεσσαλονίκη. Μέσα σε πέντε χρόνια, θα συλληφθεί ισάριθμες φορές, αλλά σε όλες τις περιπτώσεις θα καταφέρει να αποδράσει. Τον Μάιο του 1926, με εντολή της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ, ανέλαβε γραμματέας της κομματικής οργάνωσης του Πειραιά και τον επόμενο χρόνο, στην κομματική οργάνωση Βόλου. Το 1929, όταν πρωθυπουργός της Ελλάδος ήταν ο Ελευθέριος Βενιζέλος, το ΚΚΕ θα τεθεί εκτός νόμου και θα είναι ο νούμερο ένα κομμουνιστής καταζητούμενος στην Ελλάδα. Θα σταλεί από το ΚΚΕ στη Μόσχα για να ολοκληρώσει στις σπουδές του στην ανώτατη κομμουνιστική σχολή, η οποία και έφερε το όνομα του Λένιν (Διεθνές Πανεπιστήμιο Λένιν). Από τη Ρωσία θα γυρίσει το 1932 και πλέον θα αναλάβει την καθοδήγηση του ΚΚΕ, αρχικά μαζί με τους Γιάννη Μιχαηλίδη και Γιώργο Κωνσταντινίδη, και από το 1934 αποκλειστικά μόνος του. Η μεγάλη εμπιστοσύνη που θα δείξουν οι σοβιετικοί στο πρόσωπο του Ζαχαριάδη, θα του δώσει μια όλο και αυξανομένη δυναμική. Επίσης, ξεκίνησε και μια προσπάθεια προσωπολατρίας του Ζαχαριάδη, απαρχή της οποίας θεωρείται το άρθρο που έγραψε στον Ριζοσπάστη, στις 5 Γενάρη του 1933, το μέλος του Πολιτικού Γραφείου του ΚΚΕ Στέλιος Σκλάβαινας, και ήταν μια αφιέρωση προς τον Ζαχαριάδη, με τίτλο «Αυτός μας οδηγεί». Παρ’ όλα αυτά, όμως, και τη μεγάλη λατρεία προς το πρόσωπό του, ο ίδιος δε θα καταφέρει να εκλεγεί βουλευτής στις εκλογές του 1936. Μια πιθανή αιτία για το γεγονός αυτό ίσως να είναι ότι ο Ζαχαριάδης, εκείνη τη χρονική στιγμή, βρισκόταν σχεδόν σε ένα καθεστώς ημιπαρανομίας, και έτσι δεν μπόρεσε να γίνει γνωστός στο ευρύ κοινό.
Υπό την ηγεσία του, το ΚΚΕ λειτούργησε καλύτερα σε σχέση με την εποχή πριν από το 1931, αν και οι διαγραφές στελεχών που διαφωνούσαν με τις απόψεις του Ζαχαριάδη ήταν αρκετές, ήταν εμφανώς λιγότερο ακραίες από αυτές που είχαν γίνει το διάστημα 1927-1931. Στις 16 Σεπτεμβρίου του 1936, ενάμιση μήνα μετά την έναρξη της δικτατορίας του Μεταξά, συνελήφθη ξανά στην Αθήνα. Προσήχθη σε δίκη για παράβαση του Ιδιώνυμου νόμου «Περί προστασίας του κοινωνικού καθεστώτος» και καταδικάστηκε σε φυλάκιση 4.5 ετών και εκτόπιση 2 ετών. Λίγες μέρες αργότερα, μεταφέρθηκε στη φυλακές της Κέρκυρας, ενώ ακολούθησε ακόμα μια δίκη για δολοφονία. Μέσα από τη φυλακή, προσπάθησε να συνεχίσει να καθοδηγεί το κόμμα, πράγμα, όμως, που όπως φάνηκε ήταν αδύνατον, και για αυτό τον λόγο ορίστηκε μια αντιπροσωπεία από 3 μέλη για να τον αντικαταστήσει. Τη γραμματεία αποτελούσαν οι Σκλάβαινας-Νεφελούδης-Παρτσαλίδης. Και αυτοί, όμως, συνελήφθησαν λίγο καιρό αργότερα. Ακολούθησαν πολλές προσπάθειες ώστε να απελευθερωθεί, χωρίς όμως κάποιο ουσιαστικό αποτέλεσμα. Στις 31 Οκτωβρίου 1940, 3 μέρες μετά την εισβολή των Ιταλών στην Ελλάδα, δημοσίευσε επιστολή προς τον ελληνικό λαό. Σε αυτή την επιστολή έγραψε: «Ο Λαός της Ελλάδας διεξάγει σήμερα έναν πόλεμο απελευθερωτικό ενάντια στο Φασισμό του Μουσολίνι […] Στον πόλεμο αυτό, που τον διευθύνει η κυβέρνηση Μεταξά, όλοι μας πρέπει να δώσουμε όλες μας τις δυνάμεις, δίχως επιφύλαξη. […] Όλοι στον αγώνα, ο καθένας στη θέση του και η νίκη θάναι νίκη της Ελλάδας και του λαού της.» Θα γράψει άλλες δύο επιστολές, τις οποίες, όμως, το καθεστώς του Μεταξά δε θα δημοσιεύσει ποτέ. Ακόμα, όμως, και η πρώτη του επιστολή θα καταγγελθεί ως πλαστή και προϊόν της Ασφάλειας, γιατί απέκλινε από τη γραμμή της Κομμουνιστικής Διεθνούς, απευθυνόταν στον Μανιαδάκη και όχι στον ελληνικό λαό και υπέγραφε ως Γραμματέας της ΚΕ (θέση που κατείχε ο Νεφελούδης) και όχι ως Γενικός Γραμματέας του ΚΚΕ, που ήταν ο έγκυρος τίτλος του. Τον Ιανουάριο του 1941, η Κομμουνιστική Διεθνής θα στείλει επιστολή προς το ΚΚΕ, στην οποία θα κατακρίνει τη στάση που κράτησε ο Ζαχαριάδης απέναντι στην κυβέρνηση Μεταξά. Η επιστολή αναφέρει: «Είναι, ωστόσο εσφαλμένο και επιζήμιο να αποκαλείται ο παρόν από την πλευρά της Ελλάδας, πόλεμος εθνικοαπελευθερωτικός, πόλεμος της κυβέρνησης Μεταξά εναντίον του φασισμού του Μουσολίνι, όπως έγινε στην επιστολή του σ. Ζαχαριάδη προς τον υφυπουργό Δημοσίας Τάξεως. […] Τούτο θα παρασύρει τον ελληνικό λαό να στηρίξει στον παρόντα πόλεμο την κυβέρνηση Μεταξά, αντί να την καταπολεμά για την εγκληματική εσωτερική πολιτική της.»
Με την είσοδο των Γερμανών στην Ελλάδα, ο Ζαχαριάδης θα παραδοθεί στα χέρια της Γκεστάπο και θα μεταφερθεί πρώτα στο Τατόι, έπειτα στη Θεσσαλονίκη, στο Βελιγράδι και τέλος, στις φυλακές της Βιέννης. Μισό χρόνο αργότερα, θα μεταφερθεί από τους Γερμανούς στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Νταχάου, όπου και θα παραμείνει για τρία ολόκληρα χρόνια, έως και τη λήξη του πολέμου. Θα απελευθερωθεί το Μάιο του 1945, όταν στο στρατόπεδο θα φτάσουν οι Αμερικάνοι. Στις 29 Μάιου 1945, θα φτάσει στην Ελλάδα.
Βιβλιογραφία
- Πέτρος Ανταίος, «Νίκος Ζαχαριάδης: Θύτης και Θύμα», Εκδόσεις Φυτράκη – Αθήνα 1991
- Ιστορία Εικονογραφημένη, αφιέρωμα «Αποκαθήλωση του Νίκου Ζαχαριάδη», Σεπτέμβριος 2019, Μαρία Σταμπατακάκη
- Ιστορία Εικονογραφημένη «Η πολιτική βιογραφία του Νίκου Ζαχαριάδη», Νοέμβριος 2013, Ανδρέας Στεργίου
