Της Ελένης Σιαπικούδη,
Πριν λίγες μέρες έγινε γνωστός ο κυβερνητικός σχεδιασμός για το προσφυγικό/μεταναστευτικό ζήτημα, ένα ζήτημα με ποικίλες εκφάνσεις, δυσκολίες και τρόπους αντιμετώπισης. Όπως παρουσιάστηκε από τον κυβερνητικό εκπρόσωπο Στέλιο Πέτσα και τον υφυπουργό Εθνικής Άμυνας Αλκιβιάδη Στεφανή, το σχέδιο προβλέπει δυο φάσεις υλοποίησης. Η πρώτη στοχεύει στη βραχυπρόθεσμη επίλυση των προβλημάτων και η δεύτερη αφορά συνολικά την ευρεία αντιμετώπιση του ζητήματος. Κατά την πρώτη φάση, δίνεται έμφαση στον έλεγχο και την ασφάλεια περιοχών που επηρεάζονται άμεσα από την κρίση, ενώ μεσοπρόθεσμα υλοποιείται αριθμός δράσεων με στόχο τον μη επηρεασμό των τοπικών κοινωνιών, αλλά και τη δημιουργία προϋποθέσεων αντιμετώπισης παρόμοιων μελλοντικών κρίσεων. Ο σχεδιασμός αυτός έχει ως κύριο στόχο την αποσυμφόρηση των νησιών, με τη μεταφορά 20.000 μεταναστών από τα νησιά στην ενδοχώρα.
Στη συνέχεια, όσον αφορά τη δεύτερη φάση, η κυβέρνηση παρουσίασε μια σειρά από δράσεις που αφορούν τα ασυνόδευτα παιδιά, την δραστηριοποίηση των ΜΚΟ, το άσυλο και τις επιστροφές προσφύγων, καθώς και την κατασκευή και επέκταση κλειστών δομών στα νησιά. Αναλυτικότερα, στόχος είναι σε βάθος χρόνου να υπάρξει ένα πιο συγκροτημένο και λειτουργικό σχέδιο δράσης που θα αποσυμφορήσει την κατάσταση. Όπως ανακοίνωσε ο Αλκιβιάδης Στεφανής, ο κυβερνητικός σχεδιασμός για το προσφυγικό κινείται σε τέσσερις βασικούς άξονες: τη φύλαξη των συνόρων με τη διαδικασία δημιουργίας ενός ενιαίου φορέα επιτήρησης συνόρων, την επιτάχυνση των διαδικασιών χορήγησης ασύλου, τη δημιουργία κλειστών προαναχωρησιακών κέντρων σε νησιά και τέλος τις άμεσες επιστροφές.
Παράλληλα, όμως, τα ξένα Μέσα Ενημέρωσης δίνουν ιδιαίτερη έμφαση στα γεγονότα που εκτυλίσσονται στη χώρα μας σχετικά με το προσφυγικό. Συγκεκριμένα, αναφέρονται στη μη χρησιμοποίηση των ευρωπαϊκών πόρων, στους αναποτελεσματικούς θεσμούς της χώρας και τη μη λήψη μέτρων για την αντιμετώπιση της κατάστασης. Παράλληλα, οι φωτογραφίες από τη Μόρια σε άρθρο της Guardian και στις άθλιες συνθήκες διαβίωσης των μεταναστών, τονίζουν για ακόμη μια φορά ότι τα βλέμματα παραμένουν στραμμένα στην Ελλάδα.
Υπό αυτές τις συνθήκες, πραγματοποιώντας την κεντρική του ομιλία στο Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα, ο Κυριάκος Μητσοτάκης, υπογράμμισε πως «οι χώρες πρώτης υποδοχής δεν θα έπρεπε να επωμίζονται μόνες τους το βάρος των μεταναστευτικών πιέσεων. Η συμφωνία μεταξύ ΕΕ και Τουρκίας πρέπει να γίνει σεβαστή». Επιπλέον, τόνισε ότι η στάση της Τουρκίας παραμένει απαράδεκτη, καθώς η συνεχόμενη ροή προσφύγων δείχνει ότι δεν εκπληρώνει το δικό της κομμάτι στη συμφωνία και χρησιμοποιεί αυτό το σημαντικό ζήτημα ως μέσο πολιτικής πίεσης. Ειδικότερα, ο πρωθυπουργός ανέφερε: «Εμείς, ως Έλληνες, έχουμε επιτελέσει και με το παραπάνω το καθήκον που μας αναλογεί. Έχουμε ήδη αλλάξει, ως νέα κυβέρνηση, τη νομοθεσία για το άσυλο ώστε να εξετάζουμε αιτήσεις πιο αποτελεσματικά. Δημιουργούμε καινούργια προαναχωρησιακά κέντρα στα νησιά μας. Αντιμετωπίζουμε το φλέγον ζήτημα των ασυνόδευτων ανηλίκων. Και φυσικά, παρά τις εντελώς αβάσιμες κατηγορίες, εξακολουθούμε να διασώζουμε εκατοντάδες ανθρώπους στη θάλασσα κάθε μήνα».
Με τη σειρά του το τουρκικό ΥΠΕΞ απάντησε στις δηλώσεις του Έλληνα πρωθυπουργού, κατηγορώντας τον για διαστρέβλωση της πραγματικότητας. Υποστήριξε ότι χάρη στα μέτρα που έχει λάβει η τουρκική κυβέρνηση οι ροές προσφύγων και μεταναστών έχουν μειωθεί σημαντικά, ενώ άσκησε κριτική για τις συνθήκες διαβίωσης των προσφύγων στην Ελλάδα και ζήτησε να σταματήσει η επαναπροώθησή τους πίσω στην Τουρκία. Χαρακτηριστική είναι η δήλωση του εκπροσώπου του τουρκικού ΥΠΕΞ Χαμί Ακσόι, ο οποίος ανέφερε: «Δεν είναι ανθρώπινο για τις χώρες που βρίσκονται σε μεταναστευτικές διαδρομές όπως και η Ελλάδα να εφαρμόζουν ”μηδενική μεταναστευτική πολιτική” και να αγνοούν τα δικαιώματα αυτών των ανθρώπων».
Κοινό τόπο αποτελεί το γεγονός ότι διεθνή προβλήματα τέτοιου βεληνεκούς αποτελούν έρεισμα και πεδίο για κομματικές, διακρατικές ακόμη και διεθνείς διαμάχες, για την επίρριψη ευθυνών και την αναζήτηση των υπαίτιων. Τα τελευταία χρόνια το προσφυγικό ζήτημα απασχολεί τη ευρωπαϊκή πολιτική σκηνή με ποικίλους τρόπους και κατ’ επέκταση την Τουρκία, ως κομβικό σημείο για τους πρόσφυγες ώστε να φτάσουν στην Ευρώπη. Δεν είναι λίγες οι φορές που έχουν προκληθεί τριβές ανάμεσα σε Ελλάδα και Τουρκία, αλλά και ανάμεσα σε Τουρκία και ΕΕ.
Πέρα, όμως, από τους κυβερνητικούς σχεδιασμούς, ποια είναι η πραγματική κατάσταση που επικρατεί καθημερινά στην χώρα; Η απάντηση στο ερώτημα αυτό δεν είναι τόσο δύσκολη αν κοιτάξει κανείς πού, πώς και υπό ποιες συνθήκες ζουν οι πρόσφυγες. Έτσι, ενώ στην Ελλάδα η κατάσταση φαίνεται πλέον εκτός ελέγχου, με προσπάθειες εξεύρεσης λύσεων και πολίτες εξαγριωμένους να προβαίνουν σε διάφορες πράξεις για να εκφράσουν τη δυσαρέσκειά τους, το θέμα παραμένει ένα διεθνές ζήτημα με τεράστιες προεκτάσεις για την παγκόσμια κοινότητα και επιπτώσεις τόσο στη Δύση όσο και στην Ανατολή.
Εν κατακλείδι, βασικές αρχές ανθρωπίνων δικαιωμάτων τείνουν να παραβλέπονται καθημερινά για την ικανοποίηση ιδιοτελών ή ακόμη και εθνικών συμφερόντων. Για τον λόγο αυτό, δεν αρκεί ένας κυβερνητικός σχεδιασμός για τη βελτίωση της κατάστασης, αλλά ένα συλλογικό και συνολικό σχέδιο δράσης τόσο με τη βοήθεια της ΕΕ όσο και της Τουρκίας, μέσω της οποίας καταφτάνουν οι πρόσφυγες και μετανάστες στην ηπειρωτική Ευρώπη.
Γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1996. Είναι απόφοιτη του τμήματος Βαλκανικών, Σλαβικών και Ανατολικών Σπουδών και μεταπτυχιακή φοιτήτρια στο αγγλόφωνο πρόγραμμα Politics and Economics of Contemporary Eastern and Southeastern Europe του Πανεπιστημίου Μακεδονίας. Έχει συμμετάσχει σε επιστημονικά συνέδρια πολιτικής, ιστορίας και διεθνών σχέσεων.
