Της Πένυς Πανούση,
Η κοινωνία μας σήμερα, δε διαφέρει και πολύ από ένα καλοστημένο σκηνικό, στο οποίο δίνεται ηθελημένα η εντύπωση πως όλοι οι κρατικοί μηχανισμοί λειτουργούν ρολόι και πως οι ανάγκες των κοινωνικών ομάδων, ευπαθών και μη, λαμβάνονται υπόψη, και δίνεται παράλληλα η κατάλληλη στήριξη και αρωγή απ’ την εκάστοτε πολιτεία προς εκείνες. Η ωραιοποίηση της ασχήμιας λειτουργεί ως ένα παραπέτασμα, το οποίο προσπαθεί ναι μεν να καλύψει τις φιγούρες που πρωταγωνιστούν σ’ αυτή την κατάσταση, αλλά οι σκιές τους αχνοφαίνονται. Σ’ αυτό τον βασικό πυλώνα στηρίχθηκε και η ταινία Joker 2019, με τον ηθοποιό Χοακίν Φίνιξ στον ρόλο του χαρακτήρα κόμικς, Joker. Ο Joker είναι ένας ψυχασθενής και εγκληματικός χαρακτήρας, ο οποίος προσπαθεί πάντα να προκαλέσει το κακό στην κοινωνία και να εξουδετερώσει τον βασικό ήρωα, για την ακρίβεια τον Batman, ο οποίος είναι και ο βασικός του αντίπαλος, με στόχο να κυριαρχήσει εκείνος στην πόλη, βάζοντας εμπρός τα κακόβουλα σχέδιά του. Η συγκεκριμένη περιγραφή ισχύει στην ιστορία των κόμικς και όχι με τη νέα ταινία, η οποία προβάλλει ασφαλώς τη φιγούρα του Joker, αλλά επιδιώκει να περάσει ένα διαφορετικό μήνυμα. Ένα πιο αφυπνιστικό, με διάθεση να προβληματίσει τον θεατή.
Ειδικότερα, η νέα ταινία Joker έχει ως βασικό στόχο να προϊδεάσει διαφορετικά τον θεατή, ως προς την προσωπικότητα εκείνου του κακού ήρωα, εν ονόματι Joker. Ο οποίος ίσως, τελικά, να μην είναι τόσο κακός όσο θα περιμέναμε και όσο είχαμε μάθει για εκείνον απ’ τα παρελθοντικά παιδικά μας χρόνια. Στη συγκεκριμένη ταινία, ο Joker είναι το θύμα και όχι ο θύτης. Ο θύτης αυτή τη φορά, με την προκείμενη εκδοχή, είναι η κοινωνία, η οποία και γυρνάει απαξιωτικά την πλάτη της, δίχως κανένα ενδιαφέρον και συμπόνια προς έναν άνθρωπο που έχει πραγματικά ανάγκη την θαλπωρή της και την -όσο γίνεται πιο δυνατή- φροντίδα της. Η ίδια, όμως, αποφασίζει να τον περιθωριοποιήσει, θεωρώντας αυτόν, αλλά και μια συλλογική ομάδα που εκφράζει με τις ίδιες ανάγκες και παθήσεις ως αμελητέες υπάρξεις, θέτοντάς τους στο περιθώριο. Η πλοκή διαδραματίζεται την εποχή της δεκαετίας του ’80 στην Αμερική, σε μία τεράστια χώρα με πολλών ειδών παθήσεις στο εσωτερικό της, αλλά και σκληρό ανταγωνισμό σε διαπροσωπικό επίπεδο, το οποίο επεκτείνεται στο πέπλο της κοινωνίας. Θα μπορούσε να σχολιάσει κανείς πως ο βιορυθμός σε μία τόσο μεγάλη χώρα, με συνεχείς και απανωτές προκλήσεις, ωθεί τις συλλογικές οντότητες να δρουν κατά κύριο λόγο, ατομικιστικά και ωφελιμιστικά. Σε χώρες με έντονο το στοιχείο των διαρκών προκλήσεων, του οικονομικού ανταγωνισμού και του ισχυροποιημένου καπιταλισμού, οι άνθρωποι καθίστανται τυχοδιώκτες και αριβίστες. Η ταινία επιδιώκει να προβάλλει τις αρνητικές συνέπειες της αυξανόμενης αγοράς, των πολλών show και φώτων, marketing και γρήγορης φήμης αλλά και να θίξει τον τρόπο που διαχειρίζεται η κρατική οντότητα και πολιτεία, τέτοιες αυξανόμενες ροές αλλά και το γενικότερο στίγμα που δίνει.
Η ζωή σε μια τόσο μεγάλη και χαοτική κοινωνία, έχει διαρκώς κινδύνους και προκλήσεις. Αυτά θα προσπαθήσει να τα αψηφήσει ο ήρωας, ο οποίος ακόμα κι αν πάσχει από ψυχασθένεια και παθητικό γέλιο, η θέλησή του να παλέψει για την ζωή του και να κάνει αυτό που πραγματικά αγαπάει ως επάγγελμα, την τέχνη του κλόουν δεν θα την αφήσει όσες δυσκολίες και αν συναντάει. Ακόμα κι αν ο κόσμος τον απαξιώνει και τον προσπερνάει ως ένα ασήμαντο τίποτα, εκείνος δεν χάνει την ελπίδα του αλλά και το μεγάλο κόκκινο χαμόγελό του. Έμαθε να γελάει αναγκαστικά, ίσως και να γέλαγε από υποχρέωση τις πιο πολλές φορές, κάνοντας το επάγγελμά του, αλλά είχε μάθει από μικρός πως πρέπει πάντα να κάνει τους άλλους να γελάνε, έστω κι αν ο ίδιος ήταν ο πιο δυστυχισμένος άνθρωπος που υπήρχε. Ίσως και να αντλούσε δύναμη, όταν λάμβανε πλατιά χαμόγελα απ’ τα παιδιά, τα οποία τα αγαπούσε πολύ. Ήταν τα μόνα που μπορούσαν να δουν την καλοσύνη που έκρυβε μέσα του, έστω κι αν δεν μπορούσε να το δει αυτό στα μάτια τού ο ενήλικος πληθυσμός, που τον στιγμάτιζε ως περίεργο και παράφρων. Όλο αυτό, θα πρέπει να μας κάνει να σκεφτούμε, τις πόσες φορές ζωγραφίσαμε εμείς ένα χαμόγελο για να κάνουμε τους άλλους να αισθανθούν χαρούμενοι και αισιόδοξοι και πως αντί να κρύβουμε και όλο και να θάβουμε τον παιδικό μας εαυτό, και να ζούμε με το καχύποπτο πρόσωπο του ενήλικα, μήπως εκείνο το χαμένο εαυτό πρέπει να το βγάλουμε ξανά στο φως, διότι μπορεί να μας πει την αλήθεια που αμφισβητεί και τολμά να ξεστομίσει η ενήλικη φιγούρα;
picuki.com
Αναλυτικότερα, ο βίος του Joker είναι πολύ δύσκολος. Απ’ την μία πλευρά, παλεύει με τους εσωτερικούς του δαίμονες και απ΄ την άλλη, ενώ βρίσκεται ήδη σε μια δύσκολη οικονομική κατάσταση, καθώς συντηρεί και τον ίδιο αλλά και το μόνο άτομο που έχει στον κόσμο, την μητέρα του, η κοινωνία του συμπεριφέρεται με κυνισμό και μένος, δίχως να μπει στον κόπο να τον εξετάσει ως προσωπικότητα, να τον πλησιάσει, να μιλήσει μαζί του. Τον θεωρεί άρρωστο και βλαβερό ίζημα μιας φτωχής και ξεπεσμένης, ευπαθούς ομάδας και δεν διστάζει να δείξει το άσχημο πρόσωπό της και στον δρόμο αλλά και στον εργασιακό χώρο του Joker, καθώς οι συνάδελφοι του, εκμεταλλεύονται την αδυναμία του να αντιδράσει, τον χλευάζουν και επωφελούνται με ιδιοτέλεια από εκείνον. Αυτό θα πρέπει να μας κάνει να αναλογιστούμε και εμάς τους ίδιους, το πόσες φορές δείξαμε ανοχή σε κακεντρεχείς και προσβλητικές συμπεριφορές αλλά και να συνειδητοποιήσουμε το πόσο άκαρδη, μπορεί να αποδειχθεί η κοινωνία και οι άνθρωποι που την απαρτίζουν σε μειονότητες ανθρώπων με σωματικά, ψυχικά και νοητικά προβλήματα. Συνηθίζουν να προτάσσουν τον φόβο του αγνώστου προς κάθε τι διαφορετικό από την κανονικότητα που οι ίδιοι έχουν συνηθίσει χρησιμοποιώντας το, με λανθασμένο τρόπο έκφρασης. Θα πρέπει να γίνει όμως αντιληπτό, ότι ο καθένας μας είναι διαφορετικός και αυτό μας κάνει να ξεχωρίζουμε μεταξύ μας. Ωστόσο, αν κάποιος είναι λίγο παραπάνω, αυτό δεν προκαλεί κάποιο εμπόδιο, καθώς όλοι μας μπορούμε και οφείλουμε να ανοίξουμε την αγκαλιά μας και να αγκαλιάσουμε αυτή την διαφορετικότητα, που κατά τύχη δεν είχαμε και εμείς οι ίδιοι.
Η κατάσταση περιπλέκεται όταν η ψυχιατρική παρακολούθηση και ιατροφαρμακευτική αγωγή που λάμβανε απ’ την πολιτεία ξαφνικά, χωρίς ουσιώδη αιτία διακόπτεται, αφήνοντας κι εκείνον αλλά και πόσους ανθρώπους με διάφορα ψυχασθενικά προβλήματα, χωρίς δυνατότητα πληρωμής αυτών, στην τύχη τους να παλέψουν μόνοι τους με την ακραία ψυχοπάθεια τους, η οποία μπορεί να βλάψει και εκείνους τους ίδιους αλλά και τον περίγυρό τους, καθώς δεν θα έχουν καμία αντίληψη των πράξεών τους και των επιπτώσεων αυτών. Η πολιτεία, συνηθίζει να λειτουργεί μεροληπτικά σε οτιδήποτε δεν τις εξασφαλίζει σίγουρο και σταθερό κέρδος, οπότε κλείνει τα μάτια και αδιαφορεί σε άτομα που έχουν συνεχή ανάγκη την μέριμνά της. Η απουσία ιατρικής αρωγής, επηρεάζει τον ήρωα, ο οποίος όντας επιφορτισμένος και ψυχολογικά με την αθλιότητα του κόσμου, την οποία και επωμίζεται, θα διαπράξει σοβαρά κακουργήματα. Μια σειρά από γεγονότα, τον φέρνουν στο παρασκήνιο της δημοσιότητας και της πολιτικής ζωής, καθώς η φιγούρα του, αποτέλεσε τον εκφραστή της εναντίωσης σε κάθε φαινόμενο εξαπάτησης των κοινωνικά ασθενέστερων ομάδων. Ο ήρωας, ακόμα κι αν έπραξε πολλές κακές πράξεις, οι οποίες θεωρητικά συνέβησαν λόγω του ψυχιατρικού θέματος που αντιμετώπιζε, η έμμεση αλήθεια είναι πως ίσως και να ήξερε πολύ καλά τι έκανε. Εφάρμοσε την προσωπική δικαιοσύνη που δεν εξέλαβε ποτέ. Έκανε κακό μόνο σε όσους τον πλήγωσαν.
Το βαθύτερο νόημα της συγκεκριμένης ταινίας, το οποίο επιθυμεί και να μεταλαμπαδεύσει στο κοινό, είναι το πόσο ακραία και κακότροπη μπορεί να γίνει η κοινωνία σ’ ένα άτομο που χρειάζεται μια ειδική μεταχείριση και στήριξη σε γενετικές παθήσεις. Επιπλέον, την κινητήριο ώθηση τη δίνει η πολιτεία, η οποία φροντίζει και να στιγματίσει κοινωνικά ομάδες με ιδιαιτερότητες και να μην τους στηρίξει όπως θα έπρεπε, έστω κι αν είναι η υποχρέωσή της. Αν οι απολαβές της δεν είναι δελεαστικές και ικανοποιητικές, αδιαφορεί για τις επιπτώσεις που θα προκληθούν, όταν σταματήσει να παρέχει τις υπηρεσίες της σε ευπαθείς ομάδες. Τέλος, o Joker έρχεται αντιμέτωπος με συμπεριφορές που τον στιγματίζουν και τον πληγώνουν, χωρίς να έχει δώσει ανάλογη συμπεριφορά στους ανθρώπους. Οι άνθρωποι γίνονται σκληροί απέναντι σ΄ έναν άνθρωπο με ιδιαιτερότητες και μαλακοί ως προς το τι έχουν συνηθίσει ως κανονικό. Όμως αυτή δεν είναι η αλήθεια. Ο Joker κουβάλησε όλες τις παθογένειες της κοινωνίας και στην ουσία ήταν πολύ πιο αγνός, έστω και με ψυχασθένεια, σε αντίθεση με τους κουστουμαρισμένους θεατρίνους της πολιτικής και δημοσιότητας. Οπότε, λοιπόν, αντί να γυρνάμε την πλάτη μας στο διαφορετικό, μήπως θα πρέπει να αρχίσουμε να έχουμε αμφιβολίες για το κανονικό;
Γεννημένη στις 16 Ιουνίου του 2000 στην Αθήνα με καταγωγή απ’ την Αρκαδία. Είναι προπτυχιακή φοιτήτρια στο τμήμα Πολιτικών Επιστημών και Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου, στην Κόρινθο. Στα γενικά ενδιαφέροντά της, συγκαταλέγονται οι προσομοιώσεις συνεδρίων διεθνής κλίμακας, η μελέτη κοινωνικοπολιτικών ζητημάτων, η ανάγνωση βιβλίων και η φιλοσοφία.
