Ο θεσμός του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου

Του Άγγελου Μαρίνου,

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου (ΠΟΕ) αποτελεί έναν υπερεθνικό οργανισμό, ο οποίος στοχεύει στη ρύθμιση του διεθνούς εμπορίου. Συστάθηκε την 1 Ιανουαρίου 1995, έπειτα από τη Συμφωνία του Marrakesh, η οποία υπογράφηκε από 123 έθνη τον Απρίλιο του 1994. Η συμφωνία αποτελούσε τη συνέχεια του GATT (General Agreement on Tarrifs and Trade), η οποία ήταν ενεργή από το 1948 και όφειλε να ανανεωθεί, καθώς έπρεπε να υπάρξει επέκταση στους θεματικούς τομείς που οι χώρες συμφωνούσαν για να υπάρξει περαιτέρω φιλελευθεροποίηση του εμπορίου. Συγκεκριμένα, η Συμφωνία του Marrakesh περιλάμβανε επιπλέον όρους για το εμπόριο στο τομέα των υπηρεσιών, εναρμόνιση σε θέματα υγιεινής καθώς και ρήτρες πνευματικών δικαιωμάτων.

Βασική λειτουργία του ΠΟΕ αποτελεί η παροχή ενός πλαισίου στις χώρες, ώστε αυτές να μπορούν να διαπραγματευτούν μια συμφωνία εμπορίου. Επίσης, στα πλαίσια της εύρυθμης λειτουργίας του ΠΟΕ ορίζεται και διαδικασία επίλυσης διαφορών ώστε οι μέτοχοι να εναρμονίζονται με τους κανονισμούς του. Τα αποτελέσματα που προκύπτουν υπογράφονται από εκπρόσωπους των κυβερνήσεων και έπειτα επικυρώνονται από τα εκάστοτε κοινοβούλια, με σκοπό προφανώς την δεσμευτικότητα των αποφάσεων. Η διαδικασία βασίζεται στην ύπαρξη ανεξάρτητων δικαστών οι οποίοι αποφασίζουν εκ μέρους του ΠΟΕ, κάτι που αρκετά συχνά εγείρει τα δικά του προβλήματα, καθώς η αμφισβήτηση της ανεξαρτησίας εκπροσώπων, ιδίως όταν αυτοί προέρχονται από υπερεθνικούς οργανισμούς, αποτελεί συχνό φαινόμενο.

Ο ΠΟΕ πρωτοεμφανίστηκε ως το αποτέλεσμα του κλεισίματος των συζητήσεων του γύρου της Ουρουγουάης, ωστόσο στον επόμενο γύρο συζητήσεων, αυτόν της Ντόχα, που ξεκίνησε το 2001, δεν στάθηκε αρκετός για να οδηγήσει στην ολοκλήρωσή τους. Βασικό εμπόδιο στην ολοκλήρωση των τελευταίων συζητήσεων είναι η προσπάθεια των ανεπτυγμένων χωρών να προστατεύσουν τις αγροτικές επιδοτήσεις. Παρόλα αυτά, ο ΠΟΕ έχει οδηγήσει την παγκόσμια οικονομία σε περαιτέρω φιλελευθεροποίηση, με τους καταναλωτές να είναι οι περισσότερο κερδισμένοι. Τα γραπτά κείμενα που αποτελούν τις βάσεις του χρησιμοποιούνται πολύ συχνά στις εμπορικές συμφωνίες μεταξύ κρατών, ως έχουν, εντός του πρότυπου κειμένου, ενώ ακόμα και αν οι συμφωνίες γραφούν εκ νέου φέρουν το στίγμα των κειμένων του ΠΟΕ, καθώς στηρίζονται στα κείμενα αυτά, ώστε η συμφωνία που θα προκύψει να είναι σταθερή και νομικά «ασφαλής».

Οι 5 βασικοί πυλώνες του διεθνούς εμπορίου σύμφωνα με τον ΠΟΕ είναι:

1. Μη διάκριση: Ένα μέλος του ΠΟΕ οφείλει να μεταχειρίζεται τα άλλα μέλη όμοια όσον αφορά το εμπόριο, χωρίς μεροληψία, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τους τεχνικούς όρους του εμπορίου. Όλα τα προϊόντα, εγχώρια και μη, οφείλουν να αντιμετωπίζονται ως ίσα, τουλάχιστον αφού τα τελευταία έχουν ήδη εισαχθεί εντός μιας αγοράς.
2. Αμοιβαιότητα: Τα μέλη που απολαμβάνουν τα αποτελέσματα μιας συμφωνίας, οφείλουν να μπορούν να συνεισφέρουν σε αυτή (προς αποφυγή συμπεριφορών free riding).
3. Δεσμευτικές και εφαρμόσιμες δεσμεύσεις 
4. Διαφάνεια 
5. Ασφάλεια

Ορίζεται, επίσης, υπό ποιες συνθήκες μια χώρα μπορεί να περιορίσει το εμπόριο ή να προβεί σε άλλες σχετικές πράξεις, για λόγους ασφαλείας. Οι αποφάσεις του ΠΟΕ λαμβάνονται βάσει κανόνων και το πρόγραμμα οδηγείται από τα μέλη του, δηλαδή όλες οι αποφάσεις, οι συμφωνίες και οι κανονισμοί του, προκύπτουν ως αποτέλεσμα των δράσεων των κυβερνήσεων των μελών τους. Ωστόσο, αυτό δεν επαρκεί. Παρότι οι συζητήσεις πάντοτε ξεκινούν με βάση τους κανόνες, στο τέλος το λόγο εξακολουθεί να έχει η πολιτική, και ως εκ τούτου οι θέσεις ισχύος. Αυτή, μάλιστα, αποτελεί και τη βασική κριτική του ΠΟΕ ως προς την αποδοτικότητά του.

Άγγελος Μαρίνος

Γεννηθείς το 1996 στη Κομοτηνή, είναι φοιτητής του Οικονομικού Τμήματος του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης, με κατεύθυνση στην οικονομική ανάλυση. Διαθέτοντας ακόρεστο ενδιαφέρον για τα πολιτικά, αρθρογραφεί στην κατηγορία των Οικονομικών του OffLine Post.