Της Άλκηστη Κατσάλη,
Κάθε χρόνο, ο νους μας γυρίζει πίσω στις 17 Νοέμβρη του 1973 και στα δραματικά γεγονότα που συνέβησαν. Κάθε χρόνο, διαβάζουμε αφιερώματα για όλα εκείνα τα νέα παιδιά που θυσιάστηκαν για να μπορούμε εμείς σήμερα να ζούμε ελεύθεροι και να απολαμβάνουμε τα αγαθά που προσφέρει η Δημοκρατία. Φυσικά, είναι σε όλους γνωστό το περίφημο σύνθημα των φοιτητών «Ψωμί-Παιδεία-Ελευθερία». Όμως, τι πραγματικά συνέβη εκείνη την ημέρα; Τι μας δίδαξε και συνεχίζει να μας διδάσκει η εξέγερση του Πολυτεχνείου;
Ας πιάσουμε τα γεγονότα από την αρχή του νήματος: Ήδη, από την 21η Απριλίου 1967, η Ελλάδα βρισκόταν υπό καθεστώς δικτατορικής διακυβέρνησης, που είχε καταργήσει τις ατομικές ελευθερίες, είχε διαλύσει τα πολιτικά κόμματα και είχε εξορίσει, φυλακίσει και βασανίσει πολιτικούς και πολίτες, με κριτήριο τις πολιτικές τους πεποιθήσεις. Το 1973, ο δικτάτορας Γεώργιος Παπαδόπουλος επιχείρησε να «φιλελευθεροποιήσει» το καθεστώς, αποφυλακίζοντας πολιτικούς κρατουμένους, ενώ ταυτόχρονα προέβη σε μερική άρση της λογοκρισίας, καθώς και υποσχέσεις για εκλογές. Η δικτατορική κυβέρνηση προσπάθησε να ελέγξει κάθε πλευρά της πολιτικής και έτσι απαγόρευσε τις φοιτητικές εκλογές στα πανεπιστήμια. Στις 5 Φεβρουαρίου, οι φοιτητές του Πολυτεχνείου αποφάσισαν αποχή από τα μαθήματά τους κι έτσι ξεκίνησαν οι πρώτες αναταραχές. Στις 13 Φεβρουαρίου, το καθεστώς παραβίασε το άσυλο, καθώς στο Πολυτεχνείο πραγματοποιούνταν διαδήλωση φοιτητών. Έτσι, 11 φοιτητές συνελήφθησαν και ακολούθησε δίκη.
Ενώ οι ατομικές ελευθερίες και κατ’ επέκταση η ίδια η Δημοκρατία είχαν καταλυθεί, φοιτητές από όλη την Ελλάδα κινητοποιήθηκαν εναντίον αυτού του καθεστώτος. Η εξέγερση ξεκίνησε στις 14 Νοεμβρίου 1973, αρχικά με την κατάληψη του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου και συνεχίστηκε σε όλη την πρωτεύουσα. Οι φοιτητές, αυτοαποκαλούμενοι πλέον «Ελεύθεροι Πολιορκημένοι», οχυρώθηκαν μέσα στο Πολυτεχνείο και ξεκίνησαν τη λειτουργία του ανεξάρτητου ραδιοφωνικού σταθμού της σχολής. Το πλέον ιστορικό μήνυμά τους ήταν: «Εδώ Πολυτεχνείο! Λαέ της Ελλάδας το Πολυτεχνείο είναι σημαιοφόρος του αγώνα μας, του αγώνα σας, του κοινού αγώνα μας ενάντια στη δικτατορία και για την Δημοκρατία». Εκφωνητές του σταθμού ήταν η Μαρία Δαμανάκη, ο Δημήτρης Παπαχρήστος και ο Μίλτος Χαραλαμπίδης.
Μέσα σε λίγες μέρες, διαδηλώσεις και συλλαλητήρια είχαν κατακλύσει ολόκληρη την πόλη. Συνθήματα κατά της δικτατορίας ηχούσαν στην καρδιά της πρωτεύουσας. Ξημερώματα της 17ης Νοέμβρη, αποφασίστηκε από την κυβέρνηση Μαρκεζίνη η επέμβαση του στρατού και ένα από τα τρία άρματα που είχαν παραταχθεί έξω από τη σχολή, γκρέμισε την κεντρική πύλη. Κατά την είσοδο του άρματος, πέφτουν η κεντρική πύλη και μέσα σε λίγα λεπτά, πραγματοποιούνται σημαντικές καταστροφές και σοβαροί τραυματισμοί, καθώς επίσης και θάνατοι, που ρίχνουν το πανελλήνιο σε βαρύ πένθος. Μέχρι εκείνη τη στιγμή, ο ραδιοφωνικός σταθμός έκανε αμέτρητες εκκλήσεις στους στρατιώτες να αψηφήσουν τις εντολές των ανωτέρων τους και στη συνέχεια, ο Εθνικός Ύμνος άρχισε να ηχεί από τα μεγάφωνα.
Η μέρα εκείνη σημάδεψε για πάντα την Ελλάδα και τη συντριπτική πλειοψηφία των πολιτών της. Τα γεγονότα των ημερών αυτών δεν ήταν παρά το αποκορύφωμα των προγενέστερων κινητοποιήσεων του φοιτητικού κινήματος, με κύριους σταθμούς την κατάληψη της Νομικής Σχολής Αθηνών στις 21 και 22 Φεβρουαρίου του 1973 και τη διαδήλωση της 4ης Νοεμβρίου του 1973, με αφορμή το μνημόσυνο του Γεωργίου Παπανδρέου. Σήμερα, 46 χρόνια μετά τη μεγαλειώδη εξέγερση των φοιτητών, τα μηνύματα του Πολυτεχνείου όχι μόνο παραμένουν επίκαιρα, αλλά αποτελούν και σύγχρονα αιτήματα της ελληνικής κοινωνίας. Το Πολυτεχνείο ζει μέσα από τους αγώνες -τους σημερινούς και τους αυριανούς- για ειρήνη, δικαιοσύνη, ιδανικά, ανεξαρτησία, ελευθερία, δημοκρατία. Μετά από 46 χρόνια, το Πολυτεχνείο συνεχίζει να διδάσκει και να συγκινεί. Ήταν και θα είναι πάντοτε ένα δυνατό κάλεσμα για τη Δημοκρατία.
Βιβλιογραφία
- Γιάννης Φάτσης, «Πολυτεχνείο ’73: Εξέγερση, κατάληψη, εισβολή», Εκδόσεις Καστανιώτη, 1983
- Λεωνίδας Καλλιβρετάκης, «Πολυτεχνείο ’73: Το ζήτημα των θυμάτων: Νεκροί και τραυματίες», in Πολυτεχνείο ’73: ρεπορτάζ με την Ιστορία, vol. 2, Αθήνα: Εκδόσεις Φιλιππότη, 2004, pp. 38-55.
- Απόστολος Δοξιάδης, «Ερασιτέχνης επαναστάτης», Αθήνα: Εκδόσεις Ίκαρος, 2018
Γεννημένη το 2000 και μεγαλωμένη στα Γρεβενά. Σπουδάζει Ιστορία και Αρχαιολογία στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και κατά καιρούς παρακολουθεί διάφορες επιμορφώσεις στον τομέα της, φέροντας έντονο ενδιαφέρον στην Νεότερη και Σύγχρονη Ιστορία. Στον ελεύθερό της χρόνο επιλέγει να διαβάζει ιστορικά βιβλία και ποίηση.
