Της Μαρίας Κουτσανδριά,
Αυτή ήταν και η χαρακτηριστική φράση που χρησιμοποιούσαν οι αρχαίοι, κάθε φορά που η απονομή της δικαιοσύνης καθυστερούσε υπερβολικά. Στο όνομα Βουλίας άκουγε ένας Αθηναίος δικαστής, ο οποίος αρκετά συχνά ανέβαλε την εκδίκαση των υποθέσεων, με αποτέλεσμα τον θάνατο των διαδίκων, τη μη εκκαθάριση της υπόθεσης, καθώς και την επικράτηση ενός συστήματος γενικευμένης αρνησιδικίας.
Ως αρνησιδικία ορίζουμε την άρνηση έκδοσης δικαστικής απόφασης, αλλά και τη μη τήρηση ενός αυστηρού χρονικού πλαισίου εντός του οποίου οφείλει να κινηθεί ο Δικαστής για την έκδοση απόφασης. Πρόκειται για το μεγαλύτερο αδίκημα που μπορεί να καταλογιστεί σε έναν Δικαστή, επισύροντας μάλιστα, βαρύτατες κυρώσεις σε αυτόν.
Απαραίτητη προϋπόθεση για την ορθή λειτουργία της δικαιοσύνης και την εκπλήρωση της συνταγματικής της αποστολής, δηλαδή την επίλυση των διαφορών, είναι η έγκαιρη και η κατά το δυνατόν άμεση απόδοση αυτής, με σκοπό την αποφυγή του κλονισμού του περί δικαίου αισθήματος των πολιτών, κάτι που στη χώρα μας έχει σταματήσει να συμβαίνει, αφού πλέον αποτελεί κοινό τόπο ότι η ελληνική δικαιοσύνη πάσχει. Πράγματι, η εκδίκαση των υποθέσεων σε πολλές περιπτώσεις πραγματοποιείται χρόνια μετά, όταν πλέον έχει χαθεί το νόημά της, αφού οι ζωές των ανθρώπων έχουν αλλάξει και τα στοιχεία έχουν πια ξεχαστεί.
Για να επιτύχει, λοιπόν, τον σκοπό της η δικαιοσύνη, θα πρέπει να πληρούνται δύο βασικές προϋποθέσεις: ταχύτητα και ποιότητα. Στο σημείο αυτό χρήζει αναφοράς η λεγόμενη αρχή της επιτάχυνσης (εξεταζόμενη στο πλαίσιο της ποινικής δικαιοσύνης), η οποία έχει τόσο ουσιαστική όσο και δικονομική σημασία.
Στην πραγματικότητα, λοιπόν, η κοινωνική αναταραχή κατασιγάζεται και ο δράστης σωφρονίζεται, μόνο όταν η ποινή επιτελεί αποτελεσματικά το έργο της, επιβαλλόμενη δίχως εξωφρενικές καθυστερήσεις. Από την άλλη, η υστερόχρονη τιμωρία χάνει με την πάροδο του χρόνου την ουσία της και καταλήγει να εκφυλίζεται σε κρύα εκδίκηση. Ως εκ τούτου, θα μπορούσε κανείς να υποστηρίξει ότι η αδικαιολόγητη αυτή βραδύτητα ενδέχεται να ταλαιπωρήσει υπέρμετρα τον ενδεχομένως αθώο κατηγορούμενο, ο οποίος έχει συμφέρον να τελειώσει το ταχύτερο δυνατό η ποινική του περιπέτεια. Προ πάντων, όμως, ενδιαφέρει η εξυπηρέτηση της γενικής πρόληψης με την ταχύτερη δυνατή κάθαρση της κοινωνικής αναταραχής που το έγκλημα προξένησε, όπως και η κατά το μέτρο του δυνατού ταχύτερη παγίωση της κοινωνικής ειρήνης με την οριστική περάτωση της υπόθεσης. Εύλογα, επομένως, ανακύπτει και η αμφισβήτηση σχετικά με τον λόγο ύπαρξης των δικονομικών όρων και τύπων, οι οποίοι καθυστερούν την πρόοδο της ποινικής δίκης, που ξεδιαλύνεται ωστόσο, με μεγάλη ευκολία αν αναλογιστούμε πως η δίκη οφείλει να είναι προσανατολισμένη, όχι μόνο στην ανάγκη προστασίας της κοινωνίας, αλλά και του κατηγορουμένου με την εξασφάλιση σ’ αυτόν όλων των απαραίτητων μέσων για την υπεράσπισή του και την απόσειση της ενδεχομένως άδικης κατηγορίας. Η εν γένει εκδίκαση των υποθέσεων «εντός ευλόγου προθεσμίας» επιτάσσεται από το άρθρο 6 παράγραφος 1 ΕΣΔΑ.
Όπως προαναφέρθηκε, η κατάσταση στην Ελλάδα είναι απογοητευτική, καθώς η χώρα μας έχει καταδικαστεί πάνω από 400 φορές από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, έχοντας παραβιάσει πολλάκις το θεμελιώδες δικαίωμα των πολιτών για δικαστική προστασία, γεγονός που αποτελεί σημαντικό ανασχετικό παράγοντα για την οικονομική ανάπτυξη της χώρας και παράλληλα υπονομεύει τους δημοκρατικούς θεσμούς. Έτσι, και το διεθνές κύρος της χώρας μας ως κράτους δικαίου, υφίσταται σοβαρό πλήγμα.
Η περίπτωση του Κώστα Σακκά είναι από τις πλέον χαρακτηριστικές περιπτώσεις αρνησιδικίας. Αντίθετα, σε άλλες χώρες η δικαιοσύνη λειτουργεί πιο αποτελεσματικά.
Στη Νορβηγία:
Ο αποτρόπαιος εγκληματίας Anders Behring Breivik, ο οποίος το 2011 τοποθέτησε βομβιστικό μηχανισμό σε αυτοκίνητο έξω από τα κυβερνητικά κτίρια στο κέντρο του Όσλο και που στη συνέχεια, παριστάνοντας τον αστυνομικό μετέβη στην κατασκήνωση της νεολαίας του κυβερνώντος Εργατικού Κόμματος στο νησί Ουτόγια πραγματοποιώντας μαζική σφαγή, δικάστηκε και καταδικάστηκε μόλις μερικούς μήνες μετά τη σύλληψή του.
Στις ΗΠΑ:
Ο Timothy McVeigh, ο περίφημος βομβιστής της Οκλαχόμα, που προκάλεσε τον θάνατο 168 ανθρώπων και τον τραυματισμό 680, δικάστηκε ένα χρόνο μετά τη σύλληψή του.
Πρόκειται για δύο περιπτώσεις, κατά τις οποίες αποδόθηκε δικαιοσύνη και ικανοποιήθηκε το κοινό περί δικαίου αίσθημα. Είναι πλέον πρόδηλη και επιτακτικής σημασίας η ανάγκη αναδιάρθρωσης και εκσυγχρονισμού του συστήματος απονομής της Δικαιοσύνης στη χώρα μας, προκειμένου αυτή να εκπληρώσει το έργο που της έχει ανατεθεί από τον νόμο.
Πώς θα επιτευχθεί η πολυπόθητη αυτή αλλαγή;
Πέρα από τη θέσπιση μέτρων επιτάχυνσης, επείγει η αποσυμφόρηση των δικαστηρίων, με τη μείωση της δικαστικής ύλης, σε ποσοστό τουλάχιστον 75%. Στην πραγματικότητα, όμως, όσα νομοθετήματα κι αν ψηφίσει η Βουλή, δεν πρόκειται να μειωθεί ο αριθμός των υποθέσεων που εκδικάζονται, αν δε σταματήσει η άρνηση εφαρμογής των δικαστικών αποφάσεων, δε βελτιωθεί η νομοθετική λειτουργία, η δημόσια διοίκηση κι αν δεν οργανωθεί η δικαστική λειτουργία.
Πηγές:
- «Η επιτάχυνση της απονομής της δικαιοσύνης», Θεόδωρος Φορτσάκης
- «Θεμελιώδεις Έννοιες Της Ποινικής Δίκης», Νικόλαος Κ. Ανδρουλάκης, Εκδόσεις Σάκκουλα
- «Αρνησιδικία: Η ανώτερη μορφή τρομοκρατίας», Γεώργιος Γιαννούλης-Γιαννουλόπουλος
