Της Χρύσας Χατζηβασιλείου,
Στις 29 Νοεμβρίου 2009, το ελληνικό τάνκερ Maran Centaurus αιχμαλωτίστηκε από Σομαλούς πειρατές, 762 ναυτικά μίλια από τις ακτές της Σομαλίας. Το πλοίο απελευθερώθηκε 50 μέρες αργότερα, στις 18 Ιανουαρίου 2010! Το πλήρωμα αποτελούταν από 28 άτομα (εκ των οποίων οι 9 ήταν Έλληνες). Το τάνκερ μετέφερε πετρέλαιο από τη Νότια Αφρική με προορισμό τις ΗΠΑ. Το πειρατικό πλοίο πλησίασε με οπλισμένους τους Σομαλούς πειρατές, οι οποίοι τραυμάτισαν ελαφρά έναν μηχανικό του τάνκερ. Ο πλοίαρχος ενεργοποίησε αμέσως το σύστημα συναγερμού ασφαλείας του πλοίου και η εταιρία διαχείρισης λαμβάνοντας τον συναγερμό ενεργοποίησε το σχέδιο έκτακτης ανάγκης. Τα μέρη που εμπλέκονταν στην διαχείριση του πειρατικού περιστατικού ήταν το Υπουργείο Εμπορικού Ναυτικού, το Υπουργείο Άμυνας και Εξωτερικών Υποθέσεων, το Γενικό Επιτελείο Στρατού, η ειδική ομάδα για την καταπολέμηση της πειρατείας και τα προξενεία των ξένων μελών του πληρώματος. Ο πλοίαρχος και ένας αξιωματικός του καταστρώματος παρέμειναν στην γέφυρα του πλοίου, ενώ το υπόλοιπο πλήρωμα έμεινε αιχμάλωτο στο δωμάτιο των αξιωματικών. Η είσοδος στο μηχανοστάσιο απαγορεύτηκε και επιτρεπόταν μόνο με συνοδεία, στην περίπτωση που ηχούσε συναγερμός.
Η ελληνική φρεγάτα ADRIAS, που συμμετείχε στην διεθνή ομάδα εργασίας, πλησίασε για να παράσχει βοήθεια, αλλά έλαβε διαταγή να μείνει μακριά, γιατί διαφορετικά θα απειλούταν η ζωή του πλοιάρχου. Αποβιβάστηκαν οι αρχηγοί των πειρατών από την Σομαλία και ο διαπραγματευτής. Κατά τη διάρκεια της αιχμαλωσίας, 25 με 60 πειρατές βρίσκονταν στο πλοίο ανά βάρδιες. Οι πειρατές επιβίβασαν το δικό τους φαγητό, μέχρι και τις ζωντανές κατσίκες τους (!) και από τις αποθήκες του πλοίου πήραν μερικά μόνο τρόφιμα και φάρμακα. Ακόμα, οι Σομαλοί πειρατές είχαν φέρει μαζί τους και μασούσαν ένα τοπικό τους ναρκωτικό «λαχανικό», ονόματι KHAT. Έκλεψαν όλες τις φορητές συσκευές που διέθετε το πλοίο (κιάλια, φορητούς υπολογιστές, κάμερες καθώς και όλα τα προσωπικά αντικείμενα του πληρώματος). Οι διαπραγματεύσεις μεταξύ των πειρατών και της εταιρίας ήταν τηλεφωνικές. Τα λύτρα που συμφωνήθηκαν δεν δημοσιεύθηκαν, αλλά φαίνεται ότι ήταν μεταξύ των 5 και 7 εκατομμυρίων δολαρίων! Τοποθετημένα, λοιπόν, σε έναν ειδικό κύλινδρο έπεσαν με αλεξίπτωτο από ένα μικρό αεροσκάφος κοντά στο πλοίο. Μόλις έγινε η απελευθέρωση, το πλήρωμα ενός άλλου ελληνικού πλοίου παρείχε στο πλήρωμα την απαιτούμενη ιατρική βοήθεια.
Η πειρατεία συνιστά έναν μεγάλο κίνδυνο για τις θαλάσσιες μεταφορές. Ο «Διεθνής Κώδικας Ασφαλούς Διαχείρισης», γνωστός ως Κώδικας ISM και οι «Βέλτιστες Πρακτικές Διαχείρισης» για την προστασία απέναντι στην πειρατεία, που έχει ως βάση της την Σομαλία, οι γνωστές ως ΒΜΡ, είναι μερικοί μόνο κώδικες από την πληθώρα οδηγιών και κανονισμών, με σκοπό την εξάλειψη της πειρατείας. Μέτρα αποτροπής της πειρατείας είναι η τοποθέτηση συρματοπλεγμάτων στο πλοίο ή οι μάνικες νερού που καθιστούν δυσχερή την προσέγγιση των πειρατών στο πλοίο, με πιο αποτελεσματικό το μέτρο της πρόσληψης ένοπλων φρουρών από ιδιωτικές εταιρείες ασφάλισης για να παρέχουν προστασία επί του πλοίου. Εκτός από το ψυχολογικό και σωματικό κόστος των ομήρων ναυτικών, γεννάται κίνδυνος και για τις συμβάσεις εργασίας τους. Σε αυτό το μείζον θέμα η Σύμβαση Ναυτικής Εργασίας δεν παίρνει θέση, ενώ η δικαιότερη λύση φαίνεται ότι θα ήταν να διατηρούν κανονικά την ισχύ τους κατά τον χρόνο ομηρίας και να τους οφείλονται κανονικά οι μισθοί τους. Επιπλέον, ως προς το ζήτημα της παλιννόστησης των αιχμάλωτων ναυτικών τονίζεται ότι θα πρέπει να έχουν το δικαίωμα επαναπατρισμού τους μετά το τέλος της ομηρίας.
Η πειρατική επίθεση θεωρείται ναυτεργατικό ατύχημα, δηλαδή ένα «βίαιο συμβάν που έλαβε χώρα κατά την εκτέλεση της εργασίας ή εξ αφορμής αυτής και προκάλεσε σωματική βλάβη, ανικανότητα προς εργασίας ή ακόμη και απώλεια ζωής». Επακόλουθα εφαρμόζονται οι διατάξεις του νόμου 551/1915 από κοινού με την διάταξη του άρθρου 66 του ΚΙΝΔ και έτσι ο ναυτικός δικαιούται νοσήλεια και μισθό για τέσσερις μήνες. Με βάση το άρθρο 63 του ΚΙΝΔ, δικαιούνται αποζημίωση για τα επαγγελματικά και προσωπικά τους αντικείμενα που χάθηκαν ή καταστράφηκαν. Με τις ανωτέρω αξιώσεις του ναυτικού συρρέει και η αξίωσή του για χρηματική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης που υπέστη ή της ψυχικής οδύνης, η οποία καταβάλλεται στην οικογένεια του θανόντος ναυτικού, σε περίπτωση απώλειας της ζωής του.
Πηγές
- Μεταπτυχιακή διπλωματική εργασία, Το νομικό καθεστώς του ναυτικού σε περίπτωση πειρατείας, Κουτσουβά Αλεξάνδρα, 2018.
- Διαλέξεις του summer school από την ELSA Greece με θέμα Maritime Law: Safety & Security.
Σπούδασε Νομική του ΔΠΘ. Είναι ασκούμενη δικηγόρος και παράλληλα φοιτήτρια στο μεταπτυχιακό «Δίκαιο και Πληροφορική» στο ΠΑ.ΜΑΚ., το οποίο αφορά τα προσωπικά δεδομένα και το ηλεκτρονικό έγκλημα. Είναι μέλος στην ELSA Komotini συμμετέχοντας σε summer schools, σεμινάρια και institutional visits σε ευρωπαϊκά και διεθνή όργανα σε Βρυξέλλες και Χάγη. Επιπλέον, είναι εθελόντρια στην ΜΚΟ Ένωση Κυριών Δράμας «Σπίτι Ανοιχτής Φιλοξενίας».
