Της Αριάδνη-Παναγιώτα Φατσή,
Ποιο τίμημα θα πληρώνατε για να παραμείνετε νέοι και ωραίοι;
Αυτό είναι ένα από τα ερωτήματα που αδιαμφισβήτητα μένουν πίσω όταν τελειώνει κανείς την ανάγνωση του γνωστού πλέον μυθιστορήματος Το πορτρέτο του Ντόριαν Γκρέι. Το ίδιο ερώτημα καλείται να απαντήσει και ο ομώνυμος ήρωας στην αρχή του βιβλίου. Ο Ντόριαν Γκρέι, ένας εξαιρετικά ωραίος νεαρός, κάνει την πρώτη του εμφάνιση στη βικτωριανή κοινωνία του Λονδίνου. Η σπάνια ομορφιά του αιχμαλωτίζει αμέσως το ενδιαφέρον του ζωγράφου Μπάζιλ Χόλγουορντ, ο οποίος εμπνέεται απεριόριστα από τον νεαρό και ζητά να ζωγραφίσει το πορτρέτο του. Εκεί ξεκινά η ιστορία, καθώς ο Λόρδος Χένρι Γουότον, φίλος του ζωγράφου, επισκέπτεται το σπίτι του τελευταίου κατά τη διάρκεια της δημιουργίας του πορτρέτου και γνωρίζει τον Ντόριαν Γκρέι, τον οποίο βρίσκει επίσης συναρπαστικό. Ανάμεσα σε αυτούς τους δύο νέους φίλους, ο νεαρός Ντόριαν αποκτά συνείδηση της ιδιαίτερης εμφάνισής του και της αξίας την οποία αποδίδει η κοινωνία στην ομορφιά. Γι αυτό ευθύνεται σε μεγάλο βαθμό η ηδονιστική κοσμοθεωρία του Χένρι Γουότον, ο οποίος θεωρεί την ομορφιά μοναδικό στόχο στον οποίο αξίζει να αποσκοπεί κανείς. Όταν ολοκληρώνεται το πορτρέτο, ο Ντόριαν κάνει μια φοβερή διαπίστωση: ενώ ο ίδιος θα γεράσει και θα αλλοιωθεί, αυτός ο πίνακας θα υπάρχει πάντα για να του θυμίζει την εξαιρετική ομορφιά της νιότης. Η επίδραση του Χένρι Γουότον στην προσωπικότητα του Ντόριαν είναι φανερή – ο νεαρός ήρωας έχει πλέον υιοθετήσει την άποψη ότι η ομορφιά και η νεότητα είναι το παν, ώστε στην πιο καθοριστική στιγμή της ζωής του αναφωνεί: “If it was only the other way! If it was I who were to be always young, and the picture that were to grow old! For this—for this—I would give everything! Yes, there is nothing in the whole world I would not give!”[1] Ο πρωταγωνιστής δεν το καταλαβαίνει αμέσως, αλλά σύντομα βλέπει την εικόνα του να αλλάζει αντικατοπτρίζοντας τις δικές του πράξεις, τον χρόνο που περνά και την αλλαγή στον χαρακτήρα του, ενώ ο ίδιος μένει απαράλλαχτος στη νεανική του ομορφιά και όλα τα θετικά χαρακτηριστικά τα οποία η κοινωνία γύρω του συνδέει με αυτήν. Το μυθιστόρημα αποτελεί ένα ιδιαίτερο έργο με πάμπολλους προβληματισμούς για την αξία της ομορφιάς, τη σημασία της εξωτερικής εμφάνισης και τη φύση των ανθρώπινων σχέσεων. Πρόκειται για ένα ιδιαίτερο ανάγνωσμα, απαιτητικό σε ορισμένα σημεία, αλλά και συναρπαστικό σε όλη του την έκταση, το οποίο συχνά εκπλήσσει τον αναγνώστη ακροβατώντας ανάμεσα στη λατρεία της ομορφιάς και την καταστροφική της επίδραση.
Το μοναδικό αυτό μυθιστόρημα του Όσκαρ Ουάιλντ -το οποίο πλέον θεωρείται ένα από τα κλασικά αναγνώσματα της παγκόσμιας λογοτεχνίας- έγινε δεκτό με μεγάλη αμυντικότητα από την κοινωνία της εποχής. Θεωρήθηκε από πολλούς ότι ένα τέτοιο έργο ήταν απρεπέστατο και προωθούσε την ανηθικότητα, με πολλούς να ζητούν να διωχθεί ο συγγραφέας, γι’ αυτό και από την πρώτη έκδοση το 1890 αφαιρέθηκαν ορισμένα αποσπάσματα. Βέβαια, ο πάντα ετοιμόλογος Ουάιλντ έχει την απάντηση για αυτές τις κατηγορίες, λέγοντας ότι «τα βιβλία που ο κόσμος αποκαλεί ανήθικα είναι τα βιβλία που δείχνουν στον κόσμο τη δική του αισχρότητα». Παράλληλα ο Ουάιλντ φέρεται ότι δήλωνε πως ενώ ο ίδιος έμοιαζε περισσότερο με τον ευαίσθητο καλλιτέχνη Μπάζιλ, η κοινωνία ήθελε να τον βλέπει ως τον κυνικό Χένρι με την καταστροφική επιρροή στους νέους, ενώ ο Ντόριαν Γκρέι ήταν αυτός που ίσως να ήθελε να είχε υπάρξει σε μια άλλη πραγματικότητα.
Η καταδίκη του συγγραφέα για άσεμνες πράξεις το 1895 (ουσιαστικά καταδίκη για τις ομοφυλοφιλικές σχέσεις που είχε αναπτύξει) και τα πρακτικά της δίκης που έχουν διασωθεί δείχνουν ότι η συντηρητική κοινωνία του Λονδίνου της εποχής δεν ήταν σε θέση να συγχωρήσει στον Ουάιλντ όχι μόνο τον σεξουαλικό του προσανατολισμό, αλλά και την τολμηρή του συγγραφή, η οποία δεν έχανε ευκαιρία να αντίκειται στα κακώς κείμενα και να δίνει ευκαιρία για προβληματισμό. Ο Ουάιλντ πιέστηκε από γνωστούς και φίλους να διαφύγει πριν τη δίκη, αλλά προτίμησε να υπερασπιστεί τον εαυτό του. Τα πρακτικά της δίκης παρουσιάζουν την εικόνα ενός κατηγορούμενου που δείχνει σε κάθε φράση την αμφισβήτησή του για τις απόψεις των κατηγόρων του. Ο Ουάιλντ τελικά καταδικάστηκε σε 2 χρόνια φυλάκιση με καταναγκαστικά έργα, αλλά δε σταμάτησε τη λογοτεχνική παραγωγή, καθώς στη φυλακή δημιούργησε το De Profundis, μια μακροσκελή επιστολή που αποτελεί τον προσωπικό του απολογισμό, και τη Μπαλάντα της φυλακής του Ρέντινγκ, ποιητικό έργο που έδειχνε με γλαφυρό τρόπο τα συναισθήματα και τις συνθήκες της ζωής σε ένα σωφρονιστικό ίδρυμα της εποχής. Μετά την αποφυλάκισή του, ο Ουάιλντ ανέπτυξε σύντομη δράση για την αναμόρφωση των Αγγλικών φυλακών, αλλά όντας πλέον ανεπιθύμητος στην αστική κοινωνία, αναγκάστηκε να ζει πάμπτωχος σε ξενοδοχεία της Ευρώπης, μέχρι τον πρόωρο θάνατό του το 1900 στο Παρίσι.
Από το 1900 μέχρι σήμερα, το έργο του Όσκαρ Ουάιλντ πέρασε από την απόλυτη περιφρόνηση στην αναγνώριση. Σήμερα τα 5 θεατρικά έργα του, το μυθιστόρημά του και τα άλλα διηγήματα και ποιητικά του έργα θεωρούνται κλασικά. Η συμβολή του, όμως, δεν έγκειται μόνο στα εξαιρετικά λογοτεχνικά έργα του, αλλά και στην όλη του αντιμετώπιση απέναντι στη ζωή και τις κοινωνικές συμβάσεις. Η προσωπικότητά του παραμένει αμφιλεγόμενη, αλλά ακόμη κι αν δεν έχει διαβάσει κανείς κάποιο έργο του, αξίζει να τον θυμόμαστε γιατί ήταν ένας καλλιτέχνης που δεν αυτολογοκρίθηκε και ένας άνθρωπος που δεν απέφυγε τη σύγκρουση με ένα status quo που μοιραία θα τον συνέτριβε προκειμένου να υπερασπιστεί τις καλλιτεχνικές και προσωπικές επιλογές του.
[1] «Αν ήταν διαφορετικά! Αν ήταν να έμενα εγώ για πάντα νέος, κι αυτή η εικόνα να γερνούσε! Γι’ αυτό, γι’ αυτό θα μπορούσα να δώσω τα πάντα! Ναι, τίποτα δεν υπάρχει σε όλο τον κόσμο που δε θα έδινα!» (μτφ. της συγγραφέως)
Γεννήθηκε και ζει στην Αθήνα. Είναι προπτυχιακή φοιτήτρια του τμήματος Νομικής στο ΕΚΠΑ. Αναπτύσσει ιδιαίτερη δράση σε φοιτητικούς οργανισμούς και εκδηλώσεις, βρίσκεται στο διοικητικό συμβούλιο της Unique Minds και έχει συμμετάσχει σε πολλά συνέδρια και ημερίδες. Την ενδιαφέρει η συγγραφή νομικών και λογοτεχνικών άρθρων, τάσεις τις οποίες ικανοποιεί η συμμετοχή της στο OffLine Post. Γνωρίζει Αγγλικά και Γερμανικά.
