Του Μηνά Στραβοπόδη,
Μετά την Κρίση του Σουέζ (1956), ακολούθησε μια περίοδος σχετικής ηρεμίας στην ευαίσθητη περιφέρεια της Μέσης Ανατολής. Ωστόσο, η ηρεμία αυτή δεν κράτησε παραπάνω από δέκα χρόνια. Πρώτη πηγή αστάθειας αποτέλεσε το πραξικόπημα που επιτελέστηκε στη Συρία το 1966, από το κόμμα Μπάαθ. Το πραξικόπημα αυτό ήταν το δεύτερο στη Συρία μέσα σε λίγα χρόνια. Οι πολιτικοί ηγέτες του κόμματος Μπάαθ ανέλαβαν αυτή τη φορά εξ ολοκλήρου τη διακυβέρνηση της χώρας. Η νέα αυτή πολιτική ηγεσία επέτρεψε στην PLO (Palestinian Liberation Army) να κλιμακώσει τις επιθέσεις εναντίον του κράτους του Ισραήλ. Υπενθυμίζεται πως η PLO ιδρύθηκε έπειτα από πρωτοβουλία του Αιγύπτιου προέδρου Νάσερ και είχε ως σκοπό να συμπεριλάβει όλες τις πολιτικές και στρατιωτικές οργανώσεις που ενεργούσαν στα -γειτονικά του Ισραήλ- αραβικά κράτη και είχαν ως απώτερο σκοπό τη νίκη ενάντι στο Ισραήλ και την απελευθέρωση των Παλαιστινιακών εδαφών που τελούσαν υπό ισραηλινή κατοχή (με βάση πάντα την οπτική τους).
Έτσι, λοιπόν, η πρώτη πηγή αστάθειας σημειώθηκε στα σύνορα Συρίας-Ισραήλ, με σειρά μεθοριακών επεισοδίων. Τον Απρίλη του 1967, τα επεισόδια αυτά κλιμακώθηκαν σε αερομαχία μεταξύ μαχητικών αεροσκαφών της Συρίας και του Ισραήλ, στα υψίπεδα του Γκολάν. Στην αερομαχία αυτή σημειώθηκαν απώλειες 6 συριακών αεροσκαφών. Τον επόμενο μήνα, η πολιτική ηγεσία του Ισραήλ εξουσιοδότησε τον στρατό να προβεί σε χτύπημα περιορισμένης έκτασης έναντι της Συρίας.
Την ίδια περίοδο, η Αίγυπτος, βλέποντας την ένταση να κλιμακώνεται μεταξύ της Συρίας και του Ισραήλ, δημιούργησε ένα σχέδιο για στρατικοποίηση της περιοχής του Σινά, η οποία ήταν αποστρατικοποιημένη από το 1956, όπου κυανόκρανοι του ΟΗΕ παρέμεναν στην περιοχή για τη διατήρηση της ειρήνης και της σταθερότητας (UNEF). Την κάλυψη των στρατιωτικών αναγκών των αραβικών κρατών για την εκπλήρωση του σχεδίου αυτού θα αναλάμβανε η ΕΣΣΔ. Εξαιτίας της κίνησης αυτής του προέδρου Νάσερ, η ένταση μεταξύ Αιγύπτου και Ισραήλ κλιμακώθηκε στις 15 Μαΐου του 1967.
Τις ημέρες που ακολουθήσαν, οι εξελίξεις ήταν ραγδαίες. Μετά την κλιμάκωση της έντασης μεταξύ Αιγύπτου-Ισραήλ, οι στρατοί τεσσάρων αραβικών κρατών (Συρία, Ιορδανία, Ιράκ, Κουβέιτ) τέθηκαν σε γενικό συναγερμό. Στις 16 Μαΐου, ο Νάσερ ζήτησε από τον ΟΗΕ να αποχωρήσει η ειρηνευτική αποστολή (UNEF) από την περιοχή του Σινά. Τρεις μέρες αργότερα, το αίτημα του Νάσερ πραγματοποιήθηκε, με τους κυανόκρανους να αποχωρούν από την περιοχή και στη θέση τους να εγκαθίσταται ο στρατός της Αιγύπτου, έχοντας ενσωματώσει στου κόλπους του και την PLO. Στις 20 Μαΐου, κηρύχθηκε επιστράτευση και στην Αίγυπτο και στο Ισραήλ, ενώ δύο μέρες μετά ο Νάσερ προέβη σε ακόμη μία επιθετική ενέργεια, κλείνοντας τα στενά του Τιράν για κάθε Ισραηλινό πλοίο που θα επιχειρούσε να περάσει, αποκόπτοντας με αυτόν τον τρόπο το Ισραήλ από τη θαλάσσια επικοινωνία στη νότια πλευρά του. Ως αντίδραση στην επιθετική αυτή κίνηση του Νάσερ, το Ισραήλ έλαβε μεγάλη στρατιωτική ενίσχυση από τις ΗΠΑ (23/5). Τα αραβικά κράτη (Αίγυπτος, Συρία, Ιορδανία, Ιράκ), βλέποντας την κίνηση αυτή των ΗΠΑ, υπέγραψαν μια συμφωνία για αμοιβαία στρατιωτική συνεργασία υπό την ηγεσία του Νάσερ. Παράλληλα, το Ισραήλ έχασε τον -έως τότε- παραδοσιακό σύμμαχό του, τη Γαλλία, μετά από μεγάλες πιέσεις της ΕΣΣΔ, η οποία παράλληλα άρχισε να εφοδιάζει με στρατιωτικό υλικό τα άμεσα εμπλεκόμενα αραβικά κράτη.
Το Ισραήλ, όντας περικυκλωμένο από εχθρικά κράτη, τα οποία είχαν ως βασικό σκοπό την εξαφάνισή του, αντέδρασε αντανακλαστικά. Συγκεκριμένα, τόσο η γεωγραφική του θέση, όσο και ο μικρός πληθυσμός του (ιδίως σε σχέση με τα αραβικά κράτη) του επιβάλλουν να χαράξει επιθετική στρατηγική, η οποία θα του δώσει το πλεονέκτημα του πρώτου πλήγματος του αντιπάλου. Έτσι, λοιπόν, λειτουργώντας κυρίως με βάση το ένστικτο και λιγότερο βάσει μιας καλά οργανωμένης στρατηγικής, το Ισραήλ αντέδρασε αντανακλαστικά για να εξασφαλίσει την επιβίωσή του. Με ταχύτατες διαδικασίες, ο πρωθυπουργός του Ισραήλ, Λεβί Εσκόλ, μετά τη γενική επιστράτευση, συγκάλεσε συμβούλιο εθνικής ενότητας, διεύρυνε την κυβέρνησή του, εντάσσοντας και τα δύο μεγαλύτερα κόμματα της αντιπολίτευσης στη διακυβέρνηση της χώρας, ούτως ώστε να διασφαλίσει την εθνική ενότητα του Ισραήλ και εξουσιοδότησε τον στρατηγό Γιτζάκ Ραμπίν να υπερασπιστεί την εθνική ακεραιότητα του Ισραήλ με κάθε τρόπο. Τέλος, με συνοπτικές διαδικασίες αποφασίστηκε αιφνιδιαστικά επίθεση εναντίον των Αράβων, το πρωί της 5ης Ιουνίου (1967). Όπως θα αναφερθεί και στη συνέχεια, όλες αυτές οι ενέργειες του πρωθυπουργού του Ισραήλ αποδείχθηκαν απόλυτα επιτυχημένες και αποτελεσματικές, σε τέτοιο βαθμό που ακόμη και ο πιο αισιόδοξος Ισραηλινός πολίτης δε θα μπορούσε να προβλέψει την τόσο μεγάλη επιτυχία του Ισραήλ.
Το πρωί της 5ης Ιουνίου, που αποτελεί και την πρώτη ημέρα του πολέμου, το Ισραήλ εξαπολύει στιβάδα αεροπορικών επιθέσεων, κυρίως έναντι της Αιγύπτου. Αποτέλεσμα της επίθεσης αυτής ήταν ότι το Ισραήλ κατέστρεψε τη συντριπτική πλειοψηφία των αεροσκαφών της Αιγύπτου, αλλά και των υπόλοιπων αραβικών κρατών, πριν καν αυτά απογειωθούν. Ταυτόχρονα, το Ισραήλ εξαπολύει χερσαία επίθεση σε Αίγυπτο, Συρία και Ιορδανία, πιάνοντας τους στρατούς των αραβικών κρατών σε πλήρη αποδιοργάνωση και με τον βαθμό ετοιμότητάς τους σε πάρα πολύ χαμηλά επίπεδα.
Η τρίτη μέρα του πολέμου αποτελεί επίσης μια πολύ σημαντική μέρα για την εξέλιξη του πολέμου, καθώς το Ισραήλ καταλαμβάνει την περιοχή μέχρι τη διώρυγα του Σουέζ από την Αίγυπτο, τα υψίπεδα του Γκολάν από τη Συρία και τη Δυτική Όχθη από την Ιορδανία, εκδιώκοντας παράλληλα περίπου 400.000 Παλαιστίνιους από την περιοχή.
Μετά από 132 ώρες και 30 λεπτά από την έναρξη του πολέμου, δηλαδή λιγότερο από έξι ημέρες, ο πόλεμος έχει τελειώσει και το Ισραήλ έχει θριαμβεύσει, έχοντας σχεδόν τριπλασιάσει την έκτασή του μέσα σε πραγματικά ελάχιστο χρονικό διάστημα. Ο πόλεμος αυτός έμεινε στην ιστορία για την τεράστια ταχύτητα και αποτελεσματικότητα που είχε το Ισραήλ στο πεδίο της μάχης, αλλά και στο πόσο γρήγορα κατάφερε να μετατρέψει την ταχύτητα αυτή σε απτά αποτελέσματα, δημιουργώντας τετελεσμένα.
Συμπερασματικά, λοιπόν, το Ισραήλ είναι ο μεγάλος νικητής από αυτή την πολεμική αναμέτρηση. Πιο συγκεκριμένα, το Ισραήλ προσαρτά ολόκληρη τη χερσόνησο του Σινά και τη Λωρίδα της Γάζας από την Αίγυπτο, γεγονός που για πρώτη φορά προσδίδει στο Ισραήλ το πλεονέκτημα του στρατηγικού βάθους, κάτι που καθιστά την προσάρτηση της περιοχής αυτής ζωτικής σημασίας για το Ισραήλ. Δεύτερον, το Ισραήλ προσαρτά τα υψίπεδα του Γκολάν από τη Συρία, επίσης μια περιοχή πολύ μεγάλης σημασίας, καθώς είναι πολύ πλούσια σε νερό και εξαιτίας της έλλειψης νερού στην ευρύτερη περιοχή, η σημαντικότητα των υψιπέδων του Γκολάν αναβαθμίζεται ακόμη περισσότερο. Τρίτον, το Ισραήλ προσαρτά τη Δυτική Όχθη και ολόκληρη την Ιερουσαλήμ από την Ιορδανία και τέλος θέτει υπό τον έλεγχό του περισσότερους από ένα εκατομμύριο Άραβες. Με άλλα λόγια, μετά τον πόλεμο των 6 ημερών, το Ισραήλ έχει αναπτύξει το μέγιστο των δυνατοτήτων του σε έκταση και δύναμη.
Ο πόλεμος αυτός ήταν καθοριστικός για το μέλλον της περιοχής, καθώς έκτοτε ανατράπηκαν οι ισορροπίες και σημειώθηκαν σημαντικές γεωπολιτικές ανακατατάξεις. Πιο συγκεκριμένα, το Ισραήλ αναδύθηκε σε απόλυτο κυρίαρχο στην περιοχή και άρα σε περιφερειακό ηγεμόνα της Μέσης Ανατολής. Η κατάσταση αυτή δεν έχει ανατραπεί από το 1967, καθώς το Ισραήλ συνεχίζει να διαδραματίζει τον πλέον σημαντικό ρόλο στην περιοχή και συνεχίζει να έχει την πρωτοβουλία των κινήσεων, ακόμη και αν κατά διαστήματα ανταγωνίζεται με άλλες περιφερειακές δυνάμεις, όπως το Ιράν, η Σαουδική Αραβία και σε μικρότερο βαθμό η Τουρκία.
Όσον αφορά την Αίγυπτο, το γόητρο του προέδρου Νάσερ πλήγηκε ανεπανόρθωτα, ενώ παράλληλα η Αίγυπτος διέκοψε κάθε είδους διπλωματική συναλλαγή με τους Παλαιστινίου,ς εξαιτίας της ανασφάλειας που προκλήθηκε στην αιγυπτιακή κοινωνία μετά από αυτή την μεγάλη αποτυχία του πολέμου.
Επίσης, σημαντική απόρροια του πολέμου αυτού ήταν ένα νέο κύμα οργής του αραβικού κόσμου έναντι του Ισραήλ, αλλά ταυτόχρονα και ένα κύμα αμφισβήτησης έναντι των στρατιωτικών καθεστώτων και γενικότερα έναντι του αραβικού εθνικισμού. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα την ανάδυση νέων μορφών πολιτικής οργάνωσης των αραβικών πληθυσμών, κυρίως με την άνοδο του πολιτικού Ισλάμ, το οποίο ήδη υπήρχε, ωστόσο, ενδυναμώθηκε μετά τη νέα μεγάλη ήττα του αραβικού κόσμου.
Βιβλιογραφία
- Calvocoressi, P 2010, ‘Η Διεθνής Πολιτική μετά το 1945’ , τόμος Α’, 9η εκδ, Αθήνα, εκδόσεις Τουρίκη
- Halliday, F 2010, ‘Η Μέση Ανατολή στις Διεθνείς Σχέσεις, ισχύς πολιτική και ιδεολογία’, 1η εκδ, εκδόσεις Ξιφάρας
- Kissinger, H 1995, ‘Διπλωματία’, 1 εκδ, Εκδοτικός Όικος Λιβάνη
- Χουρχούλης, Δ 2017, ‘Ο Πόλεμος των 6 Ημερών’, Καθημερινή, προβλήθηκε 27 Οκτωβρίου 2019, < https://www.kathimerini.gr/912385/article/epikairothta/kosmos/o-polemos-twn-e3i-hmerwn >
