Της Κωνσταντίνας-Μαρίνας Χριστοφή,
Είσαι γυναίκα, αλλά και άντρας. Διανύεις την εφηβεία, αλλά και την ενήλικη ζωή. Είσαι ένας άνθρωπος, ο οποίος στέκεται μπροστά στον καθρέφτη, και κοιτάς ένα διαστρεβλωμένο πορτρέτο του εαυτού σου. Πολλές φορές ακούς σχόλια, τα οποία δε συνάδουν με αυτό που αντικρίζεις ο ίδιος και δεν ξέρεις ποιο να εμπιστευθείς. τις αισθήσεις σου ή εκείνες των άλλων; Οι παραπάνω συνειρμοί στοιχειοθετούν κατά ένα μεγάλο ποσοστό την έννοια της διατροφικής διαταραχής, μίας ψυχογενετικής και κοινωνικής «ανωμαλίας», η οποία έχει αφήσει το στίγμα της σε εβδομήντα εκατομμύρια ανθρώπους, κατά προσέγγιση, παγκοσμίως.
Η πιο ευρέως γνωστή διαταραχή είναι εκείνη της νευρικής ανορεξίας. Σε αντίθεση με την ετυμολογία της (α + όρεξη), η τελευταία δε σχετίζεται καθόλου με την «όρεξη», παρά με την εικόνα που διαμορφώνει ο παθών, όσον αφορά τηνσωματική του εικόνα. Απότοκο των παραπάνω αποτελεί η μανιώδης ανάγκη τήρησης μία στερητικής διατροφής, η οποία επιφέρει και μία δραματική απώλεια βάρους. Οι παθόντες, οι οποίοι σε μεγαλύτερο ποσοστό είναι γυναίκες, δεν αντικρίζουν τον εαυτό τους με την όρασή τους, παρά με τα μάτια της νευρικής ανορεξίας… Δε βλέπουν, δυστυχώς, ότι το σώμα τους σταδιακά ωχριά, παρά κοιτούν έναν μεγαλόσωμο εφιάλτη, ο οποίος επανέρχεται ακατάπαυστα.
Τα άτομα που πάσχουν από νευρική ανορεξία δεν επιθυμούν να στρέψουν τον προβολέα προς τα πάνω τους, ούτε να γίνουν ο ελέφαντας μέσα στην αίθουσα, αντιθέτως, διανύουν εντελώς μοναχικά το ταξίδι της απώλειας. Δυστυχώς, τα ακριβή αίτια της νευρικής ανορεξίας δεν έχουν βρεθεί, ωστόσο, οι ειδικοί θεωρούν ότι αποτελεί απόρροια πολλαπλών ερεθισμάτων. Ειδικότερα, οι επιστήμονες θέτουν μία ψυχολογική βάση αντικρουόμενων συναισθημάτων, όπως είναι η χαμηλή αυτοεκτίμηση, η αντικοινωνικότητα, η εσφαλμένη αντίληψη του ανθρώπινου σώματος και ανάπτυξής του, τα οποία σε συνδυασμό με κοινωνικούς και οικογενειακούς παράγοντες, όπως είναι ο κοινωνικός αποκλεισμός, ο εκφοβισμός ή η ενδοοικογενειακή βία και ένα διαζύγιο ενδεχομένως, τρέφουν τη συγκεκριμένη διαταραχή, η οποία από τη στιγμή που εκδηλωθεί πρέπει άμεσα να αντιμετωπισθεί, καθώς μπορεί να είναι καθοριστική για την ανθρώπινη ζωή.
Εν συνεχεία, θα ήθελα να αναφερθώ στη βουλιμία, η οποία αποτελεί ένα φαινόμενο συχνότερο από εκείνο της ανορεξίας, καθώς αγγίζει το 2-4% του πληθυσμού της χώρας μας, ενώ ένα 10% των γυναικών παρουσιάζει επεισόδια και συμπτώματα, τα οποία θα μπορούσαν να συσχετιστούν με τη βουλιμία, ωστόσο, δεν ορίζονται ως την τελευταία. Η «ανατομία» της συγκεκριμένης πάθησης συνίσταται στην κατανάλωση μεγάλων μερίδων φαγητού, συνήθως ανθυγιεινού, με χαρακτηριστικό στοιχείο τη μη αντίληψη της ποσότητας ή της αιτίας κατανάλωσής του. Οι παθόντες, συνειδητοποιώντας τι συμβαίνει, αισθάνονται έντονο άγχος και καταφεύγουν στις πιο ακραίες μεθόδους αποβολής όλων όσων κατανάλωσαν.
Η βουλιμία συνήθως πλήττει άτομα τα οποία λόγω επαγγέλματος πρέπει να διατηρήσουν ένα συγκεκριμένο σωματικό βάρος, όπως είναι οι χορευτές, οι ηθοποιοί και τα μοντέλα, χωρίς ωστόσο αυτό να είναι απόλυτο. Τα αίτια όπως και στην περίπτωση της ανορεξίας δεν έχουν εξακριβωθεί, ωστόσο, η συγκεκριμένη διαταραχή είναι έντονα συνδεδεμένη με τα κοινωνικά πρότυπα που αναδύονται στις πιο «εμπορικές» κοινωνίες, σε κοινωνίες όπου η ιδεολογία του «φαίνεσθαι» επικρατεί εκείνης του «είναι», σε συνδυασμό φυσικά με ψυχογενείς προδιαθέσεις. Εύλογα, λοιπόν, πολλοί νεαροί και νεαρές πέφτουν θύματα μίας εικονικής απάτης και αναπτύσσουν προβληματικές και ανησυχητικές συνήθειες.
Μία λιγότερο διαδεδομένη διαταραχή, η οποία θα μπορούσε να θεωρηθεί ως μακρινός «συγγενής» της βουλιμίας, είναι εκείνη του νυχτερινού συνδρόμου. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, οι παθόντες παρουσιάζουν μία σχετική ανορεξία -υπό την έννοια έλλειψης όρεξης- τις πρωινές ώρες, ενώ το βράδυ επιδίδονται στην κατανάλωση μεγάλων μερίδων φαγητού, πράγμα το οποίο συμβαίνει τόσο συνειδητά, όσο και ασυνείδητα. Συνέπεια του νυχτερινού συνδρόμου, πέραν της αύξησης βάρους, είναι οι εντερικές διαταραχές, η αύξηση των γλυκαιμικών δεικτών και γενικότερα, η επιβράδυνση του συνόλου των ζωτικών λειτουργιών κι η ανάπτυξη μίας «καταδικασμένης» σχέσης με το φαγητό.
Σε καμία περίπτωση δε θα μπορούσαμε να παραλείψουμε την αδηφαγική διαταραχή, η οποία θα μπορούσε, επίσης, να παραλληλιστεί με την βουλιμία, ωστόσο, αποτελεί κάτι εντελώς διαφορετικό. Πιο συγκεκριμένα, το binge eating σχετίζεται με την εκδήλωση επεισοδίων υπερφαγίας, λιπαρών και ανθυγιεινών τροφών, και σε αντίθεση με την βουλιμία, δεν παρατηρούνται απόπειρες αποβολής του περιττού φαγητού. Τα άτομα που πάσχουν από αδηφαγική διαταραχή έχουν υψηλό δείκτη μάζας σώματος, σε συνδυασμό με πληθώρα προβλημάτων υγείας, τα οποία είναι συνυφασμένα με ανορθόδοξους τρόπους διατροφής, όπως η έλλειψη βιταμινών, αδύναμο ανοσοποιητικό σύστημα, εμφάνιση λοιμώξεων κ.α.
Σε αυτό το σημείο, θα ήθελα να αναφερθώ σε μία διατροφική διαταραχή η οποία «ακμάζει» τα τελευταία χρόνια και έχει εξαιρετικά στενή σχέση με το κίνημα του υγιεινού τρόπου ζωής. Η σκηνή ανήκει στην ορθορεξία ή αλλιώς ορθοτροφία. Ειδικότερα, η ορθοτροφία σχετίζεται με την εμμονή στην κατανάλωση βιολογικώνκαι υγιεινών τροφών, κυρίως υπερτροφών ( π.χ. goji berries, Chía seeds, λιναρόσπορος) και η κατηγορηματική άρνηση οποιασδήποτε άλλης τροφής. Όλη η προβληματική της ορθορεξίας έγκειται στο γεγονός ότι δεν πρόκειται για μία πηγαία ανάγκη υγιεινής διαβίωσης, παρά για έναν αυτοσκοπό μιμητισμού προσώπων που πρεσβεύουν έναν ισορροπημένο τρόπο ζωής. Ειδικότερα, η ορθορεξία δεν αποσκοπεί στην πληθώρα των πλεονεκτημάτων και της πραγματικής νοοτροπίας της ισορροπημένης διατροφής, παρά στην αυθυποβολή κατανάλωσης συγκεκριμένων ομάδων τροφών.
Πρόκειται για μία έντονα πιεστική διαδικασία, η οποία αποβαίνει πιεστική τόσο ψυχικά, όσο και σωματικά. Όλη η άρνηση και η πίεση συνήθως οδηγούν σε βουλιμικά και υπερφαγικά επεισόδια, διαταράσσοντας τον οργανισμό. Φυσικά, η ίδια η ορθρορεξία είναι εξίσου επιβλαβής, διότι παρατηρούνται πολλές ελλείψεις βιταμινών και ιχνοστοιχείων… Αλλωστε, ο πραγματικά υγιής και ολοκληρωμένος άνθρωπος (διατροφικά) είναι εκείνος που μπορεί να ισορροπήσει τα πάντα, καταναλώνοντας τα πάντα με μέτρο. Στη συγκεκριμένη περίπτωση όπως και στις περισσότερες, άλλωστε, περιπτώσεις διατροφικών διαταραχών, τα αίτια είναι τόσο ψυχογενή, όσο και κοινωνικά. Πολλές περιπτώσεις ορθορεξίας σχετίζονται με την κατάθλιψη, τον κυκλοθυμισμό, την διπολικότητα, την υιοθέτηση προτύπων κατά παθολογικό τρόπο και τον ακραίο μιμητισμό.
Η αντιμετώπιση οποιασδήποτε διατροφικής διαταραχής αποτελεί μία ιδιαίτερα απαιτητική διαδικασία, όχι τόσο διαδικαστικά, όσο ψυχολογικά. Στον αγώνα αντιμετώπισής τους, άλλωστε, μετέχοντες δεν είναι μόνο οι παθόντες, αλλά και ο οικογενειακός και κοινωνικός περίγυρός τους. Η θεραπεία αποτελείται από μία ακολουθία ψυχολογικών και ιατρικών εξετάσεων και παρεμβάσεων. Ο πυρήνας του προβλήματος είναι η ψυχοδιάθεση των παθόντων, συνεπώς λαμβάνει χώρα μια εντατική παρακολούθηση από ψυχολόγο και σε ιδιαίτερες περιπτώσεις, συνεπικουρεί και ψυχίατρος. Επιπρόσθετα, ο ασθενής υποβάλλεται σε μία σειρά ασκήσεων διατροφικής επιμόρφωσης, με απώτερο σκοπό τόσο να ανακάμψει σωματικά, όσο και να ενστερνιστεί το πραγματικό νόημα ενός υγιούς τρόπου διαβίωσης. Η θεραπεία, όμως, δε λήγει όταν η διαταραχή υποχωρήσει, παρά συνεχίζει με ηπιότερους ρυθμούς, έως και χρόνια αργότερα.
Αν με ρωτούσε κανείς τι πιστεύω προσωπικά, θα έλεγα ότι η αρχή και το τέλος είναι μία σφιχτή αγκαλιά με πλήρη αγάπη και κατανόηση. Ίσως η σκέψη μου είναι ρομαντικήζ αλλά η αλήθεια είναι ότι οι άνθρωποι που αντιμετωπίζουν διατροφικές διαταραχές βρίσκονται σε μία διαρκή διαμάχη με τους εσωτερικούς τους δράκους… Δεν επιδιώκουν την προσοχή, ούτε εξιδανικεύουν τη σωματική τους διάπλαση, παρά είναι θύματα μίας ψυχικής και κοινωνικής διαμάχης. Κλείνοντας, θα ήθελα να τονίσω ότι κανείς δεν είναι μόνος του και ακόμη κι αν αυτή η προσπάθεια φαίνεται κόλαφος, υπάρχουν ειδικές γραμμές στήριξης με ειδικά εκπαιδευμένα άτομαχ τα οποία όχι μόνο σέβονται την ανωνυμία, αλλά και με διακριτικότητα υποδεικνύουν το «φως» σε μία δύσβατη και διλημματική κατάσταση.
( ΚΕΝΤΡΟ ANASA :210-9212345, ΓΡΑΜΜΗ ΒΟΗΘΕΙΑΣ ΕΝΗΛΙΚΩΝ: 2103617089)
Είναι προπτυχιακή φοιτήτρια του τμήματος της Νομικής, στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης. Ο τομέας που την ενδιαφέρει αρκετά όσον αφορά στη νομική, είναι εκείνος του ναυτικού δικαίου, ωστόσο την αγγίζουν έντονα και ζητήματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ελευθεριών. Σε ένα έξω-νομικό πλαίσιο, λατρεύει ιδιαίτερα τη συγγραφή, τη λογοτεχνία και την τέχνη. Τέλος, προσπαθεί να δραστηριοποιείται όσο το δυνατόν περισσότερο εθελοντικά καθώς υποστηρίζει έντονα τις αρχές της φιλανθρωπίας και ανιδιοτέλειας.
