Της Έφης Βούζιου,
Πριν ένα μήνα περίπου, στις 26 Σεπτεμβρίου 2019, απεβίωσε ο πρώην πρόεδρος της Γαλλίας, Ζακ Σιράκ. Το εν λόγω πρόσωπο της Γαλλικής πολιτικής σκηνής υπήρξε μεν μια αμφιλεγόμενη προσωπικότητα, με μία από τις πιο μακροχρόνιες παρουσίες στην πολιτική ζωή της Γαλλίας δε. Αξίζει, λοιπόν, να αναφερθούμε στη ζωή, στο πολιτικό του έργο και στην κληρονομιά που άφησε πίσω του.
Γεννήθηκε στις 29 Νοεμβρίου το 1932 στο Παρίσι, όπου μεγάλωσε, έζησε και πέθανε σε ηλικία 86 ετών. Η ζωή του υπήρξε, όπως χαρακτηρίστηκε από πολλούς, συναρπαστική και έντονη. Ο ίδιος θεωρούταν ασυγκράτητος στις ιδιωτικές του συζητήσεις, οριακά μάλιστα γκαφατζής και αγαπούσε να απευθύνεται στους πολίτες της Γαλλίας με στομφώδη τρόπο, χρησιμοποιώντας συχνά την προσφιλή του προσφώνηση «Αγαπητοί μου συμπατριώτες». Υπήρξε δεύτερος μακροβιότερος πρόεδρος της Γαλλικής Δημοκρατίας μετά τον παγκόσμιο πόλεμο, διαδεχόμενος τον Φρανσουά Μιτεράν. Μέσα από τη συνεχή αλλαγή θέσεων και πολιτικών απόψεων, κέρδισε τα προσωνύμια «Χαμαιλέων Βοναπάρτης» και «Ανεμοδούρας».
Η πολιτική του καριέρα ξεκίνησε όταν εξελέγη για πρώτη φορά βουλευτής με το κόμμα UDR το 1967. Έγινε στη συνέχεια γραμματέας του κράτους το 1968, υπουργός για τις Επαφές με τη Βουλή το 1971, της Γεωργίας το 1972 και των Εσωτερικών το 1974. Το Δεκέμβριο του 1976 προχώρησε στην επανίδρυση του παλιού UDR του Ντε Γκωλ με ονομασία Rassemblement pour la republique, στο οποίο κατέλαβε τη θέση του προέδρου. Οι αλλαγές που επέβαλε ισχυροποίησαν ιδιαίτερα το κόμμα του, γεγονός που φάνηκε και στη συνέχεια στις εκλογές του 1978. Το 1986, με τη νίκη του επί του Σοσιαλιστικού Κόμματος, έγινε πρωθυπουργός για δεύτερη φορά, μετά το 1974. Δύο χρόνια αργότερα, έβαλε και πάλι υποψηφιότητα για την προεδρία της Δημοκρατίας, μετά την υποψηφιότητα του 1981, μαζί με τον σοσιαλιστή πρόεδρο Μιτεράν, ηττήθηκε και παραιτήθηκε και από το αξίωμα του πρωθυπουργού. Στις προεδρικές εκλογές του 1995 κατάφερε να νικήσει τον σοσιαλιστή συνυποψήφιό του, Λιονέλ Ζοσπέν, αναλαμβάνοντας τα καθήκοντά του στις 17 Μαΐου και εισάγοντας έτσι στα πολιτικά δρώμενα της χώρας μια δεξιά κυβέρνηση.
Το πρώτο έτος της προεδρίας του ήταν ιδιαίτερα ταραχώδες, καθώς ογκώδεις εργατικές απεργίες και διαδηλώσεις παρέλυσαν όλη τη χώρα. Αιτία αυτών των απεργιών ήταν ένα νεοφιλελεύθερο πρόγραμμα περικοπών των μισθών και των συντάξεων, το οποίο ήρθε αντιμέτωπο με την έντονη δυσαρέσκεια του λαού. Η τεταμένη πολιτική κατάσταση οδήγησε, το 1997, σε πρόωρες βουλευτικές εκλογές, στις οποίες το κόμμα του Σιράκ ηττήθηκε από τους σοσιαλιστές. Ο Σιράκ, μάλιστα, αναγκάστηκε να συγκυβερνήσει με τον αρχηγό του Σοσιαλιστικού Κόμματος, Λιονέλ Ζοσπέν, ο οποίος στις 2 Ιουνίου 1997 έγινε Πρωθυπουργός της Γαλλίας.
Στα χρόνια που ακολούθησαν, η πολιτική εξουσία του Ζακ Σιράκ ήταν ιδιαίτερα περιορισμένη καθώς μπορούσε να επιβάλλει την άποψή του μόνο σε θέματα εξωτερικής και στρατιωτικής πολιτικής. Χαρακτηριστική ήταν η επιλογή του να επαναληφθούν τα πυρηνικά πειράματα στον Ειρηνικό και η Γαλλία να συνεχίσει την προηγούμενη εξωτερική γραμμή πολιτικής της, διατηρώντας φιλικές και προνομιούχες σχέσεις με τη Γερμανία.
Το 2000 ξέσπασαν σκάνδαλα για κακή διαχείριση των οικονομικών στον δήμο του Παρισιού, που ανάγονται στην περίοδο κατά την οποία ο Σιράκ διατέλεσε δήμαρχος της πόλης. Η φήμη του αμαυρώθηκε και το οικονομικό αυτό σκάνδαλο οδήγησε στο να χάσει το κόμμα του τις εκλογές και να αναλάβουν οι σοσιαλιστές, για πρώτη φορά, τη δημαρχεία της πόλης το 2001. Το 2002, όντας νικητής του α’ γύρου των προεδρικών εκλογών στη Γαλλία, αρνήθηκε να σταθεί δίπλα στον ακροδεξιό Ζαν Μαρί Λεπέν σε μια τηλεοπτική μονομαχία ενόψει του β’ εκλογικού γύρου. Οι πιέσεις από τον τύπο να αντιπαρατεθεί μπροστά στις τηλεοπτικές κάμερες με τον Λεπέν ήταν ισχυρές, μια επιθυμία που εξέφραζε και το 70% των ψηφοφόρων, όπως φάνηκε από τις δημοσκοπήσεις. Όμως, ο Σιράκ αρνήθηκε, δηλώνοντας ότι το μίσος του ακροδεξιού πολιτικού κατά των μεταναστών είχε καταστήσει την τηλεοπτική μονομαχία αδύνατη. «Όπως αρνήθηκα να δεχθώ κάθε συμμαχία στο παρελθόν με το Εθνικό Μέτωπο, χωρίς να λογαριάσω το πολιτικό κόστος, έτσι δεν πρόκειται να δεχθώ τον τηλεοπτικό διάλογο με αυτόν πολιτικό ηγέτη στο μέλλον», είπε ο Σιράκ ο οποίος λίγες μέρες αργότερα, στις 5 Μαΐου, κέρδισε τον β’ γύρο των εκλογών, με το εκπληκτικό ποσοστό 82,2% των ψήφων.
Το 2005, ως Πρόεδρος, αντιμετώπισε τις ταραχές με τους νεαρούς μετανάστες, που πήραν χαρακτήρα εξέγερσης και ανάγκασαν την κυβέρνησή του να κηρύξει ξανά τον νόμο που ίσχυε την περίοδο του Πολέμου στην Αλγερία. Ήταν ο ίδιος, ο οποίος οδήγησε τη Γαλλία στη ζώνη του ευρώ και μείωσε τη θητεία του Γάλλου προέδρου από τα επτά στα πέντε χρόνια. Επιπλέον, κατάργησε τη στρατιωτική θητεία και αναγνώρισε την ευθύνη που έφερε το γαλλικό κράτος στα ναζιστικά εγκλήματα. Μετά τις προεδρικές εκλογές του 2007, αποσύρθηκε από την πολιτική, διατελώντας, έτσι, κατά τη διάρκεια δύο θητειών πρόεδρος από το 1995 ως το 2007.
Ακολουθώντας και ο ίδιος μια μακροχρόνια παράδοση ερωτικών σκανδάλων και συζυγικών ατασθαλιών που συνδέονται με τους Γάλλους προέδρους και πολιτικούς, κατάφερε να γίνει πρωτοσέλιδο και για τις ερωτικές του περιπέτειες. Ήταν παντρεμένος με την Μπερναντέτ Σοντρόν, η οποία ερχόταν συχνά αντιμέτωπη με σκάνδαλα απιστίας του συζύγου της, καθώς και με φήμες για τις ερωτικές του επιδόσεις, αφού ο κίτρινος τύπος τον είχε χαρακτηρίσει «πεντάλεπτο» και οι ερωμένες του, σε βιβλίο που κυκλοφόρησε, «τρία λεπτά μαζί με το ντους», αναφέρονται στην ταχύτητα των ερωτικών του επιδόσεων. Η πιο γνωστή εξωσυζυγική σχέση του Σιράκ ήταν με την Ιταλίδα ηθοποιό Κλαούντια Καρντινάλε, η οποία μάταια προσπάθησε να αρνηθεί τις φήμες. Ερωμένες του υπήρξαν από βουλευτές και υπουργοί μέχρι σύμβουλοι και κοπέλες της μεσαίας τάξης που γνώριζε στην επαρχία.
Ιδιαίτερη μνεία αξίζει να γίνει στη στάση του για την εισβολή των ΗΠΑ στο Ιράκ το 2003. Ήταν αντίθετος στον δεύτερο αυτό πόλεμο που ξεκίνησε με την αμερικανο-βρετανική στρατιωτική επέμβαση, προειδοποιώντας πως κάθε μορφή κατάληψης στο Ιράκ θα αποδεικνυόταν «εφιάλτης». «Ο πόλεμος είναι πάντα το τελευταίο καταφύγιο. Είναι πάντοτε απόδειξη αποτυχίας. Η χειρότερη λύση όλων, επειδή φέρνει θάνατο και δυστυχία», είχε πει μία εβδομάδα πριν την εισβολή των ΗΠΑ και των συμμαχικών δυνάμεων στο Ιράκ.
Υπήρξε, όμως, και ο πρώτος πρόεδρος που καταδικάσθηκε από την γαλλική δικαιοσύνη. Συγκεκριμένα, καταδικάσθηκε το 2011, σε ηλικία 79 ετών, σε διετή φυλάκιση με αναστολή για υπόθεση εικονικών θέσεων απασχόλησης κατά την θητεία του ως δημάρχου του Παρισιού την περίοδο 1990-1995, και ενώ κατείχε τη θέση του ηγέτη του κόμματος RPR. Κρίθηκε, ακόμα, ένοχος για υπεξαίρεση δημόσιου χρήματος που φέρεται να χρησιμοποιήθηκε για τη χρηματοδότηση της πολιτικής του παράταξης, κατάχρηση εμπιστοσύνης και παράνομη οικειοποίηση συμφερόντων.
Οχτώ χρόνια μετά τον θάνατό του, ο γαμπρός του Σαλά–Μπαρού, σύζυγος της Κλοντ Σιράκ δήλωσε ότι: «Ο πρόεδρος Ζακ Σιράκ έσβησε σήμερα το πρωί ανάμεσα στους δικούς του. Γαλήνια». Ο ενταφιασμός του έγινε σε στενό οικογενειακό κύκλο μετά την κηδεία του, στην οποία παρευρέθηκαν περίπου 80 ξένες προσωπικότητες, αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων, πρώην ηγέτες και μέλη βασιλικών οικογενειών, μεταξύ των οποίων ο Βλαντιμίρ Πούτιν, οι πρόεδροι της Ιταλίας και του Κονγκό Σέρτζο Ματαρέλα και Ντενί Σασού Νγκέσο, οι πρωθυπουργοί του Λιβάνου Σαάντ Χαρίρι και της Ουγγαρίας Βίκτορ Ορμπάν, ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ, καθώς και ο πρώην πρόεδρος των ΗΠΑ Μπιλ Κλίντον, ο βασιλιάς Αμπντάλα της Ιορδανίας και ο εμίρης του Κατάρ Ταμίμ Μπιν Χαμάντ Αλ-Θάνι, ενώ τον βασιλιά του Μαρόκου Μοχάμεντ 6ο, ο οποίος ασθενούσε, εκπροσώπησε ο γιος του, ο πρίγκιπας Μουλάι Ελ Χάσαν.
Το φέρετρό του, καλυμμένο με τη γαλλική σημαία, μεταφέρθηκε στην παρισινή εκκλησία του Αγίου Σουλπικίου, με την παρουσία περίπου 2000 προσκεκλημένων, οι οποίοι προέβησαν σε χειροκροτήματα κατά την είσοδό του στον ναό (ο δεύτερος αυτός μεγαλύτερος ναός της γαλλικής πρωτεύουσας, μετά τον καθεδρικό ναό της Παναγίας των Παρισίων, παραμένει κλειστός για το κοινό μετά την πυρκαγιά που σημειώθηκε στις 15 Απριλίου). Η Γαλλική Εθνοσυνέλευση και η Γερουσία τήρησαν ενός λεπτού σιγή ενώ έκλεισαν και τα φώτα του Πύργου του Άιφελ σε μια πρωτοβουλία να αποδώσουν φόρο τιμής στον πρώην πρόεδρο της Γαλλίας.
Μερικές από τις χαρακτηριστικές φράσεις του από ιστορικές ομιλίες και προβοκατόρικες δηλώσεις καθώς και ορισμένες «γκάφες» του και φραστικές παρεκτροπές συγκεντρώθηκαν συνοπτικά παρακάτω:
«Το σπίτι μας καίγεται και εμείς κοιτάζουμε αλλού. Η ακρωτηριασμένη, εξαντλητικά αξιοποιημένη Φύση δεν καταφέρνει να αναπλαστεί και εμείς αρνούμαστε να το παραδεχθούμε… Η Γη και η ανθρωπότητα βρίσκονται σε κίνδυνο και υπεύθυνοι είμαστε εμείς».(Σύνοδος Κορυφής για τη Γη στο Γιοχάνεσμπουργκ, 2 Σεπτεμβρίου 2002)
«Οι χώρες αυτές έχουν υπάρξει, ας το πούμε, όχι πολύ ευάγωγες και δεν έχουν μεγάλη συναίσθηση των κινδύνων που σημαίνει μία υπερβολικά γρήγορη σύνταξή τους πίσω από την αμερικανική θέση… Οι χώρες αυτές έχασαν μία καλή ευκαιρία να σωπάσουν». (Επικρίνοντας την υποστήριξη προς τις Ηνωμένες Πολιτείες για το Ιράκ που εξέφρασαν οι χώρες της ανατολικής Ευρώπης, νεοφώτιστα μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, 18 Φεβρουαρίου 2003).
«Ναι, η εγκληματική παράνοια του κατακτητή υποβοηθήθηκε από Γάλλους, από το γαλλικό Κράτος… την Πατρίδα των Φώτων και των δικαιωμάτων του ανθρώπου, τη γη της υποδοχής και του ασύλου, η Γαλλία, εκείνη την ημέρα διέπραττε το ανεπανόρθωτο. Αθετώντας την υπόσχεσή της, παρέδιδε τους προστατευόμενούς της στους δήμιούς τους» (Αναγνωρίζοντας τη συνεργασία της Γαλλίας με τη ναζιστική Γερμανία στην επιχείρηση της συγκέντρωσης Γαλλοεβραίων στο Velodrome d’ Hiver (Χειμερινό Ποδηλατοδρόμιο), 16 Ιουλίου 1995)
«Τι θέλετε; Θέλετε να γυρίσω στο αεροπλάνο μου και να επιστρέψω στη Γαλλία; Αυτό θέλετε; Αφήστε τους να φύγουν. Αφήστε τους ήσυχους!» (Διαξιφισμός στα αγγλικά με τις ισραηλινές υπηρεσίες ασφαλείας που έχουν πάρει θέση ανάμεσα σε εκείνον και τον αραβικό πληθυσμό στην παλιά πόλη της Ιερουσαλήμ, 22 Οκτωβρίου 1996)
«Τι άλλο θέλει αυτή η νοικοκυρά; Τ’ αρ..δια μου στο πιάτο;» (Κατά τη διάρκεια ευρωπαϊκής συνόδου κορυφής, ο Ζακ Σιράκ, τότε πρωθυπουργός, αγνοώντας ότι το μικρόφωνό του έχει μείνει ανοικτό, τα βάζει με τη Βρετανίδα ομόλογό του, Μάργκαρετ Θάτσερ, Φεβρουάριο 1988).
Γεννήθηκε το 1997 και μεγάλωσε στη Θεσσαλονίκη. Είναι φοιτήτρια του τμήματος Φιλολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Έχει παρακολουθήσει αρκετές ομιλίες και ημερίδες σχετικές με το αντικείμενο των σπουδών της καθώς και με τον ευρύτερο τομέα της εκπαίδευσης. Ιδιαίτερη είναι η συμμετοχή της σε εθελοντικές δράσεις τις οποίες θεωρεί καίριες για τη διάπλαση του χαρακτήρα των ατόμων και τη διάρθρωση της κοινωνίας. Την απασχολούν τομείς σχετικοί με τα ανθρώπινα δικαιώματα και την ισότητα των κοινωνικών ομάδων.
