Της Αγγελικής Κωνσταντάρα,
Με αφορμή τη νεοεκδοθείσα έκθεση της ανεξάρτητης «Αρχής Διασφάλισης της Ποιότητας στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση» (ΑΔΙΠΠΔΕ) για το 2019, έχουν εκφραστεί έντονοι προβληματισμοί σχετικά με το κατά πόσο το σημερινό σχολείο αξιολογεί κατάλληλα τους μαθητές του, ώστε να εντοπίζει τις μαθησιακές τους αδυναμίες και να προλαμβάνει φαινόμενα αναλφαβητισμού. Παρά τα συνεχή διαγωνίσματα, ήδη από την Πρωτοβάθμια εκπαίδευση και την ανά τετράμηνο αξιολόγηση των μαθητών, παρατηρούνται εξαιρετικά χαμηλές επιδόσεις σε βαρύνουσας σημασίας μαθήματα, όπως η Νεοελληνική γλώσσα και τα Μαθηματικά. Η πηγή του προβλήματος εντοπίζεται, σύμφωνα με την αρμόδια αρχή του Υπουργείου Παιδείας, στην ανεπαρκή μάθηση στο δημοτικό και το γυμνάσιο, που εκδηλώθηκε συσσωρευμένη στο λύκειο. Εκπαιδευτικοί αλλά και απλοί πολίτες παρακαλουθούν ενεοί τα δημοσιεύματα που φέρουν στο τίτλο τους την λέξη: «σοκ».
Ώστε αυτή είναι η αντίδραση μπροστά στα ποσοστά αναλφαβητισμού: «δηλώνουμε σοκαρισμένοι που το εκπαιδευτικό μας σύστημα, “αποδιοπομπαίος τράγος” κάθε μορφωτικής και γνωστικής ανεπάρκειας, παράγει λειτουργικά αναλφάβητους». Πράγματι, ένα σύστημα αξιολόγησης που βασίζεται σε αριθμούς και δεν περιλαμβάνει περιγραφική αξιολόγηση, δε θα μπορούσε παρά να μην εστιάζει στην απομνημόνευση και την «τυποποίηση» της γνώσης για τις ανάγκες ενός διαγωνίσματος, που θα κρίνει τη βαθμολογία του μαθητή. Αποκορύφωμα δε της σχολικής φοίτησης αποτελούν οι πανελλήνιες εξετάσεις, που κατά γενική ομολογία «καθορίζουν την ακαδημαϊκή και, κατ’ επέκταση, επαγγελματική πορεία των Ελλήνων» (κάτι που μοιάζει ουτοπικό στις μέρες μας). Έτσι, λοιπόν, για να μπορέσει η αξιολόγηση να είναι όσο το δυνατόν «αντικειμενικότερη», οι μαθητές καλούνται να λύνουν μαθηματικές ασκήσεις με τον τρόπο που υπαγορεύει το σχολικό εγχειρίδιο, να αναγιγνώσκουν Πλάτωνα και Αριστοτέλη απομνημονεύοντας σημειώσεις, να γράφουν έκθεση ιδεών αναπαράγοντας τις ιδέες που βρήκαν έτοιμες σε φυλλάδια. Όλη η προσπάθεια αποσκοπεί στο να περιοριστούν όσο το δυνατόν οι αποκλίσεις στις απαντήσεις των υποψηφίων σε σχέση με τις οδηγίες των διορθωτών, με σκοπό τη συγκέντρωση υψηλής βαθμολογίας. Τι αποκομίζει, τελικά, ο μαθητής απ’ όλα αυτά;
Δυστυχώς, το μόνο που κερδίζει από τη συνεχή επανάληψη είναι να εμπεδώσει τα στοιχειώδη, αδυνατώντας, όμως, να βρει τον τρόπο σύνδεσης των πληροφοριών που αφομοίωσε. Δηλαδή, μπορεί να θυμάται μετά από χρόνια τον ορισμό του ιστορικού όρου «Εθνικός Διχασμός», αγνοώντας την ίδια στιγμή το ευρύτερο ιστορικό πλαίσιο, τα αίτια και τις συνέπειές του. Με λίγα λόγια, όταν η κριτική σκέψη δίνει τη θέση της στη στείρα απομνημόνευση, η γνώση δεν κατακτάται στην ολότητά της, αλλά παραμένει αποσπασματική. Αφήνει, λοιπόν, το περιθώριο σε οποιαδήποτε λανθασμένη πληροφορία να παρεισφρήσει και να προσπαθήσει άτσαλα να ενώσει «ατάκτως ερριμμένες» σκέψεις. Τα αποτέλεσματα είναι γνωστά: σύγχυση, πλάνη, χειραγώγηση.
Μπροστά σε αυτή την εκπαιδευτική κρίση, έχει πολλές φορές προταθεί ως λύση η κατάργηση των πανελληνίων εξετάσεων, αλλά και η αξιολόγηση των μαθητών. Όντως, η ανανέωση του εκπαιδευτικού συστήματος και δη της διαδικασίας αξιολόγησης είναι αναγκαία. Εντούτοις, δε νομίζω ότι η αναζήτηση της ουσίας των σχολικών μαθημάτων -που είναι το ζητούμενο- πραγματοποιείται με την απενεχοποίηση της παραμέλησης των σχολικών καθηκόντων. Κατ’ ουσίαν, μορφωμένα θα είναι τα Ελληνόπουλα μονάχα αν αντιμετωπίσουν τα μαθηματικά, τη φυσική, την ιστορία σαν «αρωγούς» στην καθημερινότητα και την πνευματική τους εξέλιξη κι όχι σαν μέσα εξασφάλισης βαθμολογίας ή ως «εισιτήρια» για το Πανεπιστήμιο. Είναι ευθύνη των εκπαιδευτικών να καθοδηγήσουν τους μαθητές στο συναρπαστικό ταξίδι της γνώσης, μέσα από την εκπόνηση εργασιών, πειραμάτων, την αναγωγή των μαθημάτων στην επικαιρότητα, την αναζήτηση εφαρμογών στην καθημερινότητα και τη συσχετική εξέταση των κεφαλαίων κάθε μαθήματος.
Ο στόχος των παραπάνω είναι να «απεγκλωβισθεί» η σκέψη των μαθητών από στεγανά και να γονιμοποιηθεί το ενδιαφέρον για περαιτέρω εμβάθυνση στα γνωστικά πεδία προτίμησής τους. Γιατί μόνο αν η γνώση αποκτηθεί με μεράκι και φροντίδα, θα μπορέσει να στεριώσει και να φέρει με τη σειρά της νέους καρπούς…
Γεννήθηκε το 2001 στην Πάτρα, όπου και πέρασε τα παιδικά και εφηβικά της χρόνια. Σπουδάζει στην Νομική Σχολή του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Η επιλογή της σχολής αυτής είναι σε αρμονία με τα ενδιαφέροντά της, καθώς έχει συμμετάσχει σε συνέδρια προσομοίωσης επιτροπών του Ο.Η.Ε (MUN), της Unesco αλλά και σε προσομοίωση του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης (ICJ) σε ρόλο δικαστή αλλά και συνηγόρου. Της αρέσει επίσης να συμμετέχει σε ρητορικά αγωνίσματα, όπως το debate. Στον ελεύθερό της χρόνο, απολαμβάνει να παίζει πιάνο, να ταξιδεύει και να παρακολουθεί ταινίες, ενώ η χορωδία είναι το δεύτερό της σπίτι.
