Μπορώ να ελέγξω τα όνειρά μου;

Της Ανδριάνας Γιαντούρη,

Η λεπτή γραμμή που διαχωρίζει την πραγματικότητα που ζούμε με τον κόσμο των ονείρων, αποτέλεσε κινητήρια δύναμη για χιλιάδες επιστημονικές έρευνες που επιχείρησαν να απαντήσουν στο ερώτημα «Πώς μπορώ να αποκτήσω συνείδηση των ονείρων μου;».

Τι είναι τα όνειρα 

Όταν ονειρευόμαστε μια σειρά από εικόνες, ιδέες, συναισθήματα και αισθήσεις, που συνήθως συμβαίνουν χωρίς τη θέλησή μας, παρουσιάζονται ως μία γραμμική ή όπως συνήθως, μία πολύ αφηρημένη αφήγηση. Μέσα σε ένα βράδυ, μπορεί να έχουμε 3-6 όνειρα, το 95% των οποίων ξεχνιούνται το επόμενο πρωί. Το γιατί ονειρευόμαστε παραμένει ένα από τα μεγάλα αναπάντητα ερωτήματα στον χώρο των συμπεριφορικών επιστημών, με πιο γνωστές θεωρίες:

• Ο Sigmund Freud, στο βιβλίο του «The interpretation of dreams», χαρακτηρίζει τα όνειρα ως τρόπο έκφρασης ασυνείδητων επιθυμιών, σκέψεων, κινήτρων.
• Η υπόθεση ενεργοποίησης-σύνθεσης υποστηρίζει ότι ένα σύνολο χημικών αντιδράσεων στον εγκέφαλο κατά τη διάρκεια του ύπνου, δημιουργεί σήματα (εικόνες, αισθήσεις, αναμνήσεις) που ερμηνεύονται με τρόπο, ώστε να δημιουργείται μία υποκειμενική ιστορία, το όνειρο.
• Τα όνειρα είναι απλώς ένας τρόπος αποθήκευσης των πληροφοριών που λαμβάνουμε καθημερινά.

Ποια είναι τα βασικά στάδια του ύπνου

Η σταδιοποίηση του ύπνου βασίζεται σε ηλεκτροεγκεφαλογραφήματα (ΗΕΓ), στα πλαίσια μιας μεθόδου καταγραφής ηλεκτροφυσιολογικών γεγονότων κατά τον ύπνο, την πολυπνογραφία.

Η διαδικασία του ύπνου χωρίζεται στη φάση NREM (non rapid eye movement-χωρίς ταχεία κίνηση των ματιών) και στη REM (rapid eye movement-ταχεία κίνηση των ματιών).

Η NREM ταξινομείται σε 4 επιμέρους στάδια:

Στάδιο 1: Είναι το ελαφρύτερο στάδιο του ύπνου, το οποίο μπορεί εύκολα να διαταραχθεί, προκαλώντας αφύπνιση ή διέγερση. Έντονοι μυικοί σπασμοί, καθώς και η αίσθηση της απότομης πτώσης μπορούν να εμφανιστούν στο στάδιο αυτό.

Στάδιο 2: Οι κινήσεις των ματιών γίνονται αργές, ενώ τα εγκεφαλικά κύματα επιβραδύνουν αρκετά. To στάδιο αυτό καταλαμβάνει το 50% του συνολικού ύπνου.

Στάδιο 3: Τα εγκεφαλικά κύματα επιβραδύνονται κι άλλο, με τα delta waves να κάνουν την εμφάνισή τους (τα delta waves σηματοδοτούν τον βαθύ ύπνο).

Στάδιο 4: Ο βαθύτερος ύπνος παρατηρείται στο στάδιο αυτό, που χαρακτηρίζεται αποκλειστικά από delta waves. Καμία κίνηση των ματιών ή των μυών δεν πραγματοποιείται, ενώ είναι πολύ δύσκολο να ξυπνήσεις κάποιον στο στάδιο αυτό. Η υπνοβασία και το παραμιλητό παρατηρούνται σε αυτήν την φάση.

Στάδιο REM: Αποτελεί το 20% του ύπνου (90-120min) και σε αυτή τη φάση εμφανίζονται τα όνειρα. Στη REM, η δραστηριότητα των νευρώνων του εγκεφάλου είναι παρόμοια με εκείνη που υπάρχει τις ώρες που είμαστε ξύπνιοι, ενώ όσο προχωρά, η νύκτα αυξάνεται η διάρκειά της. Αν αυτό το στάδιο ύπνου παραλειφθεί, αισθανόμαστε κούραση και υπνηλία μέσα στη μέρα μας.

Στη REM θα εστιάσουμε ανακαλύπτοντας το συνειδητό όνειρο!

Συνειδητό Όνειρο (Lucid Dream)

Όταν ένα συνειδητό όνειρο βρίσκεται σε εξέλιξη, έχουμε πλήρη συνείδηση του τι ονειρευόμαστε και μπορούμε να ασκήσουμε έλεγχο στο ονειρικό περιβάλλον. Το συνειδητό όνειρο προκύπτει:

• είτε από κανονικό όνειρο (DILD-dream initiated lucid dream)
• είτε από εγρήγορση -όταν είμαστε ξύπνιοι- κατευθείαν (WILD-wake initiated lucid dream)

Πολλοί από εμάς ίσως να έχουν αποκτήσει, κάποια στιγμή, τον έλεγχο σε ένα όνειρο τους, ωστόσο αυτό γίνεται σπάνια, με διάρκεια λίγων μόνο δευτερολέπτων.

Ο Dr. Denholm Aspy, ερευνητής στο πανεπιστήμιο της Αδελαΐδας στην Αυστραλία, ειδικεύεται στο lucid dreaming. Αναφέρει πως το lucid dreaming έχει βοηθήσει πολλούς ανθρώπους που υπέφεραν από εφιάλτες, αλλά και πολλές φοβίες, να αποκτήσουν μία καλύτερη ποιότητα ζωής, αφού μπορούν να ελέγξουν τους εφιάλτες τους αλλά και να εκτεθούν σε καταστάσεις που προκαλούν φόβο, όπως υψοφοβία, αραχνοφοβία, στο φανταστικό περιβάλλον ενός συνειδητού ονείρου. Δεν είναι λίγοι και αυτοί που υποστηρίζουν ότι μέσω του lucid dreaming κατάφεραν να εκπληρώσουν φαντασιώσεις τους και να λύσουν προβλήματα που τους απασχολούν στην πραγματική ζωή.

Οι τεχνικές που μελέτησε ο Aspy με τους συνεργάτες του, ο συνδυασμός των οποίων επιφέρει αποτελέσματα, είναι οι εξής:

1^η τεχνική – Reality testing (δοκιμή πραγματικότητας): Η τεχνική αυτή περιλαμβάνει έναν συνεχή έλεγχο του περιβάλλοντος μας, ρωτώντας πολλές φορές τη μέρα «Ονειρεύομαι τώρα ή όχι;». Και όταν οι ερωτήσεις αυτές γίνουν συνήθεια, θα περάσουν και στο ονειρικό μας περιβάλλον, δίνοντάς μας τον έλεγχο του τι ονειρευόμαστε.

2^η τεχνική – wake back to bed (ξύπνησε ξανά στο κρεβάτι): Έχοντας ολοκληρώσει 5 ώρες ύπνου, στη συνέχεια μένουμε ξύπνιοι για ένα πολύ σύντομο χρονικό διάστημα, ώστε όταν κοιμηθούμε ξανά να μπούμε κατευθείαν σε κατάσταση REM, τη φάση, δηλαδή, που συμβαίνουν τα όνειρα.

3^η τεχνική – MILD (Mnemonic Induction of Lucid Dreams): Όπως και πριν, έπειτα από 5 ώρες ύπνου ξυπνάμε και προσπαθούμε να φανταστούμε ότι ονειρευόμαστε και μπορούμε να θυμόμαστε τι βλέπουμε, αναπτύσσοντας, δηλαδή, μία μνημονική πρόκληση συνειδητών ονείρων, τη διάθεση να ονειρευτούμε!

Βέβαια, ένας πολύ απλός τρόπος να αποκτήσουμε έλεγχο των ονείρων μας είναι και η καταγραφή αυτών σε ημερολόγιο (dream journals), ώστε να εντοπίσουμε τους κοινούς παρανομαστές ή το μοτίβο που υπάρχει γύρω από αυτά.

Story time: Στο βιβλίο «Exploring the world of lucid dreaming» του Stephen LaBerge και Howard Rheingold, καταγράφονται ιστορίες ανθρώπων που έχουν βιώσει συνειδητά όνειρα. Χαρακτηριστικά, η R.V. χρησιμοποίησε τα όνειρα αυτά για να βρίσκει λύσεις σε κλινικές υποθέσεις που αναλάμβανε ως χειρουργός, εξασκώντας ουσιαστικά στον ύπνο της την εγχείρηση της επόμενης μέρας!

Take away message

Όπως αναφέρει και ο Aspy, το lucid dreaming θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως μία δημιουργική δραστηριότητα, μία προσπάθεια να ακούσουμε την συνείδησή μας.

Η απάντηση λοιπόν είναι ΝΑΙ, υπάρχουν τεχνικές που δίνουν πρόσβαση στην πραγματικότητα των ονείρων και που πιθανόν, αν τις αναπτύσσαμε περισσότερο, θα βρίσκαμε απαντήσεις σχετικά με την λειτουργία και τα οφέλη του ύπνου και των ονείρων που παραμένουν μυστήρια μέχρι και σήμερα!

Ανδριάνα Γιαντούρη

Γεννήθηκε στις 16 Δεκεμβρίου '99 στην Κομοτηνή και σπουδάζει Ιατρική στο Πανεπιστήμιο Κρήτης. Μιλάει Αγγλικά και Γερμανικά ενώ λατρεύει τα ταξίδια, έχοντας εξερευνήσει 10 Ευρωπαϊκές χώρες μέχρι στιγμής. Συμμετείχε στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα «EUROSCOLA» στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο του Στρασβούργου. Ασχολείται με το τρέξιμο, το Taekwondo και διάφορες εκδηλώσεις ιατρικού περιεχομένου.