Της Πένυς Πανούση,
Εγώ… μία λέξη, αμφίσημα συναισθήματα, διφορούμενες ερμηνείες και συνάμα απαντήσεις. Αν και μονή σε αριθμό λέξη, με τρία γράμματα να την απαρτίζουν όλα κι όλα, το άκουσμά της είναι δυνατό, διαπεραστικό και καμιά φορά αποστομωτικό. Τα ήχη κύματος που διαπερνούν τις ανθρώπινες υπάρξεις όταν κάποιος ξεστομίζει αυτή τη λέξη, ερμηνεύονται διαφορετικά από αυτί σε αυτί και το ρίγος που αφήνει στο ηγετικό πέρασμά της, είναι ο σπόρος για τη φύτευση ναρκών που αν κάποιος δεν προσέξει και έχει την ατυχία να τις πατήσει, θα βρεθεί τελειωμένος επί τόπου. Το εγώ δε διακατέχεται ιδιαίτερα από αλτρουϊστικές ανησυχίες και συναισθήματα, αντιθέτως, η σκανδάλη του είναι πάντα απέναντι, αντικρυστά με τον εχθρό. Οπλισμένη και έτοιμη για μεγάλες δοκιμασίες, χωρίς επιλογές αναστροφής συνήθως.
Το εγώ είναι μια ισχυρή λέξη, με υποκειμενικά πάντοτε όρια και διαβαθμίσεις. Είναι, όμως, μία λέξη, η οποία άλλοτε με τον τόνο της φωνής και το κίνητρο, δίνει και παίρνει από σημασίες. Το πώς θα χειριστεί ο καθένας το εγώ του έγκειται στο πεδίο της ατομικής ευθύνης του. Και γιατί ευθύνης; Γιατί, ο χειρισμός του εαυτού σου, των αποφάσεών σου και των κινήσεών σου, απαιτεί πλήρη επίγνωση της χρονικής κατάστασης στην οποία ήδη βρίσκεσαι και θα βρίσκεσαι μελλοντικά. Το αποτέλεσμα της προβολής του, όμως, θα είναι αποφασιστικό και καθοριστικό για την κάθε ανθρώπινη ύπαρξη, έπειτα από το ρίσκο διαμόρφωσης ενός σχεδόν τελειοποιημένου προφίλ προσωπικότητας. Το μείζον ζήτημα έγκειται στο αν εμείς οι ίδιοι είμαστε ικανοποιημένοι με την έκταση του εγώ μας και αν είμαστε εξίσου ικανοποιημένοι με την επίδειξη και οριοθέτηση αυτού απ’ τον κοινωνικό μας περίγυρο. Διότι, αν πραγματικά είμαστε, τότε απλά κάνουμε μικρά, αλλά σταθερά βήματα προς το τελικό φινίρισμα της καλύτερης και επιτυχημένης εκδοχής του εαυτού μας, αρκεί πάντα το λεγόμενο γνώθι σαυτόν να βρίσκεται συνοδοιπόρος στα βήματά μας.
Αρχικά, είναι αναγκαίο να κατατάξουμε το εγώ σε κάποιες κατηγορίες, καθώς το περιεχόμενό του είναι ευρείας γκάμας, ρευστό και μεταβλητό. Η εστίαση, όμως, θα γίνει στις τρεις πιο σημαντικές και κύριες κατηγορίες.
Η πρώτη αναφέρεται στην υπερπροβολή του εγώ, δηλαδή του εαυτού μας. Στη συγκεκριμένη κατηγορία, το άτομο έχει μεγάλα αποθέματα αισιοδοξίας, υπερηφάνειας και φιλοδοξίας, τα οποία αν μη τι άλλο μόνο θετικά μπορεί να τα χαρακτηρίσει κάποιος, για έναν άλλο. Το πρόβλημα, όμως, υφέρπει όταν γίνεται αντιστροφή αυτών των θετικών χαρακτηριστικών και αντικατάσταση τους με χαρακτηριστικά αλαζονείας, στοιχεία ματαιοδοξίας και σύζευξη του εγώ με τον εγωκεντρισμό. Τότε το άτομο νιώθει ότι αυτομάτως, τα χέρια του έχουν κάποιου είδους μαγική εξουσία και πως οπουδήποτε και αν τα ακουμπάει, όλα θα στραφούν υποτακτικά προς εκείνον, περιμένοντας εντολή. Πίστεψε ότι μπορεί να γίνει εκείνος ο ορισμός της εξουσίας, καθώς και στη σκέψη ότι θα μπορεί να εισακούεται το εγώ του απ’ τους άλλους, δελεάστηκε και έχασε κάθε λογική σκέψης. Το εγώ του φούσκωσε πολύ, και μαζί φούσκωσε και εκείνος από αισθήματα ηγεσίας, τα οποία δεν άργησαν να φανούν με την κακή τους έκδοση. Η τάση χειραγώγησης των υπολοίπων γινόταν, πλέον, χωρίς ίχνος αντιλήψεως της καταστάσεως, καθώς η ιδέα ότι θα μπορούσε να είναι ο καλύτερος ενσαρκώθηκε ψυχικά και πνευματικά. Αυτή, λοιπόν, είναι η ακραία έκδοση του εγώ, η οποία αν δε φιλτραριστεί σωστά απ’ το άτομο, μπορεί να λειτουργήσει ως καταπέλτης και για εκείνον, αλλά και για τον κύκλο συναναστροφής του. Το να πιστεύουμε στις δυνάμεις μας και να φιλοδοξούμε να επιτύχουμε τους στόχους μας, νιώθοντας αήττητοι και απτόητοι, είναι καθοριστικό και ζωτικό. Σε καμία περίπτωση, όμως, δεν πρέπει να μυθοποιήσουμε τις δυνάμεις και τις ικανότητές μας, αλλά ούτε να βάζουμε τον πήχη πολύ πιο ψηλά απ’ όσο επί του πρακτέου μπορούμε να φτάσουμε, θεωρώντας τους εαυτούς μας αναντικατάστατους. Επίσης, δε θα πρέπει ποτέ να θεωρούμε τους εαυτούς μας ανώτερους των υπολοίπων και να προσπαθούμε να τους μειώσουμε με μέσο τις επιτυχίες μας. Ο κάθε άνθρωπος είναι ξεχωριστός και καταγράφει το δικό του μονοπάτι ζωής, με τις εκάστοτε επιτυχίες, μικρές ή μεγάλες. Η σύγκριση είναι αχρείαστη. Εξάλλου, όπως λέει και ένα ρητό «η αυτοπεποίθηση είναι πάντα σιωπηλή». Δεν έχει και ούτε θα έχει ανάγκη από εξωτερική επιβράβευση και από τα χειροκροτήματα του κόσμου.
Στη δεύτερη κύρια περίπτωση διαχείρισης του εγώ, συγκαταλέγεται μια εξίσου ακραία μορφή, η οποία λειτουργεί με τρόπο υποτιμητικό ως προς τις δυνατότητες του εαυτού του ατόμου, με τάσεις θαυμασμού -περισσότερο- των επιτευγμάτων των άλλων. Αν και η προκειμένη περίπτωση δε διαθέτει, ούτε αρέσκεται σε τάσεις για άσκηση μειονεκτικής προπαγάνδας και αυτοεπίδειξης, λειτουργεί εξίσου λάθος, καθώς υποτιμάει τις δυνατότητες που εκείνη θα μπορούσε να επιτύχει ως ατομική και μοναδική προσωπικότητα. Το να μην εκτιμάμε και να μην αναγνωρίζουμε τις δυνατότητες, αλλά και τις παρελθοντικές επιτυχίες μας, ενώ αναγνωρίζουμε των υπολοίπων, μας καταντάει δυνάστες του εαυτού μας. Δίνουμε εμείς την εντολή και αφήνουμε το μυαλό μας να καλπάζει με λάθος ιδέες, τις οποίες εμείς τις εδραιώνουμε σε όλο το είναι μας. Τοποθετούμε σε τελευταία μοίρα την προσωπική μας αξία, κάνουμε αρνητικές σκέψεις και αντί να είμαστε οι μεγαλύτεροι χειροκροτητές των επιτευγμάτων μας, λέμε από μέσα μας «μπορούσαμε και καλύτερα»… Ναι, ενδεχομένως να μπορούσαμε και καλύτερα, αλλά η επιτυχία είναι επιτυχία. Αυτή την ετικέτα πήρε, αυτή και θα έχει. Όλα είναι θέμα μιας μαγικής νοητής βίδας, η οποία βρίσκεται κάπου στην περιοχή του εγκεφάλου. Όταν θα αντιληφθούμε πως πρέπει πλέον να τη γυρίσουμε, θα έρθουμε αντιμέτωποι με μια πιο οπτιμιστική στάση και πλευρά ζωής, με στοιχεία αισιοδοξίας, περηφάνειας, τα οποία εμείς είχαμε ξεχάσει (ηθελημένα) να τοποθετήσουμε στον καθημερινό βίο μας. Θα βιώσουμε την απόλυτη ελευθερία, την αναζωογόνηση και ένας αέρας αλλαγών θα φυσάει. Τότε, αρχίζεις και νιώθεις πιο δυνατός από ποτέ. Το να πιστεύεις στον εαυτό σου, δεν καθιστά εσένα καλύτερο και πιο ολοκληρωμένο σαν προσωπικότητα, αλλά και την κοινωνία. Όταν ένα σύνολο ατόμων αισθάνεται δυνατό, έτοιμο να αντεπεξέλθει στις επερχόμενες δυσκολίες και να σηκώσει το ανάστημά του χωρίς να φοβάται για τις επιπτώσεις, λειτουργεί αναζωογονητικά και φέρνει τους ανθρώπους πιο κοντά μεταξύ τους. Αν είσαι ενεργός μέσα σου, με δυναμικά συναισθήματα, αυτό δε θα αργήσει να βγει προς τα έξω ποικιλοτρόπως. Οι σημερινές κοινωνίες χρειάζονται άτομα με ενεργά συναισθήματα για να ορθοποδήσουν. Γι’ αυτό, λοιπόν, όσο καιρό τώρα έχεις τη σκανδάλη γυρισμένη προς εσένα, γύρισέ την απ’ την άλλη πλευρά και σημάδεψε τον παλιό πεσιμιστή εαυτό σου. Έχε τα μάτια σου στραμμένα στο φως και όχι στο σκοτάδι. Η πραγματική αλήθεια βρίσκεται στα φωτεινά σημεία, εκεί που η ψυχή κατακλύζεται από ενέργεια.
Η τρίτη και τελευταία περίπτωση θα έχει το ρόλο της θεάς Θέμιδας, κρατώντας τη ζυγαριά. Θα είναι ο σταθεροποιητής ανάμεσα στις δύο ακραίες προαναφερθέντες καταστάσεις και συνάμα, η προσωπική μου σωστή στάση στη διαχείριση του γενικότερου φάσματος του εγώ. Θα πρέπει, λοιπόν, να πιστεύουμε πολύ στους εαυτούς μας, αλλά και στους στόχους μας. Να λέμε μέσα μας ότι μπορούμε να τα καταφέρουμε και να το πιστεύουμε στην κυριολεξία. Να λέμε πως αν δεν μπορούμε εμείς, δεν μπορεί κανείς. Και όχι, αυτό δεν έχει καμία σχέση με την αλαζονεία, αλλά αντιθέτως είναι εκείνες οι λέξεις που μπορούν να μας εμψυχώσουν και να μας οδηγήσουν στην κορυφή που έχει θέσει ο καθένας από εμάς για στόχο. Να μην ξεχνάμε να αναγνωρίζουμε τα ελαττώματά μας, αλλά και τις αποτυχίες μας, οι οποίες είναι η επιβεβαίωση ότι βρισκόμαστε όλο και πιο κοντά προς την επίτευξη της επιτυχίας. Να ενσαρκώσουμε το συναίσθημα της τόλμης, του θάρρους, της υπομονής και της αισιοδοξίας. Να μην ξεχάσουμε, όμως, να βαστάμε εκείνο το «μέτρον άριστον» ψηλά στη συνείδησή μας, για να μην πέφτουμε σε ατασθαλίες και λάθη, τα οποία καλό είναι και μπορούν και να μη συμβούν. Να επαινούμε τους εαυτούς μας, αλλά να χαιρόμαστε και με τις επιτυχίες των άλλων. Να μη φερόμαστε ανταγωνιστικά, απλά να μη χάσουμε ποτέ το βλέμμα μας απ’ τα όνειρά μας.
Εν κατακλείδι, ο δρόμος προς ένα καλύτερο εγώ έχει αρκετά κοινά σημεία με έναν λαβύρινθο και σίγουρα θα έρθουμε αντιμέτωποι με εμπόδια, δυσκολίες, περιπλοκότητες, αλλά και διλήμματα. Αν, όμως, έχουμε τη σκανδάλη στραμμένη προς τους φόβους μας και είμαστε οι μεγαλύτεροι επιβραβευτές των εαυτών μας, όλα θα πάνε καλά…
Γεννημένη στις 16 Ιουνίου του 2000 στην Αθήνα με καταγωγή απ’ την Αρκαδία. Είναι προπτυχιακή φοιτήτρια στο τμήμα Πολιτικών Επιστημών και Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου, στην Κόρινθο. Στα γενικά ενδιαφέροντά της, συγκαταλέγονται οι προσομοιώσεις συνεδρίων διεθνής κλίμακας, η μελέτη κοινωνικοπολιτικών ζητημάτων, η ανάγνωση βιβλίων και η φιλοσοφία.
