Της Σωτηρίας Γιαννακοπούλου,
Έκρυθμη χαρακτηρίζεται η κατάσταση που επικρατεί το τελευταίο διάστημα στο Ιράκ, με τις αντικυβερνητικές διαδηλώσεις να ανακαλούν μνήμες εμφυλίου πολέμου, τη στιγμή που ο αριθμός των νεκρών παραμένει ακόμη αδιευκρίνιστος, ξεπερνώντας ωστόσο, σύμφωνα με έγκυρες πηγές, τα 100 άτομα, συνιστώντας το πιο αιματηρό κύμα διαδηλώσεων στη χώρα μετά το τέλος του πολέμου έναντι του ISIS το 2017. Η χρήση βίας από τα όργανα καταστολής εντείνεται συνεχώς, ενώ οι διαδηλωτές εμμένουν στη στάση τους, υπογραμμίζοντας ότι δεν πρόκειται να υποχωρήσουν, αν δεν υλοποιηθούν άμεσα τα αιτήματά τους, αδιαφορώντας για τα μέτρα απαγόρευσης της κυκλοφορίας στο κέντρο της Βαγδάτης, τα οποία εν τέλει αναιρέθηκαν ως αναποτελεσματικά έναντι της αντιμετώπισης του εν λόγω κινήματος.
Οι αιτίες των κινητοποιήσεων περιστρέφονται γύρω από την οικονομία, τις υποδομές και το πολιτικό σύστημα. Το Ιράκ αποτελεί μια από τις μεγαλύτερες πηγές πετρελαίου παγκοσμίως, γεγονός που θα υποδήλωνε, υπό άλλες συνθήκες, προοπτικές για μια ισχυρή οικονομία ικανή να εξασφαλίσει την ευημερία για το κοινωνικό σύνολο. Ωστόσο, στην περίπτωση της Βαγδάτης η υπόθεση αυτή δε συνάδει με τη πραγματικότητα. Αντιθέτως, η ανεργία στους νέους καλπάζει, φτάνοντας έως το 50%, οι μισθοί θεωρούνται εξαιρετικά χαμηλοί και άνισοι ως προς την αξία της παραγόμενης εργασίας, ενώ οι ευκαιρίες για νέους επαγγελματίες χαρακτηρίζονται ως μηδαμινές, με αποτέλεσμα την οικονομική εξαθλίωση των πολιτών και την αύξηση των επιπέδων της φτώχειας. Η διεκδίκηση του κοινωνικού κράτους βρίσκεται επίσης στη λίστα των διεκδικήσεων των κινηματιών. Τόσο η έλλειψη βασικών υποδομών, οι οποίες καταστράφηκαν κατά τη διάρκεια των πολεμικών συγκρούσεων έναντι του ISIS και δεν έχουν ακόμη ανοικοδομηθεί, όσο και το σύστημα ηλεκτροδότησης και ύδρευσης αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα, τα οποία τα καθιστούν μη ικανά για την εξυπηρέτηση των Ιρακινών πολιτών. Το ανεπαρκές σύστημα υγείας, εξίσου κομβικής σημασίας αν αναλογιστεί κανείς ότι εξαιτίας της οικονομικής εξαθλίωσης είναι αδύνατον να εξυπηρετηθούν οι ανάγκες των πολιτών χωρίς δημόσια μέριμνα, καθώς και το ανύπαρκτο εκπαιδευτικό σύστημα, το οποίο αποτελεί σαφώς ένα εν δυνάμει μέσο για την πρόοδο και την κοινωνική ανέλιξη των μαζών, έχουν υποβαθμιστεί σημαντικά, αφήνοντας εκτεθειμένους τους πολίτες στο έλεος των προσωπικών τους δυνατοτήτων.
Ασφαλώς, τα εν λόγω αιτήματα θεωρούνται καίρια για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των πολιτών, ωστόσο απαραίτητη προϋπόθεση για τη διευθέτηση τους, που αποτελεί εξάλλου και βασική φιλοδοξία των διαδηλωτών, είναι η ανατροπή του διεφθαρμένου κατά τα λεγόμενά τους, πολιτικού συστήματος και η άμεση ανανέωση του πολιτικού προσωπικού. Το πολιτικό καθεστώς, έπειτα από την αποχώρηση των Αμερικανών το 2003, δεν κατάφερε να στηριχθεί στα πόδια του, με το Ιράν να αναλαμβάνει έμμεσα την καθοδήγηση και τον έλεγχο των ιρακινών κυβερνήσεων σε ρόλο αρωγού, επιδιώκοντας υπόγεια την εξυπηρέτηση των προσωπικών του συμφερόντων, χρησιμοποιώντας τις εκάστοτε ιρακινές κυβερνήσεις ως πιόνια του στο σκάκι της διπλωματίας και όχι μόνο. Η έντονη ανάμειξη της Τεχεράνης στα εσωτερικά της Βαγδάτης είναι κατακριτέα από το σύνολο της ιρακινής κοινής γνώμης, άποψη την οποία υπερασπίζεται με πάθος το νεοσύστατο αυτό κίνημα.
Πρωτοφανές -όσον αφορά τις αλλεπάλληλες δράσεις διαμαρτυρίας- είναι το γεγονός ότι οργανώθηκαν από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, κάτι το οποίο έμοιαζε ουτοπικό για τα δεδομένα του Ιράκ, ενώ παράλληλα δε χαρακτηρίζονται από κάποια πολιτική, φυλετική, θρησκευτική ή ομογενειακή ταυτότητα. Επιπροσθέτως, δε διακρίνεται κάποια ηγετική ομάδα που δρομολογεί τις δράσεις τους, δεδομένου και του ότι δεν υποκινούνται από κάποιον οργανωμένο κομματικό μηχανισμό, παρά μόνο από τη θέληση των διαδηλωτών να ανατρέψουν το σαθρό πολιτικό σύστημα που μιαίνει τη φυσιογνωμία του ιρακινού κράτους και υποβαθμίζει τα δικαιώματα των πολιτών.
Ασφαλώς, δεν ασπάζονται όλοι την ίδια άποψη περί τούτου. Άλλωστε, δεν είναι λίγοι αυτοί που κατηγόρησαν τον επικεφαλής του μπλοκ της αντιπολίτευσης και λαϊκιστή κληρικό, Μοκτάντα αλ Σαντρ, για υποκίνηση των αντικυβερνητικών διαδηλώσεων, με τον ίδιο μάλιστα να ζητά ταχύτατη ικανοποίηση των αιτημάτων των κινηματιών, άμεση παραίτηση της κυβέρνησης λόγω ανικανότητας διαχείρισης των εσωτερικών της υποθέσεων και διεξαγωγή πρόωρων εκλογών. Σύνθημά του στις τελευταίες εκλογές την άνοιξη του 2018 ήταν ότι, τόσο οι ΗΠΑ όσο και το Ιράν δεν έχουν θέση στη διαχείριση των ιρακινών υποθέσεων, καταδικάζοντας δημόσια την εμπλοκή των δύο κρατών στα εσωτερικά ζητήματα του κράτους, αναδεικνύοντας τοιουτοτρόπως την ανάγκη για συγκρότηση μια νέας πολιτικής τάξης, απαλλαγμένης από το φίλα προσκείμενο στο Ιράν και τις ΗΠΑ πολιτικό προσωπικό, το οποίο έχει τις βάσεις του στο νεποτισμό των ελίτ, στη θρησκευτική αλλά και εθνοτική ομοιογένεια.
Βολιδοσκοπώντας την κατάσταση, δε θα καταλήγαμε στο συμπέρασμα ότι υποκινητής του όλου εγχειρήματος είναι πράγματι ο Σαντρ. Αναμφίβολα, είναι μια εξέχουσα προσωπικότητα, όντας χρόνια πολέμιος των αμερικανικών δυνάμεων της περιοχής με μεγάλη επιρροή στις μάζες, ωστόσο η συμβολή του στο εν λόγω κίνημα έγκειται αποκλειστικά στο γεγονός ότι ανέδειξε μια νέα διαιρετική τομή στην ιρακινή κοινωνία. Αντιλαμβανόμενος την κόπωση του κόσμου όσον αφορά τις θρησκευτικές διαμάχες ανάμεσα στους Σιίτες, τους Σουνίτες και τους Κούρδους, συνειδητοποίησε ότι η νέα αναδυόμενη διαιρετική τομή βασιζόταν στην απέχθεια των πολιτών απέναντι στις εξωτερικές παρεμβάσεις και στο διαπλεκόμενο πολιτικό προσωπικό, καθώς και στην ανάγκη τους για ανατροπή του πολιτικού καθεστώτος. Η ανάδειξη της εν λόγω διαίρεσης αποτέλεσε το δούρειο ίππο του Σαντρ, αποφέροντάς του σαρωτική νίκη στις εκλογές, νίκη η οποία θεωρήθηκε χαστούκι για την Ουάσιγκτον και την Τεχεράνη. Οι πολίτες, επομένως, ξεπερνώντας τις θρησκευτικές τους διαφορές, συμπορεύθηκαν προκειμένου να διεκδικήσουν ένα αυτοδύναμο κράτος, συγκροτώντας ένα κίνημα-κράμα εθνοτικών και θρησκευτικών διαφοροποιήσεων, με κοινό στόχο την πλήξη των συμφερόντων των εξωτερικών δυνάμεων στη χώρα.
Είναι έκδηλο το γεγονός ότι η κυβέρνηση του Ιράκ έχει χάσει πλήρως τον έλεγχο των πραγμάτων, γεγονός το οποίο δε μας προκαλεί εντύπωση, καθώς εξαιτίας του πολύπλοκου πολιτικού συστήματος και πάρα την αδιαμφισβήτητη νίκη του Σαντρ, Πρωθυπουργός αναδείχθηκε ένας άνθρωπος προστατευόμενος των Αμερικανών, ο οποίος δε διαθέτει δικό του κόμμα, ενώ η χάραξη πολιτικής που ακολουθεί στηρίζεται καθαρά στις διασυνδέσεις του με την ιρανή κυβέρνηση, με τη διάρκεια ζωής της ιρακινής κυβέρνησης να μοιάζει ιδιαιτέρως βραχύχρονη. Όσο κι αν το Ιράκ επιδιώκει την ουδετερότητα έναντι των αντιμαχόμενων γειτόνων του, οι σχέσεις των παράνομων πολιτοφυλακών του με τον ιρανό στρατό, καθώς και τα έντονα ερείσματα των πολιτοφυλακών αυτών στην ιρακινή κυβέρνηση αμαυρώνουν την εικόνα της Βαγδάτης, που κινδυνεύει από τις περιφερειακές εντάσεις μεταξύ των ΗΠΑ και του Ιράν, οι οποίες και εντάθηκαν έπειτα από την αποχώρηση των ΗΠΑ από την πυρηνική συμφωνία του 2015 το περασμένο έτος.
Η συνεχής διάχυση εξωτερικής πολιτικής και στρατιωτικής εξουσίας στη χώρα δυσχεραίνει την επίτευξη μεταρρυθμίσεων για το κοινωνικό σύνολο, ενώ το Ιράν αρνείται να αποσυρθεί αμαχητί από τα συμφέροντά του στο Ιράκ, δεδομένου ότι αποτελεί για αυτό μονοπάτι παρέμβασης στη Συρία, χάρη στη συμβολή των συμμαχικών του σιιτικών πολιτοφυλακών στο Ιράκ. Στόχος του αποτελεί η διασφαλισμένη παραμονή του Ιράκ στο λεγόμενο «άξονα αντίστασης» αποτελούμενο από το Ιράν, τη Συρία και το Λίβανο, με στόχο την αντιμετώπιση του αμερικανικού επεκτατισμού. Ενάντια στα εν λόγω ιρανά σχέδια, οι ιρακινοί πολίτες αγωνίζονται μέσω του νέου αυτού κινήματος για την εξάλειψη της πατρωνίας από το Ιράν, γιορτάζοντας μάλιστα τα πρώτα αποτελέσματα των προσπαθειών τους, με την κυβέρνηση να προαναγγέλλει μια σειρά μεταρρυθμίσεων για την υπεράσπιση των δικαιωμάτων των μαζών και τη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσής τους, βγαίνοντας στους δρόμους με σύνθημα «Έφυγε το Ιράν».
Γεννήθηκε το 1997 στη Δράμα. Από μικρή ηλικία είχε έντονο ενδιαφέρον για την πολιτική, το οποίο έμελλε να καθορίσει και την επιλογή των σπουδών της. Σήμερα είναι απόφοιτη του Τμήματος Πολιτικών Επιστημών του ΑΠΘ. Έχει δουλέψει ως ασκούμενη στο Υπουργείο Εξωτερικών και σε εταιρεία δημοσκοπήσεων, ενώ έχει συμμετάσχει σε προσομοιώσεις πολιτικών θεσμών τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό. Εργάζεται στον ιδιωτικό τομέα και ενδιαφέροντα της αποτελούν οι διεθνείς σχέσεις και η πολιτική ανάλυση με την οποία φιλοδοξεί να ασχοληθεί και σε μεταπτυχιακό επίπεδο.
