Γιατί τελικά δεν έχουν θέση τα ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα στα πιστοποιητικά σπουδών;

Της Φρατζέσκας Σωτηροπούλου,

Το δικαίωμα στην προστασία των προσωπικών δεδομένων καθιερώθηκε για πρώτη φορά στο Σύνταγμα με την αναθεώρηση του 2001 στο άρθρο 9Α. Όπως ορίζει και η ευρωπαϊκή οδηγία 95/46/ΕΚ, το πεδίο προστασίας του δικαιώματος περιλαμβάνει όχι μόνο την απαγόρευση επεξεργασίας των προσωπικών δεδομένων με ηλεκτρονικά μέσα, χωρίς τη συγκατάθεση του υποκειμένου, αλλά και τη διασφάλιση της κυκλοφορίας τους, με τρόπο ο οποίος δε θα επιτρέπει την αθέμιτη επεξεργασία τους. Στο πλαίσιο μεταφοράς της οδηγίας στο εσωτερικό δίκαιο, ιδρύθηκε η Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα, προκειμένου να ελέγχει την τήρηση των επιταγών του ενωσιακού δικαίου.

Προσφάτως, η Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα έκρινε ότι η αναγραφή του θρησκεύματος και της ιθαγένειας των μαθητών στα πιστοποιητικά σπουδών, καθώς και στο πληροφοριακό σύστημα «myschool» είναι αντισυνταγματική και αντίθετη στην Ευρωπαϊκή Σύμβαση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ). Συγκεκριμένα, αντίκειται στα άρθρα 13 και 9Α του Συντάγματος και στο άρθρο 9 της ΕΣΔΑ. Ίδια είναι η κρίση της Αρχής και στην περίπτωση που οι μαθητές, προκειμένου να απαλλαγούν από το μάθημα των θρησκευτικών, καλούνται να δηλώσουν  ότι δεν είναι χριστιανοί ορθόδοξοι. Στη συνέχεια, η ανεξάρτητη αρχή κάλεσε το Υπουργείο Παιδείας να ακολουθήσει την κρίση της τονίζοντας τα εξής:

• Το υπουργείο πρέπει να απέχει από πράξεις μη θεμιτής επεξεργασίας των προσωπικών δεδομένων των μαθητών και ιδίως των ευαίσθητων προσωπικών δεδομένων, δηλαδή αυτών που «παρέχουν πληροφορίες για τη φυλετική ή εθνική καταγωγή, τα πολιτικά φρονήματα, τις θρησκευτικές ή φιλοσοφικές πεποιθήσεις, τη συμμετοχή σε συνδικαλιστικές οργανώσεις, την υγεία και τη σεξουαλική ζωή».
• Είναι ανάγκη να ληφθεί κάθε μέτρο ώστε πλέον να μην αναγράφεται σε κανένα πιστοποιητικό σπουδών δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και σε κανένα πληροφοριακό σύστημα το θρήσκευμα και η ιθαγένεια των μαθητών.
• Από εδώ και στο εξής, κάθε μαθητής που για προσωπικούς του λόγους επιθυμεί να απαλλαγεί από το μάθημα των θρησκευτικών, δε χρειάζεται να δηλώσει ότι δεν πρεσβεύει την επίσημη θρησκεία του ελληνικού κράτους, αλλά αρκεί να επικαλεστεί μόνο λόγους συνείδησης.

Με ανακοίνωσή του το Υπουργείο Παιδείας αναφέρει ότι συμμορφώνεται με την απόφαση της ανεξάρτητης αρχής. Χαρακτηριστική είναι και η δήλωση της αρμόδιας Υπουργού, Νίκης Κεραμέως ότι: «Στόχος στο υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων είναι να καλλιεργούμε διαρκώς ένα σχολικό περιβάλλον γνώσης, ελεύθερο, δημιουργικό, χωρίς αποκλεισμούς, καταπολεμώντας κάθε είδους διάκριση, σεβόμενοι τις θρησκευτικές πεποιθήσεις».

Το Συμβούλιο της Επικρατείας (ΣτΕ) φάνηκε να συμφωνεί με την απόφαση της Αρχής Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα, αφού ακύρωσε τις σχετικές αποφάσεις του πρώην Υπουργού Παιδείας, Κώστα Γαβρόγλου. Το ανώτατο δικαστήριο, πιστό στη θεωρία των θεμελιωδών δικαιωμάτων, υπενθύμισε πως το δικαίωμα στη θρησκευτική ελευθερία που προστατεύει το άρθρο 13 του Συντάγματος περιλαμβάνει πέρα από τη θρησκευτική συνείδηση και την ελευθερία εκδήλωσης αυτής. Ο καθένας, δηλαδή, μπορεί να πρεσβεύει όποιο δόγμα επιθυμεί και είτε να διακηρύσσει τις απόψεις του γι’ αυτό, είτε να τις κρύβει. Επομένως, η αναγραφή του θρησκεύματος σε απολυτήρια και πιστοποιητικά παραβιάζει τη θρησκευτική ελευθερία.

Η απόφαση του ΣτΕ είναι σωστή και διόλου παράλογη. Φυσικά είναι αντισυνταγματική η αναγραφή του θρησκεύματος στα πιστοποιητικά σπουδών, διότι παραβιάζει το δικαίωμα όσων δεν επιθυμούν να καταστήσουν γνωστές τις πεποιθήσεις τους. Φυσικά είναι αντισυνταγματική η αναγραφή του θρησκεύματος, διότι δεν υπάρχει καμία συνάφεια με τον σκοπό του πιστοποιητικού σπουδών, που είναι μόνο η βεβαίωση φοίτησης. Αλίμονο αν δικαιούνταν οι μαθητές διαφορετικό απολυτήριο ανάλογα με το θρήσκευμα και την ιθαγένειά τους. Επίσης, πρέπει να αναλογιστούμε και τους μελλοντικούς κινδύνους διακρίσεων εις βάρος των μαθητών, διότι η αναγραφή του θρησκεύματος σε ένα απολυτήριο μπορεί να αποτελέσει αφορμή για άνιση μεταχείριση στον μετέπειτα εργασιακό τους χώρο. Ακόμη, σύμφωνα με τις οικείες διατάξεις του ν. 2472/1997 και ήδη του Κανονισμού 2016/679, οι θρησκευτικές πεποιθήσεις αποτελούν δεδομένο προσωπικού χαρακτήρα και μάλιστα ευαίσθητο. Αυτό σημαίνει ότι για την επεξεργασία τους πρέπει να πληρούνται ακόμα πιο αυστηρές προϋποθέσεις σχετικές με τη νομιμότητα της επεξεργασίας, τον σκοπό και την αναγκαιότητα αυτής.

Κλείνοντας, αξίζει να σημειωθεί ότι η απόφαση της Αρχής Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα είναι δηλωτική της αποστολής της ως ασπίδας προστασίας των απλών και ευαίσθητων προσωπικών δεδομένων. Άλλωστε, η αποδοχή της από το ΣτΕ δε θα μπορούσε να αποδεικνύει το αντίθετο.

Πηγές

• https://www.cnn.gr/news/ellada/story/189575/antisyntagmatiki-i-anagrafi-toy-thriskeymatos-sta-apolytiria-ton-mathiton
• https://www.cnn.gr/news/ellada/story/191268/ste-to-skeptiko-gia-tin-apaloifi-toy-thriskeymatos-apo-ta-apolytiria
• Σπύρος Βλαχόπουλος, Θεμελιώδη Δικαιώματα, Νομική Βιβλιοθήκη, 2017 (σελ. 240-253)

Φρατζέσκα Σωτηροπούλου

Γεννήθηκε στην Αθήνα στις 10/6/1999. Από το 2017 σπουδάζει στη Νομική Σχολή Αθηνών. Γνωρίζει Αγγλικά και Γαλλικά. Έχει συμμετάσχει σε συνέδρια προσομοιώσεων όπως Μ.Β.Ε και RhodesMRC. Της αρέσει ο εθελοντισμός και υπήρξε εθελόντρια στις ημερίδες επαγγελματικού προσανατολισμού της UniqueMinds το 2019. Στο OffLine Post της αρέσει να αρθρογραφεί κυρίως για τα νομικά θέματα.