Του Χρήστου Μπέντσου,
Ο τομέας των θαλάσσιων μεταφορών είναι απαραίτητος για την ευρωπαϊκή οικονομία. Περίπου το 79% του εξωτερικού εμπορίου εμπορευμάτων της ΕΕ παραδίδεται μέσω θαλάσσης. Η ναυτιλία είναι ζωτικής σημασίας όσον αφορά την προμήθεια καυσίμων για την παραγωγή ενέργειας στην Ευρώπη. Το υγροποιημένο αέριο, το αργό πετρέλαιο και τα πετρελαϊκά προϊόντα υπολογίστηκαν μέχρι 900.000 τόνους το 2015. Στην ΕΕ το 2015, πάνω από 2 εκατομμύρια πλοία επισκέφθηκαν τα ευρωπαϊκά λιμάνια και περίπου 4 εκατομμύρια τόνοι εμπορευμάτων διακινήθηκαν μέσω αυτών. Τρία ευρωπαϊκά λιμάνια είναι μεταξύ των 20 μεγαλύτερων λιμανιών εμπορευματοκιβωτίων στον κόσμο: το Ρότερνταμ είναι 11ο, η Αμβέρσα 14η και το Αμβούργο 18ο. Το 2017, τα εμπορικά πλοία αποτελούσαν το 21% του ευρωπαϊκού στόλου, ενώ το 2016, η ΕΕ έλεγχε το 37% του παγκόσμιου εμπορικού στόλου. Η πετρελαϊκή ναυτιλία αντιπροσωπεύει περίπου το 30% του παγκόσμιου ναυτιλιακού εμπορίου, αλλά το ποσοστό αυτό αναμένεται να μειωθεί έως το 2050 λόγω των αλλαγών στο ενεργειακό μείγμα (αυξημένη χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας) και των μέτρων ενεργειακής απόδοσης στην ΕΕ. Το marine traffic απεικονίζει την κίνηση στους ευρωπαϊκούς λιμένες, στην ακόλουθη εικόνα.
Ο περιβαλλοντικός αντίκτυπος της ναυτιλιακής βιομηχανίας συσχετίζεται σε μεγάλο βαθμό με τον ενεργειακό τομέα. Σήμερα, πραγματοποιούνται προσπάθειες περιορισμού του αποτυπώματος άνθρακα και βελτίωσης των περιβαλλοντικών επιδόσεων στη ναυτιλιακή βιομηχανία. Οι εκπομπές CO2 από τη ναυτιλία αποτελούν το 2,5% των συνολικών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα. Συγκριτικά με τα επίπεδα του 1990, οι εκπομπές αερίων θερμοκηπίου της ΕΕ από τη ναυτιλία έχουν αυξηθεί κατά 22%. Το 2015, οι εκπομπές GHG από τον ναυτιλιακό τομέα αποτελούσαν περίπου το 13% των συνολικών εκπομπών αερίων θερμοκηπίου της ΕΕ από τον τομέα των μεταφορών.
Για την επίτευξη των στόχων της Συμφωνίας του Παρισιού, πρόσφατες έρευνες δείχνουν ότι οι παγκόσμιες εκπομπές του ναυτιλιακού τομέα, θα πρέπει ως το 2030 να μειωθούν κατά 13% συγκριτικά με τα επίπεδα του 2005, και το 2050 θα πρέπει να έχουν μειωθεί κατά 63%. Τον Απρίλιο του 2018, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Ναυτιλίας υιοθέτησε μια στρατηγική για τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, σε συνδυασμό με τους στόχους της συμφωνίας του Παρισιού. Η στρατηγική προβλέπει μείωση των ετήσιων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου τουλάχιστον κατά 50% έως το 2050 σε σύγκριση με το 2008, ενώ παράλληλα επιδιώκεται η πλήρης εξάλειψη των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα. Η στρατηγική υποδεικνύει, επίσης, τη μείωση της μέσης έντασης άνθρακα του τομέα κατά τουλάχιστον 40% έως το 2030 και κατά 70% μέχρι το 2050.
Αυτοί οι στόχοι απαιτούν τεχνολογική καινοτομία και την εισαγωγή πηγών ενέργειας χαμηλών και μηδενικών εκπομπών άνθρακα. Οι μηχανισμοί που βασίζονται στην αγορά, όπως η τιμολόγηση του άνθρακα, συγκαταλέγονται στα πιθανά μεσοπρόθεσμα μέτρα που θα μπορούσαν να οριστικοποιηθούν και να συμφωνηθούν μεταξύ 2023 και 2030. Από τον Ιανουάριο του 2018, η ΕΕ έχει εφαρμόσει μέτρα παρακολούθησης που θα διευκόλυναν έναν ενδεχόμενο μηχανισμό τιμολόγησης του άνθρακα για τις διεθνείς θαλάσσιες μεταφορές, είτε σε παγκόσμιο είτε σε περιφερειακό επίπεδο. Οι επιπτώσεις της τιμής άνθρακα στη ναυτιλία εξαρτώνται από τη διάρθρωση της αγοράς, τις εμπορικές διαδρομές και τον τύπο του φορτίου. Η ΕΕ θα παρακολουθεί, επίσης, τα επιπρόσθετα μέτρα για να εξασφαλίσει ότι ο τομέας θα συμβάλει δεόντως στις προσπάθειες, που πρέπει να καταβληθούν, για την επίτευξη των στόχων που συμφωνήθηκαν στο πλαίσιο της συμφωνίας του Παρισιού.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή καθόρισε μια στρατηγική το 2013, για να ενσωματώσει το μετριασμό των θαλάσσιων εκπομπών στην πολιτική της ΕΕ για τη μείωση των ενδογενών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Η στρατηγική αποτελείται από τρία βήματα:
- παρακολούθηση, αναφορά και επαλήθευση των εκπομπών CO2 από τα μεγάλα πλοία,
- στόχοι μείωσης των αερίων θερμοκηπίου στον τομέα των θαλάσσιων μεταφορών, και
- περαιτέρω μέτρα, συμπεριλαμβανομένων των μέτρων που βασίζονται στην αγορά, μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα.
Από τον Ιανουάριο του 2018, ο κανονισμός απαιτεί από όλα τα πλοία άνω των 5000 τόνων που επισκέπτονται τους λιμένες του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου (ΕΟΧ), να ελέγχουν τις εκπομπές CO2 τους, από και μεταξύ λιμένων του ΕΟΧ. Από την 1η Ιανουαρίου 2018, οι εταιρείες πρέπει να παρακολουθούν τις εκπομπές CO2 σύμφωνα με το άρθρο 13. Οι αναφορές αφορούν τις εκπομπές CO2 και την κατανάλωση καυσίμων. Από το 2019 και μέχρι τις 30 Απριλίου κάθε έτους, μια έκθεση επαληθευμένων εκπομπών για κάθε σχετικό πλοίο θα πρέπει να υποβάλλεται στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή και στις αρχές των ενδιαφερόμενων κρατών σημαίας από τις εταιρείες. Από το 2019 και μέχρι τις 30 Ιουνίου κάθε έτους, όλα τα σχετικά πλοία θα φέρουν έγγραφο συμμόρφωσης, το οποίο μπορεί να υπόκειται σε επιθεωρήσεις από τις αρχές των κρατών-μελών. Σε ένα πλοίο που δε θα συμμορφώνεται με τη νομοθεσία της ΕΕ μπορεί να αποτραπεί η προσέγγιση ευρωπαϊκών λιμανιών. Μετά από πολλαπλές απαγορεύσεις, το πλοίο στερείται πρόσβασης στις ενδιαφερόμενες θύρες των λιμένων.
Τέλος, προς αυτή την κατεύθυνση, το Υγροποιημένο Φυσικό Αέριο (LNG) χρησιμοποιείται ολοένα και περισσότερο ως καύσιμο για τη ναυσιπλοΐα. Με το ΥΦΑ, οι εκπομπές NOx μειώνονται κατά 80-85%, η περιεκτικότητα σε θείο είναι πολύ χαμηλή και οι εκπομπές CO2 μειώνονται κατά 20-30%. Ωστόσο, αυτή η τεχνολογία απαιτεί υψηλές επενδύσεις και η περίοδος απόσβεσης υπολογίζεται μεταξύ 2 και 4 ετών. Επιπλέον, τα πλοία που βγαίνουν τώρα στην αγορά παραγγέλθηκαν πριν 4-5 χρόνια, οπότε τα πλοία που παραγγέλλονται τώρα, για να έχουν ενσωματωμένη τεχνολογία LNG ως καυσίμου, θα βγουν στην αγορά μετά από 4-5 χρόνια.
Απόφοιτος του τμήματος Οικονομικών Επιστημών ΑΠΘ, μεταπτυχιακός φοιτητής στο MSc Energy and Finance στο Διεθνές Πανεπιστήμιο Ελλάδας και υπότροφος του Ιδρύματος Καρέλια. Στα πλαίσια του Erasmus+ βρίσκεται στο Costas Grammenos Center for Shipping, Trade and Finance στο Cass Business School, ενώ εργάζεται στον Παγκόσμιο Οργανισμό Ναυτιλίας (IMO) στο Λονδίνο. Πολιτικά χαρακτηρίζεται φιλελεύθερος και ευρωπαϊστής. Είναι μέλος του Finance Club, της Ελληνικής Εταιρείας Διοίκησης Επιχειρήσεων και του Ομίλου Ροταράκτ Θεσσαλονίκης. Υπήρξε μέλος του συλλόγου φοιτητών κατά τη διάρκεια των προπτυχιακών του σπουδών και class representative στο μεταπτυχιακό.
