Της Ελευθερίας-Μαρίας Γκίκα,
Δεν ξέρω ποιο είναι το δικό σας status για το Σεπτέμβριο του 2019, αν είστε πάντως φωτογράφοι, επαγγελματίες κι ερασιτέχνες, ή απλά ενδιαφερόμενοι της -ας μου επιτραπεί ο όρος- τρίτης τέχνης, καθώς η φωτογραφία θεωρείται κοντινός συγγενής της ζωγραφικής, μάλλον δεν κατακλυστήκατε από ευχάριστα νέα. Αποποιούμενη το ρόλο της αστρολόγου, σπεύδω να διευκρινίσω πως αναφέρομαι φυσικά στις μεγάλες απώλειες που υπέστη ο χώρος της φωτογραφίας, εντός των δύο μόλις πρώτων εβδομάδων του φετινού Σεπτεμβρίου.
Ο χώρος της μόδας στερείται από την τρίτη Σεπτεμβρίου, τον διάσημο φωτογράφο γερμανικής καταγωγής, Πέτερ Λίντμπεργκ, γνωστό για φωτογραφίσεις πορτρέτων πολλών διάσημων -μεταξύ αυτών και γαλαζοαίματοι- για τη Vogue. O Λίντμπεργκ υποστήριζε την ανάδειξη της φυσικής ομορφιάς των μοντέλων του, φωτογραφίζοντάς τα σχεδόν αμακιγιάριστα και υποβάλλοντας τις φωτογραφίες μόνο στην απόλυτα στοιχειώδη επεξεργασία. Θεωρούσε ευθύνη των σημερινών φωτογράφων να απελευθερώνουν τις γυναίκες -και γενικότερα τους ανθρώπους- από την τρομοκρατία της νεότητας και της τελειότητας, πεποίθηση αρκετά ριζοσπαστική, την εποχή που τα social media προωθούν, ως επί το πλείστον, το απόλυτο, το υπέρτατο, το τέλειο. Σε έναν κόσμο με περισσότερους Λίντμπεργκ, ίσως να μεγάλωναν περισσότεροι ευτυχισμένοι νέοι, ίσως και λιγότεροι ανασφαλείς άνθρωποι.
Στην πληγή του φωτογραφικού κόσμου έμελλε να συμβάλει στις 10 Σεπτέμβρη ο σπουδαίος Ρόμπερτ Φρανκ, ο οποίος έγινε γνωστός με το άλμπουμ του, “The Americans”. Πρόκειται για ασπρόμαυρες φωτογραφίες που είχε τραβήξει όσο ταξίδευε στις Ηνωμένες Πολιτείες, οι οποίες έχουν συχνά παρομοιαστεί με μελαγχολικό ποίημα, χαρίζοντας στον Φρανκ μια θέση μεταξύ των τραγικών ποιητών αυτού του κόσμου. Το άλμπουμ ανήκει στο ρεύμα της γενιάς Μπιτ, το οποίο εν ολίγοις προωθεί την αποστροφή κάθε κατεστημένης ιδέας και έννοιας, και ξεσκεπάζει τη σκοτεινή πλευρά του American Dream, φέρνοντας στην επιφάνεια τη φτώχεια, τον ρατσισμό, τις ανισότητες κάθε μορφής και τη μοναξιά.
Στα δυσάρεστα νέα του χώρου της φωτογραφίας προστίθεται στις 13 του μηνός και ο θάνατος του Τσάρλι Κόουλ, του φωτογράφου που απαθανάτισε τον Τank Man, τον άνδρα που στάθηκε μπροστά στα τανκς κατά την εξέγερση στην πλατεία Τιενανμέν, στο Πεκίνο. Η φωτογραφία έγινε το σύμβολο των δημοκρατικών εκδηλώσεων και χάρισε στον Κόουλ το διεθνές βραβείο καλύτερου φωτογράφου το 1990, ενώ παραμένει απαγορευμένη στην Κίνα μέχρι και σήμερα.
Οι Λίντμπεργκ, Φρανκ και Κόουλ είναι μόνο μερικά από τα ονόματα φωτογράφων που απέδειξαν πως η φωτογραφία είναι πολύ περισσότερα από μία καλαίσθητη απεικόνιση ενός ανθρώπου ή αντικειμένου. Η συμβολή τους, όμως, παραμένει αμέριστη. Το θαυμαστό με τους ανθρώπους που καταφέρνουν να συμβάλλουν στην τέχνη, είτε αυτή λέγεται φωτογραφία, ποίηση, μουσική, ζωγραφική, είτε και οπωσδήποτε αλλιώς, είναι πως εξασφαλίζουν ακούσια μια θέση στην πραγματικότητα αυτού εδώ του κόσμου, ακόμη κι αν οι ίδιοι απουσιάζουν.
Η φωτογραφία, όντας ένα από τα ευρύτερα διαδεδομένα μέσα επικοινωνίας από τον 20ο αιώνα μέχρι και σήμερα, έχει τη δύναμη να ασκεί τεράστια επίδραση στον άνθρωπο. Υπάρχουν φωτογραφίες που θεωρούνται αληθινά έργα τέχνης, φωτογραφίες που αποτελούν ιστορικές μαρτυρίες, φωτογραφίες που δύνανται να μεταβάλλουν τη διάθεση και τα συναισθήματά μας και φωτογραφίες που έριξαν κυβερνήσεις. Αποτελεί ίσως την πιο διαδεδομένη μορφή σύγχρονης τέχνης, μαζί με τον κινηματογράφο, παρ’ ό,τι η ιδέα της και ο τρόπος λειτουργίας της έχουν την απαρχή τους μόλις το 350 π.Χ., όταν ο Αριστοτέλης περιγράφει τον τρόπο που λειτουργεί η camera obscura, η απλούστερη μορφή φωτογραφικής μηχανής. Έκτοτε και με τη συμβολή πολλών επιστημόνων, όπως ο Νιέπς, που είναι ο πρώτος που κατάφερε, το 1826, να καταγράψει εικόνες με τη βοήθεια του φωτός και να τις διατηρεί, μέχρι το 1888 που έχουμε την πρώτη προσιτή στον κόσμο φωτογραφική μηχανή από τον Ίστμαν, και φτάνοντας μέχρι το 2019, οι στόχοι και τα αντικείμενα που πραγματεύονται οι φωτογράφοι έχουν αλλάξει αισθητά.
Αν κάτι μένει σταθερό κι αμετάβλητο είναι το ενδιαφέρον που αυτή προξενεί. Η διαχρονική της αξία. Είχα διαβάσει κάπου, πως η φωτογραφία είναι μια πύλη που επιτρέπει στον κόσμο να περάσει στον χώρο της τέχνης. Θα διαφωνήσω, θεωρώντας τον κόσμο το σπίτι της τέχνης, μέσα από τις όποιες του ατέλειες. Εκείνη φυσικά μπορεί να ταξιδεύει κι εκτός σπιτιού. Μέσα από τον φακό, κανείς μπορεί να αναδείξει το όμορφο που κατοικεί στο άσχημο, το ψεγάδι που συμπορεύεται με το τέλειο. Θυμίζει κάπως μικρογραφία της ίδιας της ζωής. Και όλα αυτά γίνονται εφικτά τόσο με το τελευταίο μοντέλο DSLR, όσο και με την ξεχασμένη σου Polaroid.
Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1998, όπου και διαμένει σήμερα, έχοντας στο μεταξύ ζήσει σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας. Είναι φοιτήτρια του Τμήματος Ρωσικής Φιλολογίας και Σλαβικών Σπουδών στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Αγαπά τις ξένες γλώσσες και τη συμμετοχή σε προγράμματα που προωθούν την εκμάθηση και διδασκαλία τους -summer schools κοκ. Στον ελεύθερό της χρόνο ασχολείται με το τραγούδι, τη γυμναστική, τον κινηματογράφο και τη λογοτεχνία.
