Της Στεφανίας Αρβανιτάκη,
Στις 11 Μαΐου, γιορτάζεται η μνήμη των Αγίων Κυρίλλου και Μεθοδίου που συνδέονται μεταξύ τους με αδελφικούς δεσμούς αίματος και υπήρξαν φωτιστές των Σλάβων. Η καταγωγή τους είναι από τη Θεσσαλονίκη, στην οποία έχει χτιστεί προς τιμήν τους εκκλησία και έχει υπάρξει έδρα πολλών συμποσίων με κεντρικό θέμα τη ζωή και το έργο τους.
Το μόλις πρόσφατο έλαβε χώρα στην Ιερά Μητρόπολη Θεσσαλονίκης, σε συνεργασία με το Κέντρο Μελέτης Πολιτιστικής Κληρονομιάς Κυρίλλου και Μεθοδίου στις 6-7 Μαΐου 2019 και είχε ως θέμα: «Θεσσαλονίκη, Λίκνο Πολιτισμού: 1150 έτη από την κοίμηση του αγίου Κυρίλλου». Ομιλητές υπήρξαν πολλοί καθηγητές του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, του Δημοκρίτειου, της Ανώτατης Εκκλησιαστικής Ακαδημίας Αθηνών, του Πανεπιστημίου στη Νίτρα-Σλοβακία, μητροπολίτες, αλλά και φοιτητές στους οποίους δόθηκε βήμα και μπόρεσαν να συμμετέχουν ενεργά στις εργασίες του συμποσίου. Το παρών τους έδωσαν το Κέντρο Ιστορίας Θεσσαλονίκης, το Βυζαντινό Μουσείο, η Ελληνική Ιστορική Εταιρεία, η Αγιορειτική Εστία και τέλος, η Βυζαντινή Θεσσαλονίκη.
Ο Κωνσταντίνος γεννήθηκε το 827 και λίγο πριν πεθάνει, το 869, έλαβε το όνομα Κύριλλος όταν εκάρη μοναχός. Τάφηκε με τιμές που του αποδόθηκαν από ολόκληρο τον κόσμο του Βυζαντίου, μια πράξη η οποία μαρτυρεί την αναγνώριση του πολυσήμαντου έργου που διατέλεσε εν ζωή, αλλά και την κληρονομιά που άφησε πίσω του. Το πνευματικό του επίπεδο ήταν υψηλό, σπούδασε στο πανεπιστήμιο της Κωνσταντινούπολης και ήταν γνώστης πολλών ξένων γλωσσών. Αυτό φυσικά λειτούργησε σαν το κυριότερο προσόν για να δημιουργήσει μετέπειτα το γλαγολιτικό αλφάβητο και να επιλεχτεί ως ιεραπόστολος των σλάβων.
Ο Μιχαήλ (το όνομα Μεθόδιος του δόθηκε όταν έγινε μοναχός) έζησε μεταξύ του 815-885. Αρχικά, ακολούθησε τη στρατιωτική σταδιοδρομία του πατέρα του, αργότερα όμως έκανε στροφή προς τα εκκλησιαστικά πράγματα, στα οποία είχε κλίση από μικρή ηλικία. Όταν πέθανε ο αδερφός του, συνέχισε το ιεραποστολικό έργο, το οποίο άσκησε μεγάλη ακτινοβολία στον χώρο των σλάβων. Βέβαια, βρέθηκε στο στόχαστρο πολλών κατηγοριών όταν το έργο του δεν εξυπηρετούσε τις ανάγκες άλλων ηγεμόνων και θίγονταν τα συμφέροντά τους.
Η επιλογή των δύο θεσσαλονικέων αδελφών για την αποστολή στη Μοραβία προφανώς δεν ήταν τυχαία. Ως προς αυτό, συντρέχουν δύο λόγοι. Αρχικά, το ότι νωρίτερα είχαν εμπλακεί άμεσα και σε άλλες αποστολές, οπότε δε θα ήταν η πρώτη φορά που θα εκπονούσαν ένα τέτοιο εγχείρημα, το οποίο εν τέλει αποδείχτηκε επιτυχές. Δεύτερον, μεγάλο ρόλο διαδραμάτισαν οι ειδικές θεολογικές και φιλολογικές γνώσεις που είχαν λάβει στο πλευρό σημαντικών δασκάλων της εποχής, αλλά και η γλωσσομάθειά τους.
Συνεπώς, όταν το 862/863 ο Ραστισλάβ (846-870) έκανε φανερή την επιθυμία του για απόκτηση γραπτού σλαβικού λόγου, το Βυζάντιο δεν αρνήθηκε μια τέτοια πρόταση. Δρώντας αρκετά γρήγορα, ο αυτοκράτορας Μιχαήλ Γ΄ (842-867) και ο πατριάρχης Φώτιος (858-867 και 877-886) συνειδητοποίησαν τα πολιτικά και θρησκευτικά οφέλη που θα μπορούσαν να απολαύσουν μέσω της διάδοσης της χριστιανικής θρησκείας στη σλαβική γλώσσα και ανέθεσαν αυτή την αποστολή στον Κύριλλο και Μεθόδιο.
Ήταν μια κίνηση που στόχευε στην επέκταση της δύναμης της βυζαντινής αυτοκρατορίας στην Κεντρική Ευρώπη. Με αυτό τον τρόπο, το βυζάντιο θα μπορούσε να ανέλθει στην πολιτική σκηνή και να έχει κάτω από τη σφαίρα επιρροής του και άλλα κρατίδια, καθιστώντας τα έτσι άμεσα εξαρτώμενα από την όλο και αυξανόμενη ισχύ του. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι ήταν ένα σχέδιο εξωτερικής πολιτικής, ένα διπλωματικό μέσο το οποίο θα υποσχόταν τη συνέχιση της πνευματικής ακτινοβολίας, αλλά και τη διάδοση του βυζαντινού πολιτισμού, όπως και κατάφεραν να μεταλαμπαδεύσουν ο Κύριλλος και ο Μεθόδιος. Ένα ακόμα θετικό πρόσημο μέσω της ιεραποστολής ήταν η ευκαιρία των Βυζαντινών να έρθουν αντιμέτωποι με τον τότε ηγεμόνα του βουλγαρικού κράτους, τον Βόρη Α΄ (828-907). Ο τελευταίος, με τη στήριξη του Λουδοβίκου Β΄ Γερμανικού (843-876), προσπαθούσε να αυξήσει τη δύναμη του κράτους του, εμποδίζοντας την εδαφική επέκταση της Μοραβίας. Συνεπώς, το βυζάντιο θα μπορούσε να περιορίσει τον ελιγμό κινήσεων των αντιπάλων που θα είχαν αρνητικές επιπτώσεις στα δικά του σχέδια και να τους αποτρέψει από μια ενδεχόμενη ανέλιξη.
Βιβλιογραφία
- Αγγελική Δεληκάρη, Βυζαντινο-Σλαβικά μελετήματα, Θεσσαλονίκη, 2017
- Αντώνιος-Αιμίλιος Ν. Ταχιάος, Η ζωή και το έργο των Κυρίλλου και Μεθοδίου, Θεσσαλονίκη, 2009
- Αντώνιος-Αιμίλιος Ν. Ταχιάος, Κύριλλος και Μεθόδιος οι εκ Θεσσαλονίκης- η βυζαντινή παιδεία στους σλάβους, Θεσσαλονίκη, 1998
- Αντώνιος-Αιμίλιος Ν. Ταχιάος, Κύριλλος και Μεθόδιος-οι θεμελιωτές της αρχαίας σλαβικής γραμματείας, Θεσσαλονίκη, 2001
Γεννημένη το 1997 στη Θεσσαλονίκη. Προπτυχιακή φοιτήτρια του τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου με κατεύθυνση Ιστορίας. Έχει επιλέξει να ασχοληθεί με Βυζαντινές σπουδές και ξενάγηση. Τα τελευταία χρόνια ασχολήθηκε με το Θέατρο και συμμετείχε σε διαγωνισμούς εκφραστικής ανάγνωσης στους οποίους και διακρίθηκε. Στόχος της να χρησιμοποιήσει το Θέατρο ως μέσο διδασκαλίας της Ιστορίας.
