Του Θεοφάνη Τζεβελέκου,
Τα τελευταία χρόνια, είναι κοινώς αποδεκτό ότι οι ζωές μας έχουν αλλάξει άρδην, εξαιτίας της κυρίαρχης θέσης που κατέχει πλέον η ψηφιακή τεχνολογία σε αυτές. Η χρήση του internet και η ηλεκτρονική παρουσία στα περιβόητα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (social media) δεσπόζουν στην εποχή μας και αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητας πολλών από εμάς. Έτσι, από τη μία υπάρχουν οι πολέμιοι όλων αυτών που αντιτίθενται με κάθε τρόπο σε αυτές τις νέες τάσεις ανθρώπινης συναναστροφής και από την άλλη, όσοι δηλώνουν ένθερμοι υποστηρικτές. Αξίζει, σε αυτό το σημείο, να προσεγγίσουμε το έντονο φαινόμενο της απορρόφησης στα social media σφαιρικά, εξετάζοντας τόσο τις αρνητικές, όσο και τις θετικές πτυχές που απορρέουν από αυτό.
Τα προηγμένα «έξυπνα κινητά» τηλέφωνα προσφέρουν με τρομερή ευκολία την πλοήγηση στο Διαδίκτυο και κατ’ επέκταση την προσβασιμότητα στα social media σχεδόν από οπουδήποτε, είτε αυτό είναι ο ιδιωτικός χώρος του σπιτιού, είτε η στάση ενός λεωφορείου ή ακόμα και ο επαγγελματικός χώρος της εργασίας. Ο χρόνος και το κόστος πρόσβασης τείνουν να είναι μηδενικά. Αναμφισβήτητα, αποτελεί πλέον κοινότυπη και διαδομένη ερώτηση σε κάποιο κατάστημα ή επιχείρηση το αν υπάρχει Wi-Fi, δηλαδή δωρεάν ασύρματη σύνδεση στο Internet που μπορεί να αποτελέσει και κριτήριο επιλογής διασκέδασης π.χ. για το που θα απολαύσει τον καφέ του κάποιος. Μέσα από αυτή την κατάσταση, μπορεί οποιοσδήποτε να προβεί σε διάφορες παρατηρήσεις, εξάγοντας τα ανάλογα συμπεράσματα. Επιπλέον, τα σύγχρονα κινητά τηλέφωνα έχουν αντικαταστήσει άλλες φορητές συσκευές όπως είναι τα MP3/MP4 players και οι ψηφιακές φωτογραφικές μηχανές, και όλα αυτά με ένα σχετικά χαμηλό κόστος αγοράς για τον καταναλωτή.
Ξεκινώντας από τα αρνητικά χαρακτηριστικά, τα social media αποτελούν πεδίον δόξης λαμπρόν, για αυτό που θα περιγράφαμε ως «κοίταγμα από την κλειδαρότρυπα» στις ζωές των άλλων, συχνά και με τη χρήση ανωνυμίας. Προάγεται εκ του ασφαλούς, ας μου επιτραπεί ο όρος, μια «κουλτούρα ξεγυμνώματος» από τη μία και θιασωτών αυτής από την άλλη.
Τα social media ανταποκρίνονται επάξια σε αυτό που θα περιγράφαμε ως εποχή της εικόνας, εικόνα που σχεδόν πάντα φαντάζει τέλεια και αψεγάδιαστη, διαμορφώνοντας με αυτό τον τρόπο πρότυπα ομορφιάς και επιτυχίας, κυρίως για ορισμένους νέους ανθρώπους που ίσως δεν έχουν ανεπτυγμένη κριτική σκέψη. Κακόβουλοι χρήστες μπορούν να προσβάλουν με σχετική ευκολία επί προσωπικού άλλους χρήστες ή ομάδες χρηστών ή να προπαγανδίσουν μισαλλόδοξες ιδέες εξαπολύοντας π.χ. μια ρατσιστική ρητορική, γνωρίζοντας πως τέτοιου είδους πράξεις δεν επιφέρουν άμεσες κυρώσεις.
Αυτός ο ηλεκτρονικός κόσμος συνεχούς διάδρασης χρηστών φαντάζει πού και πού πραγματικός, καθώς εντός αυτού μεταφέρονται ανθρώπινες συμπεριφορές και συναισθήματα όπως είναι το φλερτ, ο θαυμασμός των άλλων και η ανάγκη αυτοπροβολής. Τα θετικά σχόλια που μεταφράζονται σε likes και καρδούλες, λειτουργούν ως «ψυχολογικά τονωτικά» για κάποιους από μία οθόνη, ένα προσωπικό comfort zone.
Από την άλλη πλευρά, σε αυτή τη σύγχρονη τεχνολογική επικοινωνιακή τάση, μπορεί κανείς να εντοπίσει και θετικά στοιχεία που μπορούν να ωφελήσουν τον εκάστοτε χρήστη. Μέσα από ένα κινητό τηλέφωνο, συνδυαστικά με ένα προφίλ στα social media, μπορεί κάποιος να επικοινωνήσει σε μηδενικό χρόνο, καταβάλλοντας μηδενικό κόστος, με συγγενικά ή φιλικά του πρόσωπα που μπορεί να βρίσκονται σε άλλη χώρα ή ακόμα και σε άλλη ήπειρο, δυνατότητα που ίσως και να θεωρείτο σενάριο επιστημονικής φαντασίας σε κάποιες παλιότερες δεκαετίες. Ακόμα, μπορεί να εντοπίσει αλλά άτομα με τα οποία μοιράζεται κοινά ενδιαφέροντα ή ασχολίες.
Περαιτέρω, όσοι διατηρούν λογαριασμούς στα social media, έχουν τη δυνατότητα να διαβάζουν άρθρα ή έντυπα τόσο του εγχώριου, όσο και του διεθνή Τύπου, μέσα από την ανάρτησή τους σε ηλεκτρονική μορφή από τους αντίστοιχους επίσημους λογαριασμούς των εκδοτικών εταιριών. Ακόμα, μπορούν να ενημερωθούν άμεσα για καλλιτεχνικά δρώμενα ή και προκηρύξεις εργασίας που τους ενδιαφέρουν.
Είναι αξιοπρόσεκτη και η δυναμική που έχουν αποκτήσει τα social media, αρκεί να ανακαλέσουμε στη μνήμη μας την προ οκταετίας περιβόητη «αραβική άνοιξη» του 2011, κατά την οποία κατέρρευσαν αυταρχικά πολιτικά καθεστώτα σε χώρες της Βορείου Αφρικής και η χρήση των κινητών και των social media θεωρήθηκε ότι διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο σε αυτό το γεγονός. Επί προσθέτως, τα social media μπορούν αποτελέσουν ένα υγιές μέσο άσκησης πίεσης προς διάφορες κατευθύνσεις, προάγοντας τη διαφάνεια και τη λογοδοσία ακόμα και πολιτικών προσώπων. Τέλος, αξιοποιώντας θετικά κάποιος τα μέσα μαζικής δικτύωσης, μπορεί να διενεργήσει ένα ψήφισμα ή μια εκστρατεία ευαισθητοποίησης των χρηστών για κάποιο μείζον προσωπικό ή κοινωνικό ζήτημα.
Ως συμπέρασμα από όλα τα παραπάνω, μπορεί να εξαχθεί το εξής. Η φύση και ο ρόλος των μέσων κοινωνικής δικτύωσης δεν είναι εκ προοιμίου προκαθορισμένα ως θετικά ή αρνητικά, καθώς καθορίζονται αμιγώς από τις προθέσεις του εκάστοτε χρήστη, ο οποίος οφείλει να επιστρατεύει τον ορθολογισμό του και με ψυχραιμία να αντιλαμβάνεται τη θέση τους στη ζωή του. Από τον ίδιο μπορούν να μετατραπούν από όπλο και παγίδα, μέχρι χρήσιμο επαγγελματικό εργαλείο. Ας μην ξεχνάμε πως και με ένα απλό μαχαίρι κάποιοι αποφασίζουν να αφαιρέσουν τη ζωή ενός συνανθρώπου τους, την ίδια στιγμή που κάποιοι επιλέγουν να καθαρίσουν ένα μήλο που θέλουν να φάνε.
Γεννήθηκε στο Μαρούσι, Αττικής το 1993 και κατοικεί στην Αθήνα. Είναι απόφοιτος του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης & Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου. Έχει απασχοληθεί στον Τομέα Διεθνούς Συνεργασίας του Ινστιτούτου Δημοκρατίας Κωνσταντίνος Καραμανλής καταγράφοντας και αναλύοντας τις πολιτικές εξελίξεις στη Νοτιοανατολική Ασία. Είναι Συνεργαζόμενος Ερευνητής του Κέντρου Ελληνικής και Διεθνούς Ιστορίας (ΚΕΔΙΣ). Τρέφει ακόρεστη αγάπη για την τέχνη και ιδιαίτερα για τη μουσική.
